اشتغال زنان؛ شعارهایی که شغل نشد / سهم زنان از وعده‌های وزیر کار فقط کلمه است نه شغل

به گزارش میهن تجارت، آمارهای رسمی میزان مشارکت زنان در بازار کار را 14.4 درصد عنوان می کنند، در حالی که آمارهای غیررسمی بر میزان مشارکت زنان در بازار کار کشور 12.8 درصد تاکید دارند. در هر صورت این میزان مشارکت در مقایسه با میانگین جهانی که بیش از 48 درصد است بسیار ناچیز است. همچنین طبق آمار رسمی بیش از 70 درصد جمعیت غیرفعال (افرادی که نه شاغل هستند و نه جویای کار) را زنان تشکیل می دهند.

همچنین بر اساس آمارهای بازار کار جهانی، ایران از نظر نابرابری (نسبت میزان مشارکت مردان به مشارکت زنان) بالاترین آمار را در جهان دارد. در مقایسه منطقه ای، وضعیت ایران نسبت به کشورهای همسایه، منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا که نرخ مشارکت زنان در آن حدود 19 درصد است، ضعیف تر است.

به این ترتیب می توان گفت که میزان مشارکت زنان در بازار کار ایران بسیار پایین است. نسبت زنان به مردان در زمینه اشتغال رسمی یا بیمه نیز بسیار پایین است. آن طور که وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در یکی از مصاحبه های خود اعلام کرد، این نسبت زنان 25 درصد و مردان 75 درصد است.

از سوی دیگر، شکاف جنسیتی هم به دلیل مشارکت پایین و هم کیفیت اشتغال (ساعات کار، دستمزد، امنیت شغلی) زیاد است. روند رشد اشتغال زنان در ایران در مقایسه با سایر کشورهای منطقه بسیار کند ارزیابی شده است.

نگاهی به برنامه های احمد میدری برای اشتغال زنان

بحث تحقق وعده ها موضوعی است که در همه دولت ها به نوعی بروز می کند. در بین دولتمردان ایرانی این که مردم برای کسب رای و رسیدن به جایگاه مطلوب خود برنامه ها و افرادی را ارائه می دهند که در میدان عمل امکان برآورد آن را ندارند به یک رویه نامناسب تبدیل شده است.

احمد میدری، وزیر کار دولت چهاردهم، در برنامه‌هایی که برای تصدی سمت وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی به مجلس ارائه کرد، بخش مهمی را به ارتقای اشتغال زنان و تهیه آیین‌نامه‌ها و سازوکارهای اجرایی «برنامه اشتغال زنان با رعایت نقش زنان در خانواده» اختصاص داده بود. از آن جمله می توان به تاکید بر توانمندسازی زنان، توجه به نقش و مسئولیت زنان در خانواده و جامعه و یا توسعه اشتغال زنان از طریق بخش تعاون، شرکت های تعاونی و فعالیت های کارآفرینی اشاره کرد.

از سوی دیگر قرار بود برنامه ملی مشاغل خانگی زنان تدوین شود و این برنامه شامل گروه هایی مانند زنان سرپرست خانوار، زنان خانه دار، دختران فارغ التحصیل و سالمندان توانمند شود. برنامه دیگر تقویت بانک اطلاعات بازار کار، داده ها و شاخص هایی بود که بتواند سیاست گذاری را بر مبنایی صحیح و منسجم قرار دهد.

برنامه های اشتغال زنان اجرا نشد

اما نگاهی به کارنامه 2 ساله احمد میدری وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی نشان می دهد که اگرچه برنامه های نوشته شده روی کاغذ قابلیت ارتقای وضعیت اشتغال زنان در جامعه را داشته و در صورت اجرا حداقل وضعیت اشتغال زنان را بهبود می بخشد، اما این برنامه ها همچنان روی کاغذ می درخشد و به مرحله اجرا نرسیده است.

به گفته بسیاری از فعالان کارگری، برخلاف وعده های وزیر کار، حتی در رابطه با مشاغل خانگی و طرح های ویژه اشتغال زنان، برنامه خاصی از سوی دولت ارائه نشده است. از سوی دیگر، شکاف جنسیتی هنوز بسیار زیاد است و روند بهبود کند است. در واقع وعده های داده شده ضمانت اجرایی لازم را نداشت.

سهم زنان در بازار کار فقط یک شعار است

مینا رسولی، فعال کارگری و از اعضای یکی از تشکل های کارگری در این رابطه میهن تجارت وی می گوید: بیش از دو دهه است که دولت ها وعده ارتقای حضور زنان در بازار کار را می دهند اما در عمل هیچ اقدام جدی در این زمینه صورت نگرفته است. آقای میدری در جریان معارفه خود به مجلس از «تسهیل اشتغال زنان در بخش تعاون»، «ایجاد تعاونی های ویژه زنان» و «تدوین برنامه ملی مشاغل خانگی» صحبت کرد، اما آنچه در محیط کار می بینیم همچنان همان تبعیض های قدیمی و موانع ساختاری است.

