سرانجام یک میلیارد دلار صادرات خودروی ایرانی به روسیه

بر اساس آمار گمرک در نیمه نخست امسال تنها 5.6 ​​میلیون دلار قطعه به روسیه صادر شده است، این در حالی است که از حدود دو سال پیش تاکنون 12 قرارداد صادرات قطعات از ایران به روسیه به ارزش 700 میلیون دلار انجام شده است. یورو منعقد شد. همچنین در تفاهم نامه دیگری صادرات خودرو به ارزش 300 میلیون دلار به این کشور در همین بازه زمانی منعقد شده است. بر اساس آمار منتشر شده از سوی گمرک ایران، در نیمه نخست امسال مجموع صادرات قطعات و قطعات خودرو 26.8 میلیون دلار بوده است.

این گزارش تاکید می کند که 21 درصد از این میزان به روسیه صادر شده که 5.6 میلیون دلار برآورد شده است. این رقم با رویاهایی که از سال 2022 پس از آغاز تحریم های بین المللی علیه روسیه وعده داده شده بود، فاصله زیادی دارد. به عنوان مثال در شهریور ماه سال 1401 در نمایشگاه اتومبیل مسکو، 12 قرارداد همکاری بین شرکت های خودروسازی روسیه و شرکت های قطعه سازی ایرانی به مبلغ 700 میلیون یورو منعقد شد. در آذرماه همان سال محمدرضا نجفی منش، دبیر انجمن قطعه سازان ایران، از امضای تفاهم نامه ای بین مسکو و تهران برای صادرات خودرو از ایران به روسیه به ارزش 300 میلیون دلار خبر داد. اما آنچه در عمل پس از دو سال محقق شده، صادرات تنها 5.6 ​​میلیون دلار قطعه در نیمه اول سال به همسایه شمالی بوده است. این در شرایطی است که پس از آغاز تحریم های بین المللی علیه روسیه، به طور مستمر اظهارنظرهایی مبنی بر لزوم حضور ایران در بازار خودرو و قطعات روسیه شنیده می شد.

تحریم های غرب علیه روسیه که پس از آغاز جنگ اوکراین آغاز شد، بخش خودروسازی این کشور را به شدت تحت تاثیر قرار داد، به طوری که تولید خودروساز لادا “اتو واز” برای مدت طولانی تقریبا متوقف شد، زیرا قطعات مورد نیاز این شرکت قبلاً توسط شرکت رنو فرانسه عرضه می شد. بازار خودرو این کشور نیز با کمبود شدید عرضه مواجه بود. در سال 2021، 16 خودروساز اروپایی (شامل 4 شرکت از 10 شرکت برتر از نظر سهم بازار) نزدیک به نیم میلیون دستگاه خودرو از مجموع فروش 1.67 میلیون خودرو در بازار روسیه داشتند که این کشور را به هشتمین بازار بزرگ واردات خودرو در جهان تبدیل کرد. جهان از نظر حجم فروش قبل از تحریم ها، روسیه یک پنجم فروش جهانی رنو را به خود اختصاص می داد. خروج شرکت های اروپایی فضای زیادی را برای ورود سایر کشورها به تامین قطعات خودروسازی این کشور و همچنین عرضه خودرو در بازار روسیه باز کرد. به طوری که پس از شروع تحریم ها، فروش خودرو در روسیه 84 درصد کاهش یافت.

بازار و صنعت خودرو روسیه اکنون احیا شده و جای چندانی برای ایران باقی نمانده است و رویای تبدیل بازار روسیه به نردبانی برای پیشرفت خودروسازی و قطعه سازی ایران در بازارهای جهانی دیگر چندان عملی نیست.

چرا ایران به بازار روسیه باز نشد؟

اما دلایل شکست برنامه های اعلام شده برای حضور ایران در بازار خودرو و قطعات روسیه چیست؟

برای پاسخ به این سوال گفت وگویی با ابراهیم دوست زاده از اعضای هیات مدیره انجمن صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه سازان و مدیر پروژه روسیه این انجمن داشته ایم.

وی تاکید می کند که اگرچه در دو سال گذشته تفاهم نامه هایی بین ایران و روسیه برای صادرات قطعات به این کشور منعقد شد، اما تنها بخشی از آن منجر به امضای قرارداد شد. وی خاطرنشان می کند: یکی از موانع مهم اجرای این طرح ها، تحریم های بانکی ایران و روسیه است. از آنجایی که هر دو کشور تحت تاثیر این تحریم ها قرار دارند، مبادلات خود را با روبل و ریال انجام می دهند. بنابراین، هنگامی که سازنده قطعه محصول خود را به روسیه صادر می کند، روبل برای آن دریافت می کند. طبق قانون، صادرکننده می تواند 70 درصد ارزش صادراتی را به عنوان کالا برای صادرات محصول خود وارد کند، اما با توجه به اینکه تنها روبل به دست صادرکنندگان می رسد، آنها مجبور به واردات محصولات موجود در روسیه هستند، اما در این کشور، محصولاتی که در صنعت قطعه سازی استفاده می شوند استفاده محدود است. وی ادامه می دهد که از سوی دیگر اگر بخواهند روبل دریافتی را در داخل کشور بفروشند باید آن را با قیمت کمتری بفروشند. بنابراین قطعه سازان انگیزه چندانی برای صادرات به این کشور ندارند و این شکل صادرات برای آنها قابل قبول نیست.

دوست زاده معتقد است که مقوله صادرات یک روند بلندمدت است و این نکته مثبتی است که صادرات قطعات ما به این کشور با رشد همراه بوده است. او می گوید یکی از دستاوردهایی که امسال در روابط با روسیه داشتیم این بود که لیست نیازمندی های سه خودروساز روسی را دریافت کردیم. همچنین روسیه 2000 خودرو سفارش داده است که از این تعداد 1000 دستگاه برای ایران خودرو (500 تارا و 500 پژو 207) و 1000 دستگاه برای سایپا (500 کوییک و 500 شاهین) است. مدیر پروژه روسی انجمن صنایع همگن قطعه سازان خودرو کشور به موانع دیگری نیز اشاره می کند که صادرات قطعات به روسیه را با مشکل مواجه کرده است که از جمله آنها می توان به موانع لجستیکی و گمرکی اشاره کرد که به گفته دوستزاده از این موارد در حال حاضر باید حل و فصل شود. وی همچنین تاکید می کند که یکی از مشکلات موجود عدم استفاده از استاندارد یکسان بین ایران و روسیه است. به گفته وی، تفاهم نامه ای بین سازمان استاندارد ایران و روسیه منعقد شده است تا آزمایشگاه های مورد تایید دو طرف برای استاندارد خودرو استفاده شود و این مشکل برطرف شود.