سریال سوجان یکی از پرمخاطب ترین سریال های اخیر محسوب می شود که آخرین قسمت از فصل اول آن 15 بهمن ماه از شبکه یک پخش شد، آیا نسل Z مخاطب سریال سوجان است؟
به گزارش ماهیلاتو، طبق آخرین آماری که در سال 1401 انجام شد، دکتر شهلا کاظمی پور جمعیت شناس و بازنشسته هیئت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران درباره آمار جمعیت دهه 80 می گوید: 12 میلیون نفر است. مردم در دهه 80
دهه 80 که در دسته بندی ها نسل Z محسوب می شوند، عموما متولدین سال 1376 تا 1391 هستند. فراتر از فرهنگ ملی به شکل غیرقابل انکاری افزایش یافته است.
نسل Z، نسلی است که سینما را می شناسد، با بهترین بازیگران جهان آشناست و به راحتی می تواند در مدت زمان کوتاهی به بهترین فیلم ها و سریال های مورد تایید متخصصان حوزه هنری سینما دسترسی پیدا کند. بنابراین، نگه داشتن آنها در تلویزیون دشوار است.
نسل Z با خاطره بازی های ما با سریال «پس از باران» آشنا نیست و با تماشای سریالی شبیه به سریال «پس از باران» نمی تواند با آن ارتباط برقرار کند. بنابراین سریال هایی که منتشر می شود نباید بر اساس تحریک احساسات نوستالژیک باشد، بلکه باید بر اساس تخصص و هنرمندی باشد، فراتر از آنچه در سطح جهانی تولید می شود یا در آن سطح پذیرفته می شود تا این نسل با آن ارتباط برقرار کند. ایجاد کند
در این میان سوال مهمی مطرح می شود؛ آیا سریال سوجان نسل Z و یک جمعیت دیگر دهه هفتادی که سریال هایی مثل «پس از باران» را به خاطر دارند کمتر مورد هدف قرار گرفته و روی تلویزیون می گذارند؟
در این مقاله از راهنمای فیلم به این سوال پاسخ می دهیم که مخاطبان صدا و سیما به خصوص در مورد سریال سوجان چه کسانی هستند؟ آیا شامل دهه هشتاد و نسل Z می شود؟
داستان سریال سوجان و جذابیت آن برای مخاطب
اولین موضوعی که باعث ایجاد شکاف عمیق بین سریال سوجان و نسل Z می شود، سبک داستانی فریدون حسن پور است. شاید یکی از دلایل اصلی این باشد که نسل Z درگیر جنگ و برخی ویژگی های فرهنگی است که در سریال سوجان به عنوان یک گره شکن مهم وجود دارد.
داستان سریال «سوجان» با داستانی از دل سنت های قدیمی و جامعه ای مردسالار آغاز می شود. جایی که مادربزرگ «بانو» (با بازی ثریا قاسمی) خاطرات تلخ دوران جوانی اش را برای نوه اش تعریف می کند. او می گوید که قرار بود با امیر ازدواج کند اما خان روستا که پسری ندارد تصمیم می گیرد سوجان را به عنوان همسر چهارم خود انتخاب کند. این تصمیم سرنوشت «سوژان» را تغییر می دهد و او به همراه نامزدش از دهکده فرار می کند، اما این فرار باعث تعقیب آنها و ایجاد داستانی تلخ می شود.
این داستان با وجود جذابیت های دراماتیک و بازتاب دردهای یک جامعه بسته، نتوانسته توجه مخاطبان نسل Z (دهه 70 و 80) را به خود جلب کند. دلیل این عدم ارتباط را در چند نکته می توان جستجو کرد:
- شکاف نسلی و عدم شناسایی: نسل Z در محیطی رشد کرده است که از بسیاری از محدودیت های سنتی گذشته دور شده است. درک دغدغه های «سوژان» و جهان بینی شخصیت ها برای نسلی که آزادی انتخاب و تحولات اجتماعی را تجربه کرده است، دشوار است و نمی تواند آن را به عنوان یک گره داستانی عمیق بپذیرد.
