به گزارش خبرگزاری به گزارش میهن تجارت، افت عملکرد تحصیلی دانش آموزان یکی از چالش های مهم آموزشی است که می تواند پیامدهای روانی، اجتماعی و تربیتی گسترده ای داشته باشد. این پدیده معمولاً به صورت افت نمرات، بی انگیزگی، غیبت های مکرر یا افت کیفیت یادگیری رخ می دهد و در صورت عدم شناسایی و مدیریت به موقع ممکن است مسیر تحصیلی و شغلی دانش آموز را تحت تأثیر قرار دهد.
یکی از دلایل اصلی توجه به عملکرد تحصیلی دانش آموزان، نقش آن در شکل گیری اعتماد به نفس، انگیزه و هویت فردی آنان است. دانش آموزی که حس موفقیت و پیشرفت دارد با انگیزه بیشتری در فعالیت های آموزشی شرکت می کند و در مقابل چالش ها مقاومت بیشتری نشان می دهد و از طرفی افت تحصیلی می تواند منجر به احساس شکست، کاهش عزت نفس و حتی بروز مشکلات روانی شود.
نظام آموزشی، والدین و مشاوران باید عملکرد تحصیلی دانش آموزان را به صورت مستمر و چند وجهی ارزیابی کنند و این ارزشیابی نباید تنها بر اساس نمرات باشد، بلکه باید شامل بررسی رفتارهای یادگیری، تعاملات اجتماعی، وضعیت روانی و میزان مشارکت در کلاس باشد، چنین رویکردی امکان شناسایی زودرس افت تحصیلی و طراحی مداخلات موثر را فراهم می کند.
اقدام به موقع برای جبران افت تحصیلی از اهمیت بالایی برخوردار است و هر چه فاصله بین وقوع افت تحصیلی و شروع مداخله بیشتر باشد، احتمال تثبیت مشکل و کاهش انگیزه دانش آموز بیشتر می شود و مداخلاتی مانند مشاوره روانشناختی، آموزش مهارت های مطالعه، تقویت رابطه با معلم و خانواده و اصلاح برنامه درسی می تواند در بازگشت موفقیت دانش آموز نقش موثری داشته باشد.
افت تحصیلی؛ نشانه ای از چالش های عمیق تر درونی، عاطفی و اجتماعی دانش آموزان است
زهرا صالحی، روانشناس و عضو انجمن روانشناسی کشور به گزارش میهن تجارت با بیان اینکه افت تحصیلی از منظر روانشناختی تنها یک موضوع آموزشی نیست، بلکه نشانه ای از چالش های عمیق درونی، عاطفی و اجتماعی دانش آموزان است، گفت: این پدیده زنگ خطری برای سلامت روان، انگیزه درونی و احساس تعلق دانش آموز به محیط آموزشی محسوب می شود و افت تحصیلی می تواند خود بازتابی از اضطراب، افسردگی یا احساس کاهش عملکرد تحصیلی باشد که نشان دهنده کاهش عملکرد تحصیلی است.
وی با بیان اینکه یکی از مهم ترین عوامل روانی موثر بر افت تحصیلی اضطراب امتحان است، می افزاید: بسیاری از دانش آموزان در مواجهه با امتحانات دچار ترس، نگرانی و افکار منفی می شوند که عملکرد شناختی آنها را مختل می کند و این اضطراب می تواند به عنوان یک چرخه معیوب عمل کند. در واقع شکست در امتحان اضطراب را تشدید می کند و اضطراب بیشتر احتمال شکست های بعدی را افزایش می دهد.
این روانشناس و عضو انجمن روانشناسی کشور با بیان اینکه عزت نفس پایین نیز نقش مهمی در افت تحصیلی دارد، بیان می کند: دانش آموزانی که خود را ناتوان یا بی ارزش می دانند اعتماد کمتری به توانایی های خود دارند و در نتیجه انگیزه تلاش و پیشرفت ندارند و این احساس می تواند ناشی از مقایسه های مکرر، انتظارات غیرواقعی والدین یا تجربه شکست در گذشته باشد.
