از سال 1401 سیاست ترخیص کالا یا واردات در مقابل صادرات خود و به طور جدی وارد فاز اجرایی نشد. این سیاست در ابتدا با هدف تسهیل در تامین کالاهای اساسی و مورد نیاز کشور شکل گرفت، اما به مرور زمان به بستری تبدیل شد که برخی صادرکنندگان ناشناس از آن برای کسب سودهای کلان استفاده کردند.
در سال 1402 مقدار قابل توجهی محموله مس از مرزهای شمالی و جنوبی کشور به کشورهای همسایه صادر شد. ارز با کیفیت درهم به دست آمده از این صادرات برای واردات گوشی های تلفن همراه زیادی به ایران مورد استفاده قرار گرفت. اما نکته قابل توجه این است که این صادرات و واردات عمدتاً توسط شرکت هایی انجام می شد که تا کنون خبری از آنها نبود.
یکی از دلایل اصلی ورود شرکت های ناشناخته به این عرصه، عدم تمایل شرکت های بزرگ و بالادستی به صادرات مستقیم مس بود. با توجه به محدودیت های بازگشت ارز با نرخ رسمی، بسیاری از این شرکت ها به فروش ریالی در داخل کشور روی آوردند.
شرکت های ناشناس با خرید مس از بورس کالا، صادرات آن را در اختیار گرفتند و از این فرصت برای کسب سود قابل توجه استفاده کردند.
سودآوری از مالیات بر ارزش افزوده
یکی از جذاب ترین قسمت های این ماجرا سودی است که این شرکت ها از مالیات بر ارزش افزوده دریافت کردند. طبق ضوابط 10 درصد ارزش ریالی صادرات حداکثر پس از شش ماه پس از ثبت کلبه صادراتی به حساب صادرکنندگان بازگردانده می شود. این موضوع در کنار قیمت های متفاوت ارز در بازارهای مختلف شرایط ایده آلی را برای این شرکت ها فراهم کرد.
فرمول سود صادراتی سود نجومی شرکت های صادرکننده واردات موبایل
بر اساس نرخ امروز، قیمت نهایی و تمام شده هر تن مفتول مسی حدود 720 هزار تومان و قیمت جهانی آن بر اساس (LME) 8750 دلار است، بنابراین نرخ هر دلار صادراتی به شرح زیر محاسبه می‌شود:
همانطور که مشخص است قیمت نهایی هر دلار صادراتی بسیار نزدیک به نرخ روز و معادل 80 هزار تومان است. در واقع در این سازوکار، رانتی برای نرخ ارز وجود ندارد، اما این تمام ماجرا نیست.
در واقع نکته جالب این است که پس از بازگشت 10 درصد مالیات بر ارزش افزوده (حدود 70 هزار تومان در هر تن)، نرخ واقعی دلار صادراتی برای این شرکت ها کاهش یافته و به حدود 72 هزار تومان می رسد.
در مقایسه، نرخ دلار مرکز مبادلات یا سامانه نیما نزدیک به 65 هزار تومان است، اما صف تخصیص ارز در این سامانه تا 150 تا 200 روز طول می کشد. این اختلاف قیمت و زمان با توجه به تطابق قیمت محصولات نهایی وارداتی در بازار پررونق تلفن همراه، فرصت سود هنگفتی را برای صادرکنندگان فراهم کرده است.
پاکسازی مس با تلفن همراه; راهی برای کسب سودهای کلان
سیاست تهاتر کالا باعث شد صادرات مس ایران به کشورهای همسایه به واردات گسترده تلفن همراه منجر شود. در این فرآیند صادرکنندگان علاوه بر سود حاصل از صادرات از بازگشت مالیات بر ارزش افزوده نیز بهره مند شدند. همچنین لازم به ذکر است که مس از معدود کالاهایی است که صادرات آن در حجم محدود ارز قابل توجهی را به همراه دارد که زمینه مناسبی برای پوشش سهم قابل توجهی از بازار تلفن همراه است.
این چرخه باعث شد شرکت های ناشناخته و کوچکی که در زمینه صادرات مس فعالیتی نداشتند به بازیگران اصلی صادرات مس تبدیل شوند. اما سوال مهم این است که آیا این روند منطبق بر منافع کلان اقتصادی کشور است یا تنها منجر به سود شرکت های خاصی می شود؟
آنچه در این ماجرا به چشم می خورد استفاده از شکاف سیاست گذاری و تفاوت قیمت ارز در بازارهای مختلف است. اگرچه هدف از سیاست واردات در مقابل صادرات، تامین نیاز کشور و کاهش فشارهای ارزی بود، اما به دلیل نظارت ناکافی و اجرای ناقص، بستری برای سودجویی و کسب درآمدهای کلان توسط شرکت های ناشناس فراهم شد.
این تجربه نشان می دهد که طراحی و اجرای سیاست های اقتصادی بدون توجه به جزییات و پیامدهای آن می تواند منجر به سودآوری عده ای خاص و ایجاد نابرابری اقتصادی شود.
منبع:
تسنیم
