میهن تجارت- محدوده نوسان یکی از مهمترین ابزارهای کنترلی در بازار سهام است که برای مدیریت نوسانات قیمت سهام و کاهش رفتار هیجانی سرمایه گذاران مورد استفاده قرار می گیرد. قیمت سهام شرکت ها همواره تحت تاثیر عوامل مختلفی مانند اخبار سیاسی، اقتصادی، شایعات و یا جو روانی بازار است. بسیاری از این عوامل ارتباط مستقیمی با وضعیت بنیادی شرکت ندارند. در چنین شرایطی عدم محدودیت برای تغییرات قیمت می تواند باعث شود که سهم در مدت زمان کوتاهی افت یا رشد شدیدی را تجربه کند و سرمایه گذاران متحمل زیان های سنگینی شوند. با تعیین چارچوبی خاص برای تغییرات روزانه قیمت، محدوده نوسان نقش مهمی در کاهش ریسک و ایجاد ثبات نسبی در بازار دارد.
محدوده نوسان چیست؟
در بازار سهام، دامنه نوسانات، محدوده ای است که قیمت یک سهم در یک روز معاملاتی مجاز به حرکت است. این محدوده شامل سقف و کف قیمت است که بر اساس قیمت پایانی روز قبل محاسبه می شود. به بیان ساده، قیمت سهام نمی تواند در یک روز بیش از یک درصد افزایش یا کاهش یابد و معاملات فقط در این مدت انجام می شود. این محدودیت باعث می شود تغییرات قیمت به تدریج اتفاق بیفتد و شوک های ناگهانی کنترل شوند.
هدف از تعیین محدوده نوسان
هدف اصلی از اعمال دامنه نوسانات، کنترل نوسانات شدید و کاهش تأثیر تصمیمات احساسی بر بازار است. انتشار یک خبر منفی یا مثبت می تواند موجی از خرید یا فروش را ایجاد کند که لزوماً مبتنی بر تحلیل منطقی نیست. با محدود کردن سرعت تغییر قیمت، دامنه نوسان به سرمایه گذاران این فرصت را می دهد که اطلاعات را بهتر تجزیه و تحلیل کنند و از تصمیمات عجولانه دوری کنند. همچنین این ابزار تا حدی از دستکاری قیمت و نوسانات مخرب جلوگیری می کند.
دامنه نوسان در بازارهای سهام جهان
قانون دامنه نوسان تنها مختص بازار سرمایه ایران نیست و در بسیاری از بازارهای بورس دنیا کاربرد دارد. کشورهایی مانند تایوان، تایلند، استرالیا، اسپانیا، مالزی، ایتالیا، ترکیه، فرانسه، کره، ژاپن و ایران از این ابزار برای کاهش نوسانات شدید و حمایت از سرمایه گذاران استفاده می کنند. البته در بازارهای سهام توسعه یافته رویکردهای متفاوتی وجود دارد. در بازارهایی مانند ایالات متحده، اغلب به جای محدوده نوسان روزانه از توقف معاملات استفاده می شود. بورس های ایتالیا، کانادا، آلمان، هنگ کنگ و انگلیس اغلب ترجیح می دهند به جای محدود کردن نوسانات قیمت، معاملات را متوقف کنند.
بیشتر بخوانید: عرضه و تقاضا در بورس چیست؟
محدوده نوسان در بورس ایران و فرابورس
در بورس ایران و فرابورس، دامنه نوسان برای ابزارهای مختلف یکسان نیست. معمولاً سهام، اوراق بدهی و اوراق مشتقه پذیرفته شده در بورس و خارج از بورس دارای دامنه نوسانات روزانه هستند. در بازار اول بورس و فرابورس دامنه نوسانات مثبت و منفی قیمت سهام هفت درصد تعیین شده است. حق تقدم سهام در بازار اول بورس دارای دامنه مثبت و منفی چهارده درصد است و در بازار اول فرابورس این عدد به مثبت و منفی هفت درصد می رسد. همچنین دامنه نوسان صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله یا ETF معادل ده درصد است.
محدوده نوسان در بازار پایه فرابورس
بازار پایه فرابورس شرایط متفاوتی نسبت به بازارهای اصلی دارد. در گذشته دامنه نوسانات این بازار بدون توجه به ریسک شرکت ها ده درصد بود که گاهی به رشد غیرمنطقی یا کاهش قیمت سهام منجر می شد. به همین دلیل، از اکتبر 2018، محدوده نوسانات بازار پایه بر اساس سطح ریسک شرکت ها تغییر کرد. در بازار پایه زرد دامنه نوسانات مثبت و منفی نسبت به قیمت پایانی روز گذشته سه درصد است. در بازار پایه نارنجی این محدوده به مثبت و منفی دو درصد کاهش می یابد و در بازار پایه قرمز قیمت تنها می تواند مثبت یا منفی یک درصد در نوسان باشد. این تفکیک با هدف حفظ حقوق سهامداران و افزایش شفافیت انجام می شود.
مواردی که محدوده نوسان اعمال نمی شود
در برخی شرایط خاص، دامنه نوسانات شامل جریان نماد معاملاتی نمی شود. پس از بازگشایی سهام پس از مجمع عمومی عادی سالیانه برای تصویب صورت های مالی یا تقسیم سود، محدودیتی برای نوسان وجود ندارد. همچنین پس از بازگشایی سهام پس از مجمع عمومی فوق العاده یا جلسه هیأت مدیره در مورد تغییر سرمایه، دامنه نوسان اعمال نمی شود. در مورد اوراق بهاداری که دارای اپراتور بازار هستند، محدوده نوسانات روزانه نیز طبق مقررات اپراتور بازار تعیین می شود.
نقش دامنه نوسانات در تصمیم گیری سرمایه گذاران
اگرچه محدوده تاب از نوسانات شدید جلوگیری می کند، اما همیشه مورد بحث و انتقاد بوده است. برخی کارشناسان معتقدند این محدودیت باعث کاهش کارایی بازار و طولانی شدن روند اصلاح قیمت ها می شود و گروهی دیگر آن را ابزاری ضروری برای حمایت از سرمایه گذاران خرد می دانند. در هر صورت دانستن دامنه نوسان هر نماد برای سرمایه گذاران بسیار مهم است. این اطلاعات از طریق سیستم های معاملاتی کارگزاران یا وب سایت TSETMC در دسترس است و دانستن آن می تواند نقش مهمی در مدیریت ریسک و بهبود تصمیمات معاملاتی داشته باشد.
