پایان رکود در بازار خودرو/ انتظارات از تولید کاهش یافت

به گزارش اختاز نیوز به نقل از دنیای اقتصاد، بررسی «شماخ» خودروها و قطعات وابسته در هفت ماه گذشته حکایت از پایان روند رکود این صنعت از ابتدای سال جاری دارد. روند رکود خودرو از اردیبهشت امسال آغاز شد و در شهریور ماه پس از مهر سال گذشته به کمترین میزان خود رسید. اما مهرماه با عبور از مرز 50 به این مسیر رکود پایان داد. با وجود پایان یافتن رکود خودرو در مهرماه، صنعت خودرو و فعالان این حوزه در نظرسنجی شماخ نسبت به آینده ابراز تردید کردند.

بر اساس گزارش تهیه شده از سوی اتاق بازرگانی ایران در این زمینه، شاخص «شماخ» خودرو و قطعات وابسته در مهرماه به 57.8 واحد رسید و نسبت به شهریورماه 15.4 واحد رشد را به ثبت رساند. از اردیبهشت تا شهریورماه امسال، شماخ کل گروه خودرو زیر مرز 50 ایستاد که نشان می دهد این صنعت از ابتدای سال جاری در رکود شدیدی قرار گرفته است. عدد 50 از مرزهای مهم شماخ محسوب می شود. در واقع کمتر از 50 در شماخ وضعیت نامطلوبی را نشان می دهد. بر این اساس اگر عدد محاسبه شده زیر 50 باشد اما از عدد محاسبه شده ماه قبل بیشتر باشد، نشان دهنده کاهش سرعت بدتر شدن وضعیت است. از سوی دیگر، اگر عدد محاسبه شده بالای 50 نسبت به ماه قبل کمتر باشد، نشان می دهد که سرعت بهبود وضعیت نسبت به ماه قبل کاهش یافته است.

بنابراین وضعیت صنعت خودرو از ابتدای سال 1403 به طور مستمر رو به وخامت بوده و سرعت آن تنها کم و زیاد شده است. حالا در مهرماه بعد از پنج ماه، شامخ کل گروه خودرو بار دیگر از مرز 50 عبور کرده که نشان از بهبود وضعیت دارد. البته 6 ماهه دوم همیشه دوره مناسب تری برای تولید خودرو بوده است. دو عامل عمده در خروج صنعت خودرو از رکود در اولین ماه از نیمه دوم سال قابل بررسی است. اولاً صنعت خودرو در 6 ماهه اول سال مانند سایر صنایع با مشکل شدید تامین برق مواجه بوده است. اما در مهرماه هیچ خاموشی رخ نداده و در نتیجه وضعیت تولید بهتر شده است. با این حال، به نظر نمی رسد این وضعیت پایدار باشد. طبق اعلام شرکت توزیع نیروی برق تهران بزرگ، احتمالاً از امروز خاموشی های برنامه ریزی شده آغاز می شود.

بنابراین احتمال می رود در ماه های آینده صنایع از جمله خودروسازی با مشکل قطع برق مواجه شوند. موضوع دیگری که می توان گفت در خروج صنعت خودرو از رکود چند ماهه تاثیرگذار بوده است، بهبود وضعیت تخصیص ارز است. در واقع تخصیص ارز جدید به این صنعت تا اواسط تیرماه امسال اتفاق نیفتاد. این در حالی است که هر عرضه ارزی که از ابتدای سال تا اواسط اولین ماه تابستان شکل می گرفت، مربوط به ارز تخصیصی سال گذشته بوده است. این موضوع باعث شد قطعه سازان و خودروسازان با مشکل ارزی مواجه شوند و همین موضوع بر شاخص های شماخ تاثیرگذار بود.

اما عموماً در 6 ماهه دوم تخصیص ارز با سرعت بیشتری انجام می شود و این امر به خودروسازان کمک کرده تا وضعیت تولید خود را بهبود بخشند. اتاق بازرگانی ایران به عنوان مرجع انتشار شمخ، این شاخص اقتصادی را اینگونه توصیف می کند: «شمخ یکی از شاخص های اقتصادی مورد قبول اکثر کشورهای توسعه یافته است و در حال حاضر شاخص شامخ برای حدود 29 هزار خصوصی محاسبه و منتشر می شود. شرکت های بخش در بیش از 40 کشور این شاخص بر اساس پایش پرسشنامه به دست می آید و بینشی فوری و تصویری سریع از شرایط کلان اقتصادی به ویژه وضعیت رونق و رکود در بخش های صنعت و خدمات ارائه می دهد وضعیت تولید بالاست و به نوعی نشان دهنده امید آنها به آینده است.

فراز و نشیب های شماخ

در شماخ مهرام از 13 عامل مورد بررسی، 11 عامل نسبت به شهریور ماه با رشد همراه بوده، یک عامل تقریبا ثابت و تنها یک عامل «انتظارات تولید آتی» کاهش یافته است. این ضریب که در شهریورماه 62.2 واحد بود، در شماخ هفتمین ماه سال با 2.5 واحد کاهش به 59.7 واحد رسیده است. البته این عدد همچنان بالای 50 است، بنابراین خودروسازان همچنان امیدوارند تولید آنها در آبان ماه افزایش یابد، اما انتظار کاهش نرخ رشد را نیز دارند. اما بیشترین رشد ثبت شده در شماخ مهر مربوط به «فروش محصول» است. این ضریب که در شهریورماه 35.1 واحد ثبت شده بود، در مهر به رقم 59.9 واحد رسید تا رشد قابل توجه 24.8 واحدی داشته باشد.

