اقتصاد 24- بورس تهران را می توان قایق طوفانی در دریای سیاست و اقتصاد دانست. زیرا هر موجی، حتی آرام ترین باد تحولات داخلی و خارجی، آن را به مبارزه و هیاهو می کشاند. تاریخچه این بازار نشان می دهد که همزمان با انقلاب 57 و بازگشایی بازارها پس از جنگ تا به امروز، تحریم های متعدد و گاه غافلگیرکننده، ناآرامی های سیاسی و اجتماعی، بحران بین جناح های سیاسی و در نهایت بحران اخیر. در خاورمیانه کافی است تا تصویر بازار سرمایه را بی بدیل جلوه دهد. برای نشان دادن ایران در حالی که در بورس های پیشرفته دنیا، رویدادها به گونه ای فیلتر می شوند که تنها عوامل بنیادی بازار را هدایت می کنند، بورس ایران کوچک ترین اتفاقات را مانند آینه ای حساس و شکننده منعکس می کند.
گویی بازار سرمایه ایران از اخبار و بحران ها تغذیه می کند نه شرکت ها و صنایع. با هر ترور، تحریم یا حمله موشکی، بورس ایران نه تنها واکنش نشان می دهد، بلکه سقوط ناگهانی را تجربه می کند. سقوطی که گاهی آنقدر عمیق است که کل بازار را در چاه ناامیدی فرو می برد. نمونه های زیادی وجود دارد؛ از افت بی‌سابقه 16764 واحدی بازار سرمایه پس از ترور شهید قاسم سلیمانی در سال 2018 تا حمله اخیر موشکی ایران به اسرائیل که بار دیگر شاخص‌ها را تکان داد.
بازار سرمایه ایران در این میدان پر از معادن، سرنوشت خود را به جریان های سیاسی غیرقابل پیش بینی گره زده است. هر وعده انتخاباتی، هر بحرانی در خاورمیانه، هر تصمیم بین المللی مانند بادی است که می تواند این قایق لرزان را به سمت دیگری بکشاند.
تنش در حضور دیگران!
در نگاه کلی، بورس ایران هفته تلخی را پشت سر گذاشت، گویی در چرخه رکود و رکود گرفتار شده است. شاخص کل پس از چهار روز متوالی در حالت قرمز در نهایت با کاهش 0.41 درصدی به سطح 2 میلیون و 114 هزار واحد رسید. این کاهش 40 هزار واحدی نسبت به هفته گذشته تنها بخشی از تصویر ناامیدکننده ای است که سرمایه گذاران با آن مواجه هستند. شاخص کل بورس در این هفته به طور میانگین روزانه 0.37 درصد افت را تجربه کرد که نشان از عدم تحمل بازار در برابر امواج سیاسی و اقتصادی دارد.
شرط هم وزن بودن شاخص به گونه ای نبود که امید به بهبود را در بازار زنده کند. این شاخص با وجود فتح کانال 700 هزار واحدی نیز تحت فشار قرار گرفت و با افت مستمر در پایان هفته به رقم 700 هزار و 390 واحد رسید. این رقم نشان دهنده ریسک واقعی از دست دادن این کانال است و مهمتر از آن نشان دهنده تردید و بی اعتمادی عمیق فعالان بازار است. در طول هفته نیز شاخص بدون وقفه در جهت نزولی حرکت کرد که به وضوح تصویری از استیصال و عدم اطمینان نسبت به آینده بازار را ترسیم می کند.
در بازار خارج از بورس نیز افت ادامه یافت. شاخص کل فرابورس با ثبت پنجمین روز متوالی نزولی به عدد 22 هزار و 132 واحد رسید. با این حال ارزش معاملات خرد (شامل سهام و حق تقدم) با افزایش 38 درصدی نسبت به روز سه شنبه به 2215 میلیارد تومان رسید. این افزایش حجم معاملات حاکی از آن است که با وجود افت شاخص ها، جریان پول در بازار همچنان فعال است، هرچند خروج پول واقعی از بازار ادامه دارد. در هفته گذشته در مجموع 640 میلیارد تومان پول واقعی از بازار خارج شد که این خروج نقدینگی برای ششمین روز متوالی در کل هفته تحمیل شد و مجموع تولید را به 3192 میلیارد تومان رساند. این موضوع نشان دهنده تداوم بی اعتمادی است که مانند ابری سیاه بر بازار سایه افکنده است.