صالحی با بیان اینکه نقش انگیزه درونی در عملکرد تحصیلی انکارناپذیر است و دانش آموزانی که انگیزه درونی برای یادگیری دارند به تلاش خود حتی در شرایط سخت ادامه می دهند، ادامه می دهد: زمانی که انگیزه جای خود را به اجبار، ترس از تنبیه یا پاداش بیرونی بدهد، به تدریج افت تحصیلی ایجاد می شود و روانشناسی انگیزه نشان می دهد که احساس کنترل، هدفمندی و ارتباط با محتوای درس کلید حفظ محتوای درس است.
نقش روابط اجتماعی در افت تحصیلی دانش آموزان / نقش خانواده در شکل گیری نگرش تحصیلی دانش آموزان بسیار برجسته است.
وی با اشاره به اینکه روابط اجتماعی نیز نقش مهمی در این امر ایفا می کند، می گوید: طرد شدن از سوی همسالان، تجربه قلدری یا نداشتن دوست صمیمی می تواند منجر به انزوا، کاهش اعتماد به نفس و در نهایت افت تحصیلی شود و از سوی دیگر حمایت اجتماعی دوستان، معلمان و خانواده می تواند نقش محافظتی در برابر افت تحصیلی داشته باشد.
این روانشناس و عضو انجمن روانشناسی کشور می افزاید: نقش خانواده در شکل گیری نگرش تحصیلی دانش آموزان از منظر روانشناختی بسیار قوی است و شیوه های فرزندپروری مستبدانه یا بی تفاوت، عدم گفتگوی عاطفی یا فشار بیش از حد برای موفقیت می تواند منجر به احساس شکست، اضطراب و در نهایت انگیزه و در نهایت افت تحصیلی خانواده ها شود و از سوی دیگر موجب افزایش حمایت از خانواده ها شود. موفقیت تحصیلی کودکان
صالحی می افزاید: از منظر روانشناسی رشد، افت تحصیلی می تواند نشانه ناهماهنگی نیازهای رشدی دانش آموز و ساختارهای آموزشی باشد. نوجوانان در دوره ای از زندگی هستند که نیاز به استقلال، معنا و هویت دارند و اگر مدرسه نتواند این نیازها را برآورده کند، دانش آموزان ممکن است با بی علاقگی، پرخاشگری یا گوشه گیری واکنش نشان دهند.
وی خاطرنشان می کند: مداخلات روانشناختی می تواند نقش اساسی در پیشگیری و درمان افت تحصیلی داشته باشد و مشاوره تحصیلی، آموزش مهارت های مقابله با استرس، تقویت عزت نفس و ایجاد برنامه های انگیزشی می تواند به بازگشت دانش آموزان به مسیر رشد کمک کند.
افت تحصیلی پدیده ای چندوجهی است/ نیاز به شناسایی مشکلات پیشینه دانش آموزان
فاطمه رضازاده، روانشناس و مشاور کودک و نوجوان وی با بیان اینکه افت تحصیلی دانش آموزان پدیده ای چندوجهی است که ریشه روانی، اجتماعی و تربیتی دارد، به خبرنگار به گزارش میهن تجارت گفت: برای مقابله موثر با افت تحصیلی باید به عوامل روانی و رفتاری توجه ویژه شود.
وی با بیان اینکه انگیزه درونی یکی از مهم ترین محرک های یادگیری است، می افزاید: توصیه می شود دانش آموزان به جای تمرکز بر نمرات، به اهداف شخصی، علایق و معنای یادگیری خود توجه کنند و معلمان و والدین با صحبت، تشویق و ارائه بازخورد مثبت به دانش آموزان کمک کنند تا اهداف تحصیلی خود را مشخص کرده و برای رسیدن به آن برنامه ریزی کنند.
یک روانشناس و مشاور کودک و نوجوان بیان می کند: افت تحصیلی اغلب به دلیل ناتوانی در مدیریت زمان و انجام به موقع کارها ایجاد می شود و آموزش مهارت هایی مانند اولویت بندی، تقسیم کارها، استفاده از تقویم و تنظیم زمان مطالعه می تواند به دانش آموزان کمک کند تا بر روند تحصیلی خود تسلط بیشتری داشته باشند و از اضطراب ناشی از عقب ماندن جلوگیری کنند.
