دوراهی سخت دولت در بازار ارز؛ بانک مرکزی نرخ دلار نیمایی را افزایش می‌دهد؟

به گزارش میهن تجارت، عبدالناصر همتی، رئیس سابق بانک مرکزی در یادداشتی به تشریح مضرات شکاف بین ارزهای نیمه ارزی و بازار پرداخت و نوشت: بر اساس گزارش مسئولان بانک مرکزی در در سال گذشته یعنی سال 1402 مبلغ 69 میلیارد دلار ارز با نرخی بسیار کمتر از نرخ ارز در بازار برای واردات ارائه شده است دلار برای نهاده های کشاورزی و دامی، دارو و تجهیزات پزشکی و 50 میلیارد دلار دیگر با نرخ حدود 38 هزار تومان از طریق سامانه نیما برای واردات سایر کالاهای مصرفی، مواد اولیه و کالاهای واسطه ای تخصیص داده است تخصیص یافته و عرضه شده است.»

به گزارش فرارو، همتی در بخشی دیگر از یادداشت خود نوشت: در حال حاضر اختلاف نرخ ارز در بازار با نیما به 25 هزار تومان رسیده است که بیش از 60 درصد است و مابه التفاوت با ارز 28 هزار و 500 تومانی رسیده است. 37000 تومان، یعنی 2.3 برابر شده است، توصیه خیرخواهانه من به مسئولان این است که به تدریج و در یک بازه زمانی معقول، این شکاف را اصلاح کنند ، بلکه تحرکات سفته بازی، خروج شدید سرمایه و فاصله نرخ بازار از نرخ های ثابت را تحریک می کند.

این سخنان همتی در شرایطی مطرح می شود که برخی تحلیلگران اقتصادی نسبت به اختلاف 60 درصدی دلار بازار با دلار نیمایی طی یک ماه گذشته هشدار و ابراز نگرانی کرده بودند. به گفته کارشناسان اقتصادی، همزمان با افزایش عمق شکاف بین این دو نرخ، تقاضای کاذب ارز در بازار آزاد نیز افزایش می یابد. همچنین طی سال 1402 اختلاف بازار نیما و آزاد حدود 20 درصد بوده که اگر این فاصله به 60 درصد برسد زنگ خطر را به صدا در می آورد.

با توجه به صحبت های عبدالناصر همتی سوالاتی از جمله اینکه آیا پیشنهاد کاهش شکاف 2 نرخی ارز در کشور اقدام مفیدی خواهد بود و در صورت تحقق این موضوع چه تحولات و پیامدهایی در اقتصاد خواهیم داشت؟ کامران ندری، اقتصاددان و استاد دانشگاه امام صادق(ع) به سوالات زیر پاسخ داده است:

بانک مرکزی نمی تواند نرخ ارز در بازار آزاد را کاهش دهد

کامران ندری گفت: این استدلال آقای همتی مبنی بر اینکه می توان با روش شکاف نرخ ارز بازار با نیم نرخ، خروج سنگین سرمایه را کنترل کرد، بحث اشتباهی نیست، منظور ایشان از خروج سرمایه این است که خارجی. منابع مبادله ای حاصل از صادرات وارد اقتصاد نمی شود و وقتی وارد نمی شود مترادف با خارج از اقتصاد می ماند وقتی صادرکننده می بیند که نرخ در بازار آزاد 65 هزار تومان و در نیما حدود 40 هزار تومان است. تا 45000 تومان، طبیعتاً انگیزه ای برای عرضه ارز خود به بازار ندارد و در شرایط مذکور، حتی واردکننده نیز ثبت نام سفارشی انجام می دهد که بیشتر از آنچه می خواهد وارد کند، خواهد بود. او سعی می کند ارز خود را در خارج از کشور نگه دارد، بنابراین استدلال آقای همتی استدلال درستی به نظر می رسد.

وی افزود: به احتمال زیاد بانک مرکزی علاقه ای به باقی ماندن نرخ ارز روی 65 تومان در بازار آزاد ندارد اما در شرایط فعلی قادر به تزریق کافی در بازار و کاهش نرخ دلار نیست. اگر بانک مرکزی بتواند با تزریق منطقی نرخ را در بازار آزاد کاهش دهد، اولویت کاهش نرخ در بازار آزاد است. اما چون بانک مرکزی نمی تواند با تزریق منطقی نرخ را کاهش دهد، راهی دارد که اجازه دهد نرخ در بازار نیما افزایش پیدا کند و مشکلی که آقای همتی گفت، پیش نمی آید».

پیامدهای تغییر نرخ نیمایی برای دولت سیزدهم

این استاد دانشگاه گفت: مشکلی نیست که نرخ بالا برود، مسئله اصلی این است که اگر نرخ در بازار نیما افزایش پیدا کند، فشار سیاسی بر دولت سیزدهم بیشتر می شود؛ بنابراین احساس می کنم این یک موضوع سیاسی است. و مردمی که در حال حاضر از این رانت ما به عنوان مابه التفاوت نرخ نیما و بازار آزاد استفاده می کنند، اهرم هایی دارند که می توانند به لحاظ سیاسی به دولت سیزدهم فشار بیاورند، مثلاً دولت سیزدهم را می ترسانند که اگر قیمت بالا برود. قیمت کالاهای تولیدی نیز افزایش چشمگیری خواهد داشت درست است که آقای همتی این توصیه را به دولت سیزدهم ارائه کرد اما در دوران ریاست خود بر بانک مرکزی نتوانست مشکل حداقل ارز 4200 تومانی را حل کند و دلیل آن هم فشارهای سیاسی موجود بود.

وی افزود: در حال حاضر نظر آقایان این است که اگر نرخ ارز در بازار نیمی یا نرخ 28 هزار و 500 افزایش یابد، بر قیمت کالاهای اساسی که مردم به صورت روزانه از آن استفاده می کنند، تاثیر می گذارد و این موضوع نیز مانعی جدی بر سر راه است. دولت سیزدهم اجازه تعدیل نرخ را در نیمی از بازار نمی دهد به عبارت دیگر ترس از تبعات چنین تصمیمی و تبعات تورمی آن مانع از آن می شود ارزی که نگرانی ها را دوچندان می کند، مشکل این است که در حال حاضر دولت سیزدهم تحلیل کارشناسی ندارد که کدام تصمیم بهتر است به نظر می رسد دولت سیزدهم در این زمینه به نتیجه خاصی نرسیده است، حفظ نرخ در این سطح محاسن خود را دارد و مزیت آن این است که تولیدکنندگان نمی توانند نرخ را به بهانه ارزآوری بالاتر افزایش دهند. قیمت و همچنین معایبی دارد که آقای همتی در قالب خروج سرمایه نیز به آن اشاره کردند. است.”

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: اما این نکته را فراموش نکنیم که اطلاعات دولت در مورد هزینه و سود کدام سیاست بیشتر و کمتر از سایرین است، حقیقت این است که ما راه دیگری برای حل وضعیت موجود نداریم، تامین کننده در زمان آقای همتی هم این شرایط بسیار زیاد است بین قیمت 65 هزار تومان و افزایش نرخ نیما، انگیزه صادرکنندگان برای عدم واردات ارز خود به کشور افزایش می یابد.

منبع:

آینده