وی ادامه می دهد: از وعده تشکیل بانک اطلاعات جامع بازار کار زنان خبری نیست؛ ما هنوز حتی نمی دانیم چه تعداد از زنان شاغل دقیقاً در کدام بخش ها یا چه سهمی از بیمه شدگان واقعی فعال هستند. بدون داده ها و آمار، سیاست گذاری فقط روی کاغذ معنا پیدا می کند.

طرح هایی مانند «تسهیلات مشاغل خانگی» تبلیغاتی تر شده اند

رسولی در پاسخ به این سوال که آیا سیاست های فعلی وزارت کار تاثیری در ارتقای وضعیت زنان شاغل داشته است یا خیر، می گوید: واقعیت این است که طرح هایی مانند تسهیلات مشاغل خانگی بیشتر تبلیغاتی شده است. تعداد محدودی وام های خرد ساخته می شود، اما بدون آموزش، بازاریابی یا پشتیبانی تولید. زنانی که از این طرح ها استفاده کرده اند، اغلب به دلیل رکود بازار و یا نبود شبکه فروش مجبور به تعطیلی شغل خود پس از چند ماه شده اند.

دستمزد زنان همچنان کمتر از مردان است/ وعده وزارت کار برای اصلاح نظام پرداخت و نظارت بر دستمزدهای تبعیض آمیز هنوز محقق نشده است.

این فعال کارگری به موضوع تبعیض دستمزدی نیز اشاره و خاطرنشان کرد: در کارگاه های کوچک و کارخانه های نساجی یا مواد غذایی همچنان دستمزد زنان کمتر از مردان است. زیرا کارفرما می داند که زنان به دلیل نیاز مالی و نبود فرصت های دیگر حاضرند با دستمزد کمتری کار کنند. وعده وزارت کار برای اصلاح نظام پرداخت و نظارت بر دستمزدهای تبعیض آمیز هنوز محقق نشده است.

برخلاف وعده های وزیر کار، زنان سرپرست خانوار بیش از گذشته درگیر مشاغل ناپایدار و بدون بیمه هستند.

مینا رسولی در بخشی دیگر از سخنان خود یکی از وعده های مشخص میدری را ایجاد «نظام حمایت اجتماعی از زنان سرپرست خانوار در مسیر اشتغال پایدار» می داند و می گوید: برخلاف وعده های داده شده در این زمینه امروز زنان سرپرست خانوار بیش از گذشته درگیر مشاغل ناپایدار و بدون بیمه هستند. در بسیاری از مناطق حاشیه ای، زنان تنها منبع درآمد خانواده هستند، اما از حمایت بیمه ای برخوردار نیستند. طرحی که قرار بود برای آنها تعاونی های بومی و پایدار ایجاد شود، هنوز به صورت پایلوت اجرایی نشده است.

وزارت کار فراتر از گفتار و تدوین آیین نامه عمل کند

وی تاکید می کند: وزارت کار باید از آئین نامه گفتار و تدوین فراتر رود. وقتی در یک شهر صنعتی از هر ده کارگر فقط دو نفر زن هستند و این دو نفر امنیت شغلی ندارند، نمی توان از موفقیت در سیاست گذاری صحبت کرد.

رسولی با اشاره به اظهارات اخیر وزیر کار مبنی بر تمایل کارفرمایان به استخدام زنان، افزود: آقای میدری گفتند که کارفرمایان حاضر به استخدام زنان هستند زیرا زنان حاضرند با حقوق کمتری کار کنند! این به جای اینکه نشانه یک سیاست حمایتی باشد، تأییدی بر شکاف دستمزد و استثمار جنسیتی است. دولت باید حقوق برابر زنان و مردان را قانون گذاری و نظارت کند، نه اینکه این وضعیت را به عنوان یک مزیت معرفی کند.

این فعال کارگری در پایان می گوید: وزیر کار در برنامه خود قول داده بود که شاخص «عدالت جنسیتی در اشتغال» را به طور مرتب منتشر کند تا امکان ارزیابی عمومی فراهم شود، اما تا به امروز چنین شاخصی نه تدوین و نه منتشر شده است. وقتی شفافیت وجود نداشته باشد، نمی توانیم از پاسخگویی صحبت کنیم. زنان شاغل در ایران هنوز در حاشیه هستند و سهم آنها از شعارها فقط حرف است نه شغل.