رضازاده با بیان اینکه افسردگی، اضطراب، اختلالات توجه و تمرکز یا مشکلات خانوادگی می تواند منجر به افت تحصیلی شود، ادامه می دهد: روانشناسان یا مشاوران مدرسه باید با ارزیابی دقیق مشکلات زمینه ای را شناسایی و در صورت لزوم دانش آموز را به متخصصان مربوطه ارجاع دهند و درمان به موقع این مشکلات می تواند مسیر تحصیلی دانش آموز را بهبود بخشد.
دانش آموزانی که به توانایی های خود ایمان دارند در مواجهه با چالش های تحصیلی عملکرد بهتری دارند
وی با بیان اینکه دانش آموزانی که به توانایی های خود ایمان دارند در مواجهه با چالش های تحصیلی عملکرد بهتری دارند، می گوید: برای افزایش اعتماد به نفس باید موفقیت های کوچک دانش آموزان برجسته شود، از مقایسه با دیگران پرهیز شود و زمینه تجربه موفقیت فراهم شود. خودکارآمدی یادگیری با تمرین، بازخورد مثبت و حمایت عاطفی تقویت می شود.
این روانشناس و مشاور کودک و نوجوان با بیان اینکه محیط مدرسه و خانواده نقش مهمی در شکلگیری نگرش دانشآموز به آموزش دارد، اضافه میکند: محیطی که در آن اشتباهات مجاز باشد، حمایت عاطفی وجود داشته باشد و تعامل مثبت با معلمان و همسالان برقرار شود، میتواند انگیزه یادگیری را افزایش دهد و توصیه میشود مدارس به جای تمرکز بر روی نمرات، بر فرآیند یادگیری و رشد فردی تاکید کنند.
رضازاده خاطرنشان می کند: دانش آموزانی که از نظر تحصیلی شکست می خورند ممکن است افکار منفی مانند «نمی توانم»، «همیشه شکست می خورم» یا «درس خواندن بی فایده است» را تجربه کنند و تکنیک های شناختی-رفتاری به آنها کمک می کند تا این افکار را شناسایی، به چالش بکشند و جایگزین های مثبت بیشتری پیدا کنند و این رویکرد می تواند منجر به بهبود نگرش تحصیلی و افزایش انگیزه شود.
افت تحصیلی در صورت تداوم می تواند با چالش های جدی در آینده تحصیلی دانش آموز مواجه شود و کاهش معدل، عدم موفقیت در آزمون های مهم، محرومیت از رشته های مورد علاقه یا دانشگاه های معتبر و کاهش فرصت های شغلی از جمله پیامدهای درازمدت این پدیده است، بنابراین پیشگیری و مداخله زودهنگام نه تنها یک ضرورت آموزشی، بلکه یک سرمایه گذاری اجتماعی است.
سال های تحصیل نقش مهمی در شکل گیری شخصیت، مهارت های شناختی و اجتماعی دانش آموز دارد و افت تحصیلی در این دوران می تواند روند رشد را مختل کند و منجر به شکل گیری باورهای منفی در مورد توانایی های فردی شود و این باورها ممکن است تا بزرگسالی نیز ادامه داشته باشد و بر انتخاب های تحصیلی، شغلی و اجتماعی فرد تأثیر بگذارد.
برای مقابله موثر با افت تحصیلی، توجه به تفاوت های فردی دانش آموزان ضروری است. برخی از دانش آموزان ممکن است به دلیل مشکلات خانوادگی، اختلالات یادگیری، اضطراب امتحان یا نداشتن سبک یادگیری مناسب زمین بخورند و شناسایی دقیق علت سقوط و طراحی برنامه های حمایتی متناسب با نیازهای هر دانش آموز، رمز موفقیت در جبران آن است.
توجه به افت تحصیلی نباید تنها به عنوان یک مشکل آموزشی تلقی شود، بلکه باید به عنوان فرصتی برای بازنگری در شیوه های تدریس، تعامل با دانش آموزان و ارتقای کیفیت آموزشی مورد توجه قرار گیرد و با ایجاد محیط های یادگیری حمایتی، تقویت ارتباطات و استفاده از دانش روان شناختی، مسیر رشد و موفقیت تحصیلی دانش آموزان را هموارتر کرد.
منبع : به گزارش میهن تجارت
