می توان گفت در اغلب صنایع از جمله، دارویی، غذایی، پلاستیک و پلیمر، کشاورزی، آب، فاضلاب، خاک، معدن، نفت و پتروشیمی و … آزمایشگاه های شیمی بخش مهمی از آن صنعت هستند. نقش آزمایشگاه های شیمی در صنایع در فرایندهای تحقیق و توسعه و کنترل کیفیت پررنگ است. آزمایشگاه شیمی نیز یک فضای کار در ساختمان است که تاسیسات و فضای داخلی آن طبق اصول و استانداردهای آزمایشگاه ها طراحی و مناسب سازی شده است. براساس گزارش وبسایت رویان ایران، بزرگترین مرجع تخصصی تجهیزات آزمایشگاهی، در آزمایشگاه های شیمی، فارغ از این که آزمایشگاه های صنایع مختلف باشند یا آزمایشگاه های تحقیقاتی در دانشگاه ها و مراکز پژوهشی، 6 دستگاه همیشه وجود دارد. 6 دستگاهی که در همه آزمایشگاه های شیمی ضروری است، در این گزارش معرفی و کاربرد آن ها بررسی شده است.

نکات مهم در تاسیس آزمایشگاه های شیمی

در آزمایشگاه شیمی می تواند خطرات بالقوه ای وجود داشته باشد که در صورت رعایت نکردن اصول ایمنی ممکن است فاجعه های وحشتناکی به وقوع بپیوندد. مواد شیمیایی سمی، سوزان و دارای بخارات، حلال های آلی، اسیدهای معدنی باید تنها در شرایط ایمن آزمایشگاه و پرسنلی که به اقدامات ایمنی آزمایشگاه مسلط هستند، استفاده شوند.

علاوه بر این که آموزش دیدن کاربران آزمایشگاه مهم است، به دستگاه ها، تجهیزات حفاظتی و جنس متریال مورد استفاده در سکوبندی آزمایشگاه شیمی باید توجه شود. سطح کار در آزمایشگاه شیمی باید به گونه ای انتخاب شود که در برابر اسیدها و مواد شیمیایی خورنده حداکثر مقاومت را داشته باشد و از طرفی به راحتی نیز تمیز شوند. سینک و شیرآلات مخصوص آزمایشگاهی ضد اسید باید در آزمایشگاه های شیمی نصب شوند و اگر غیر از این باشد با اولین تماس یا مواد شیمیایی احتمالا آسیب شدیدی می بینند و غیرقابل استفاده می شوند.

دستگاه ها در آزمایشگاه شیمی بسیار مهم هستند. آزمایشگاه شیمی بدون تجهیزات عملا یک سالن بدون استفاده است. دستگاه ها باید با توجه به کاربرد و شرایط محیطی که نیاز دارند در محل مناسبی از آزمایشگاه قرار گیرند. همه دستگاه ها اعم از دستگاه های اندازه گیری و آنالیز باید در بررسی های های دوره ای طبق پروتکل مخصوص چک و بررسی شوند.

هیچ آزمایشگاه شیمی نیست که در آن این 6 دستگاهی که در ادامه معرفی می کنیم وجود نداشته باشد. این 6 دستگاه ضروری شامل موارد زیر هستند:

• هود شیمی
• آون آزمایشگاهی
• ترازو دیجیتال آزمایشگاهی دقیق حداقل سه صفر
• هیتر استیرر
• سانتریفیوژ
• میکروپیپت

هود شیمی

شاید بتوان گفت مهمترین دستگاهی که هر آزمایشگاه شیمی به آن نیاز دارد و کار کردن در آزمایشگاهی بدون این دستگاه مغایر با اصول ایمنی و قوانین باشد، هود شیمی است.

مواد شیمیایی به شدت گرمازا و به اصطلاح حتی انفجاری، مواد دارای بود شدید و بخارات سمی و سوزاننده و … می توانند خطراتی برای کاربران آزمایشگاه ایجاد کنند که منجر به صدمات جدی و حتی بلند مدتی جسمی شوند.

استفاده از هود شیمی استاندارد می تواند از این حوادث جلوگیری کند. هود شیمی از بدنه، سطح کار ضد اسید و مقاوم به حرارت و شیشه محافظ از جنس پلکسی گلس که شفاف و مقاوم به ضربه است، ساخته می شود. یک فن سانتریفیوژ قوی وظیفه خارج کردن بخارات را دارد.

هود شیمی رویان ایران با قیمت بسیار مناسب و امکان ساخت سفارشی بهترین پیشنهاد هود شیمیایی حال حاضر در ایران است.

آون آزمایشگاهی

آون آزمایشگاهی محفظه ای است که گرمایی حدود 100 تا 120 درجه سانتی گراد داخل خود فراهم می کند. آون یا فور در همه آزمایشگاه های شیمی بسیار مهم است. از آون برای خشک کردن ظروف، تبخیر حلال ها، میکروب زدایی، برخی فرایندهای شیمیایی و … استفاده می شود.

آون آزمایشگاهی برند شیمی فن با کیفیت و کارایی بالا از گزینه های آون آزمایشگاهی ایرانی و با قیمت مناسب است.

ترازو دیجیتال آزمایشگاهی دقیق

اندازه گیری مواد شیمیایی پودری و جامد به اهداف مختلف در آزمایشگاه ها با استفاده از ترازوهای دقیق آزمایشگاهی انجام می شود. برای آزمایشگاه شیمی حداقل دقت 0.001 گرم ضروری است. اما برخی از فعالیت ها به اندازه گیری های دقیق تر تا پنج و شش صفر نیز، نیاز دارند.

هیتر استیرر

اغلب واکنش های شیمیایی نیاز به حرارت و همزدن حین حرارت دادن برای همگن نگه داشتن محیط واکنش دارند. بهترین وسیله برای این کار هیتر مگنت یا هیتر استیرر است که علاوه بر ایجاد حرارت قابل کنترل می تواند با استفاده از یک نیروی مغناطیسی و مگنتی که داخل ظرف واکنش قرار می گیرد، محیط واکنش را با سرعتی قایل تنظیم و مشخص به هم بزند.

سانتریفیوژ

در آزمایشگاه شیمی برای ته نشین کردن یا جداسازی جز جامد از مایع روش های مختلفی وجود دارد. صاف کردن و سانتریفیوژ دو روشی است که بسیار به کار گرفته می شوند. سانتریفیوژ هایی با سرعت حداکثر 15000 دور می تواند برای آزمایشگاه های شیمی کاربردی باشند. سانتریفیوژ های یخچالدار اغلب کاربرد خاصی در آزمایشگاه شیمی ندارند.

میکروپیپت یا سمپلر

همان طور که برای اندازه گیری نمونه های جامد یا پودری از ترازو استفاده می شود، برای اندازه گیری اجزای مایع به صورت دقیق باید از سمپلر یا میکروپیپت استفاده شود. سمپلرهای تک کاناله نسبت به انواع چند کاناله برای آزمایشگاه شیمی کاربرد بیشتر دارند. سمپلرها دو نوع حجم ثابت و متغیر در حجم های مختلف در بازار تجهیزات آزمایشگاهی موجود هستند.

قطعا آزمایشگاه های شیمی به تجهیزات بیشتری مانند پی اچ متر رومیزی، حمام التراسونیک، دستگاه های اسپکترومتری و اسپکتروفتومتری و … نیاز دارند. اما بدون 6 دستگاهی که در این گزارش معرفی شدند، آزمایشگاه شیمی ای وجود ندارد.