- شیوه کلیشه ای روایت: اگرچه موضوعات سنتی همچنان برای بخشی از جامعه جذاب است، اما نسل جدید به دنبال روایت های جدید، پیچیده و چند لایه است. داستان خطی و قابل پیش بینی سریال «سوجان» کشش کافی برای آنها ندارد. اگرچه در داستان سعی شده چند دوره و دوره به صورت لایه ای بپردازد، اما از نظر تکنیکی تا حد زیادی این حرکات باعث پیچیدگی و ابهام می شود تا لایه بندی داستان.
- فقدان شخصیت های معاصر: در سریال هیچ شخصیتی وجود ندارد که منعکس کننده نگرش یا سبک زندگی مدرن باشد. نسل Z معمولاً به داستان‌هایی مربوط می‌شود که قهرمان‌هایی با دغدغه‌ها و رفتارهای مشابه دارند.
با این توصیف شاید این سوال مطرح شود که نسل Z مخاطبی است که با سریال های تاریخی هم ارتباط برقرار می کند. نمونه ای برای اثبات چنین ادعایی زمانی است که شاهد علاقه زیاد نسل به سریال های تاریخی کره ای هستیم. با این حال، توطئه های تاریخی کره ای سعی می کنند با پیچش های مدرن تری به لایه های عمیق ذهن مخاطب نفوذ کنند. از سوی دیگر، تاریخ سایر کشورها و فرهنگ‌هایی که کمتر با آنها آشنا هستیم، به‌ویژه فرهنگ‌های خاور دور، همیشه برای ما جذاب‌تر از نمونه‌ای تاریخی از فرهنگ خودمان است که بارها بازتولید و بازنمایی شده است.
ایرادات سریال سوجان در مسائل فنی
ما شروع به پرداختن به کاستی های سریال سوجان در مسائل فنی می کنیم در حالی که می دانیم این نسل به میزان قابل توجهی با جلوه های سینمایی که تبدیل به قرارداد شده اند آشنا هستند. او سریال های تاریخی مانند پیکی بلایندرز را دیده است و حتی اگر نام آیتم های فنی را نداند، چشمش به خط فرضی و رعایت آن عادت کرده است. چطور ممکن است که فیلمبردار سریال سوجان با وجود دوربین های فراوان در اختیار و تدوینگرش که بی شک فریم های زیادی در اختیار دارد، نتواند گفت وگوی دو بازیگر را بدون شکستن خط فرضی قاب کند؟
البته سردرگمی دوربین بار کارگردان را به دوش می کشد چرا که فیلمبردار و تدوینگر بنا به توصیه او قاب را می بندند و اپیزودی را برای اکران آماده می کنند! بنابراین زمانی که سریال شروع می شود و چنین آشفتگی هایی ایجاد می شود، نسل Z که به عنوان نسل هوشمند شناخته می شود، بلافاصله سریال را رد می کند.
علاوه بر این، ما باید در مورد اصلاح رنگ صحبت کنیم. نسل Z یا سایر مخاطبان وقتی برای اولین بار با این سریال مواجه می شوند بدون اینکه داستان آن را بدانند چگونه می توانند بفهمند که این داستان در کدام دوره می گذرد؟ لباس، اکسسوری و موقعیت مکانی دقیقا همان چیزی است که هنوز در مناطق مختلف گیلان شاهد آن هستیم. بنابراین، در حالی که نسل Z با سریال های تاریخی مواجه شده است که تنها با ویرایش توانسته اند حرف های زیادی برای گفتن داشته باشند، چگونه می توانند به سریال سوجان اعتماد کنند و وقت خود را صرف تماشای آن کنند؟
خصوصیات با فاصله از نسل ز
در حالی که نسل Z دوست دارد در جامعه امروز ایران دیده شود، شنیده شود و شناخته شود، شخصیت های خلق شده در سریال سوجان با آن شخصیت هایی که می توانند قهرمان خیال پردازی های جوانان نسل Z باشند، فاصله زیادی دارند.
قبل از این باید اشاره کنیم که با سریالی پر بازیگر روبرو هستیم. سریالی که بازیگران مطرحی چون ثریا قاسمی، سیما تیرانداز و بهنام تشکر در آن به ایفای نقش پرداخته اند. اگرچه بازی برخی از آنها تا حدی قابل تحسین است، اما نمی توانند از شخصیت هایی که برای آنها استخدام شده اند فراتر بروند و بحث این است که این شخصیت ها فضای مشترکی با نسل Z ندارند.