احتمالا خودروسازان در مهرماه سفارشات قبلی خود را با سرعت بیشتری تحویل داده اند که باعث رشد فاکتور فروش شده است. شاخص «اجرای سفارش و سرعت تحویل» نیز مؤید این موضوع است. این ضریب در حالی که در شهریورماه 42.3 واحد بود، در هفتمین ماه سال 55 واحد را ثبت کرد تا 12.7 واحد رشد کند. از سوی دیگر در شماخ مهر خودروسازان و قطعه سازان سفارش های بیشتری را ثبت کرده اند.

ضریب «میزان سفارشات جدید» در مهرماه با رشد 16.9 واحدی نسبت به شهریورماه به 63 واحد رسیده است. این موضوع می تواند به دلیل رشد تولید خودرو باشد که باعث سفارش قطعات بیشتر شده است. شماخ مهرماه موید رشد تولید در صنعت خودرو و صنایع وابسته است. این شاخص که در آخرین ماه تابستان 40 واحد بود در شهریور ماه از مرز 50 عبور کرد و به 62 واحد رسید. رشد 12 واحدی این عامل بهبود چشمگیری را نشان می دهد. بر اساس آماری که پیش از این در سامانه کدال سه خودروساز بزرگ کشور منتشر شده بود، خودروسازان در شهریور ماه امسال حدود 72 هزار دستگاه خودرو تولید کرده بودند اما در مهرماه تیراژ آنها به 84 هزار و 246 دستگاه رسید. بنابراین تولید ماهانه خودروسازان بزرگ وابسته به دولت حدود 17 درصد افزایش یافته است. این آمار نیز موید رشد تولید خودرو در هفتمین ماه سال است. بنابراین طبیعی است که تولید و فروش در قطعه سازی نیز رشد کند.

عامل «موجودی مواد اولیه» در شماخ نشان از افزایش خرید قطعات دارد. این شاخص که در شهریور ماه به کمترین میزان خود در یک سال گذشته یعنی 34 واحد رسیده بود، در مهر روند بسیار بهتری را پشت سر گذاشت و با افزایش 17.7 واحدی روی عدد 51.7 واحد قرار گرفت. این اتفاق در شرایطی رخ داد که خودروسازان به شدت تحت تاثیر تورم در اولین ماه پاییز قرار گرفتند. تورمی که فعالان این صنعت با آن دست و پنجه نرم می کنند در عامل «قیمت خرید مواد اولیه» به خوبی نمایان می شود. این شاخص که در شهریورماه 64 واحد را ثبت کرد، 14.6 واحد افزایش نشان داد و در مهرماه به 78.6 واحد رسید. این رقم بالاترین ثبت شده پس از فروردین ماه امسال است که نشان می دهد تاثیر تورم بر صنعت خودرو رو به افزایش است.

البته اینکه با وجود افزایش قیمت ها، عرضه مواد اولیه افزایش یافته است، نشان می دهد که به نوعی از تامین مالی برای خودروسازان استفاده شده است. علاوه بر این، احتمالاً فعالان صنعت خودرو پیش بینی هایی درباره سرنوشت انتخابات آمریکا داشتند. پیش‌بینی‌های آن‌ها علاوه بر تامین مالی انتظارات تورمی‌شان، بر عرضه انبوه مواد اولیه نیز تأثیر گذاشته است.

«مصرف حامل های انرژی» یکی دیگر از عواملی است که در شماخ مهر رشد کرده و 12.8 واحد افزایش را تجربه کرده و از 44 واحد به 56.8 واحد رسیده است. این عامل به خوبی نشان می دهد که صنعت خودروسازی کشور که به شدت تحت تاثیر قطعی برق شهریورماه قرار گرفته بود، توانست در مهرماه دوباره انرژی مورد نیاز خود را تامین کند. این مورد یکی از دلایل مهم رشد سایر شاخص ها بوده است. با وجود همه این رشدها، هنوز دو عامل زیر مرز 50 وجود دارد. یکی از این اقلام «موجودی محصول نهایی در انبار» است که 44.6 واحد در شماخ مهر است. البته این مورد در شهریور کمتر از این مقدار بوده و تعداد 38 واحد را به ثبت رسانده است.

بنابراین محصول نهایی در انبار خودروسازان همچنان رو به کاهش است اما سرعت آن کاهش یافته است. این موضوع می تواند به معنای رشد انبارهای ناقص خودرو نیز باشد. شاخص دیگری که در شماخ هفتمین ماه سال زیر مرز 50 ثبت شد «نرخ صادرات» است. این شاخص تقریبا ثابت است و در شرایطی که در شهریورماه 44.6 واحد بود، در مهر 44.8 واحد ثبت شد. اما قرار گرفتن این ضریب زیر مرز 50 نشان دهنده ادامه بدتر شدن وضعیت صادرات است. البته کمبود اطلاعات در این مورد باعث می شود که نتوان مشخص کرد که این کاهش صادرات دقیقا از کجا بوده است.

اما در هر صورت شامخ مهر حکایت از افت صادرات دارد. «قیمت محصولات تولیدی» یکی دیگر از عواملی است که در شماخ شهریور با رشد مواجه شد. این شاخص که در مهرماه 54 واحد بود، در مهرماه به 57.1 واحد رسید تا رشد 3.1 واحدی را تجربه کند، با توجه به اینکه قیمت خودرو در 18 ماه گذشته تغییری نکرده است، احتمالاً این رشد مربوط به قیمت خودروسازان خصوصی است. محصولات یا نظریه دیگر این است که قطعه سازان قیمت محصولات خود را افزایش داده اند. «نرخ اشتغال و اشتغال نیروی انسانی» آخرین شاخصی است که در شمخ مهرماه خودروسازان بررسی می کنیم که رشد 6 واحدی را تجربه کرده و از 44 واحد به 50 واحد رسیده است. ایستادن در مرز 50 نشان دهنده عدم تغییر وضعیت اشتغال است.