بیشتر بخوانید: وضعیت بازار ایران و جهان پس از حمله ایران به اسرائیل
علت اصلی این افت های متوالی را باید فراتر از معادلات اقتصادی و در تنش های سیاسی و طوفان های بین المللی دانست که مانند زلزله ای بی وقفه، پایه های متزلزل بازار را از تعادل خارج می کند. حوادث اخیر لبنان تنها یکی از حلقه های این زنجیره تاسف بار بود که به طور غیرمنتظره ای بار دیگر سهامداران ایرانی را به وحشت انداخت. چنین رویدادهایی به جای هضم شدن با تحلیل های منطقی و استراتژی های بلندمدت، آتش واکنش های احساسی را شعله ور می کنند و قیمت ها را مانند برگ های خشک در باد به حرکت در می آورند. این امواج تکان دهنده دیگر یک اتفاق نادر نیستند، بلکه به بخشی از روال آشنای بازار تبدیل شده اند. به نظر می رسد بورس ایران هر بار به استقبال سقوط جدیدی می رود.
از سوی دیگر عدم حمایت جدی و تصمیمات قاطع از سوی سیاست گذاران مانند بنزینی است که بر آتش بی اعتمادی سرمایه گذاران ریخته می شود. اقداماتی مانند تعیین دامنه نوسان و تغییر حجم بر اساس مسکن های کوتاه مدت و کم اثر که فقط برای لحظه ای درد را تسکین می دهد، اما درمان بیماری مزمن بی اعتمادی بازار نیست.
آنچه بازار به آن نیاز دارد یک جراحی بزرگ است. سیاست های جامع و پایداری که نه تنها می تواند این نوسانات خطرناک را کنترل کند، بلکه عمق اعتماد و اطمینان را به بازار بازگرداند.
آنچه بازار سرمایه در مقابل خود می بیند
با توجه به روند نزولی و نوسانات شدیدی که بازار سرمایه در هفته گذشته تجربه کرد، پیش بینی می شود بازار در هفته آینده با چالش های جدی مواجه شود. تداوم نااطمینانی های سیاسی و اقتصادی داخلی و بین المللی در کنار تداوم تحولات ژئوپلیتیکی در منطقه، بازار را تحت فشار نگه می دارد. از یک سو، خروج مستمر پول واقعی از بازار و کاهش اعتماد سرمایه گذاران نشان می دهد که هنوز تمایلی برای بازگشت سرمایه های سرگردان به بازار سهام وجود ندارد.
با توجه به اینکه در هفته گذشته 640 میلیارد تومان پول واقعی از بازار خارج شد و این روند برای چند روز متوالی ادامه داشت، بعید است در کوتاه مدت بازدهی قابل توجهی در حجم نقدینگی حاصل شود. این موضوع می تواند منجر به افت بیشتر شاخص ها شود. در شاخص هم وزن که مشخصا در خطر از دست دادن کانال 700 هزار واحدی قرار دارد، اگر تحولات مثبت سیاسی و اقتصادی رخ ندهد، احتمالا شاهد ادامه نزول این شاخص خواهیم بود.
کاهش مستمر شاخص هم وزن به این معناست که نه تنها سهام بزرگ، بلکه سهام خرد نیز تحت فشار هستند و این خود نشان دهنده بی اعتمادی عمومی به بازار است. بازار فرابورس با روند نزولی که در هفته گذشته شاهد بود، احتمالا هفته آینده را با کاهش شاخص کل آغاز خواهد کرد. علیرغم افزایش ارزش معاملات خرده فروشی، این افزایش بیشتر به دلیل فروش اضطراری سهام و خروج پول از بازار است تا نشانه ای از رشد پایدار. با این حال، یکی از معدود موارد مثبت می تواند افزایش احتمالی ارزش معاملات خرد باشد، هرچند این رشد بیشتر ناشی از نوسانات و خروج سرمایه است تا جریان نقدینگی جدید. بنابراین، در صورت عدم بهبود شرایط سیاسی و اقتصادی یا اتخاذ نشدن سیاست‌های حمایتی قاطع‌تر، این وضعیت ناپایدار و پرخطر همچنان بر بازار حاکم خواهد شد.