در واقع سریال «سوجان» علیرغم تلاش برای روایت داستانی چند لایه از زنان سه نسل از یک خانواده، از ضعف های جدی در شخصیت پردازی رنج می برد که باعث شده این شخصیت ها نه تنها برای نسل Z، بلکه جذابیت کافی را نداشته باشند. برای بسیاری از مخاطبان دیگر بررسی نقدها و نظرات مخاطبان، نقاط ضعف شخصیت پردازی این سریال را مشخص می کند:
1. شخصیت های بدون هویت مستقل و قوی
یکی از مشکلات اصلی سریال عدم عمق بخشی در شخصیت هاست. کاراکترها بیشتر به شکلی معمولی و کلیشه ای طراحی شده اند و فاقد هویت و پیچیدگی هستند. نسل Z به شخصیت هایی مربوط می شود که نه تنها چند بعدی و قابل ارتباط هستند، بلکه دارای ویژگی های منحصر به فردی هستند که آنها را متمایز می کند. اما در «سوژان» این شخصیت ها بیشتر شبیه انعکاس ضعیف شخصیت های مشابه در آثار قبلی مانند «پس از باران» هستند.
2. عدم وجود گره ها و نقاط عطف موثر
منتقدان اشاره کرده اند که فیلمنامه سریال در پرداختن به شخصیت ها و ماجرای گره گشایی و گره گشایی تاثیرگذار نیست. این ضعف باعث می شود مخاطب به جای درگیر شدن با انگیزه ها و تصمیمات شخصیت ها، آنها را ابزاری صرف برای پیشبرد داستان ببیند. نسل Z که معمولا به دنبال داستان های پرتنش و غیرقابل پیش بینی هستند، نمی توانند با چنین شخصیت هایی ارتباط برقرار کنند.
3. ضعف در روایت چند زمانی و برقراری ارتباط بین نسل ها
«سوژان» سعی دارد داستانی چند زمانه را روایت کند و داستانی را بین گذشته و حال پیش ببرد. با این حال، منتقدان به ضعف در مرزبندی بین این دو زمان اشاره کرده اند. وقتی رابطه بین شخصیت ها و روایت زمانی نامشخص است، مخاطب نمی تواند به درستی با شخصیت ها و انگیزه های آنها ارتباط برقرار کند. نسل Z به دلیل تمایل به داستان های منسجم و سیال، به ویژه در بستر روایت های چندلایه، از این سردرگمی دور می شود.
4. کلیشه ای از جایگاه زن در داستان
شخصیت های زن در «سوجان» هنوز در چارچوب کلیشه های مرسوم گذشته هستند. زنانی که اغلب قربانی مردسالاری هستند و قدرت کمتری برای تغییر سرنوشت خود دارند. نسل Z که نقش‌های مدرن، قدرتمند و تاثیرگذار را برای زنان دوست دارد، نمی‌تواند با این شخصیت‌های منفعل و تکراری ارتباط برقرار کند.
5. عدم تعیین انگیزه و پیشینه شخصیت ها
شخصیت های سریال پیشینه مشخص و انگیزه های قوی ندارند که بتواند مخاطب را درگیر خود کند. برای نسل Z که به دنبال شخصیت هایی است که پیچیدگی های روانی و اجتماعی آنها منعکس کننده چالش های دنیای امروز باشد، این سطحی نگری در طراحی شخصیت ها کافی نیست.
مخاطب سریال سد و سیما در سریال سوجان چه کسانی هستند؟
با توجه به موارد ذکر شده ممکن است اکثر نسل ها نتوانند با سریال سوجان یا سریال های مشابه ارتباط برقرار کنند. شاید بهتر باشد برای معرفی این نسل به تلویزیون ملی ایران به عمق و غنای سریال بیشتر توجه شود.
در این صورت مخاطب صدا و سیما برای پخش سریال سوجان دهه شصت و حتی چند دهه قبل، کسانی خواهند بود که با دیدن سوجان خاطرات خود را با سریال بعد از باران به یاد می آورند.
