استاد اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف در دومین روز از همایش اکوبیمه گفت: اقتصاد ایران در وضعیت بسیار شکننده ای قرار دارد و با دو چالش بزرگ ناهماهنگی داخلی و فشار بین المللی مواجه است.
به گزارش میهن تجارت، مسعود نیلی، استاد اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف، هشدار داد: اقتصاد ایران در وضعیت بسیار شکننده ای قرار دارد و با دو چالش بزرگ ناهماهنگی داخلی و فشار بین المللی مواجه است و تاکید کرد که شرایط کنونی نمی تواند ادامه یابد.
در ابتدای دومین نشست همایش اکوبمه، مسعود نیلی ضمن تشکر از برگزارکنندگان، محور سخنرانی خود را «بررسی مهم ترین چالش های اقتصاد امروز ایران و راه های برون رفت از آن» معرفی کرد.
وی گفت: موضوعی که من در مورد آن صحبت می کنم چالش های اصلی اقتصاد ایران و راه های عبور از آن است. تمرکز من روی قسمت دوم است. یعنی بر راه خروج تاکید می کنم.
بخش اول: دو چالش اساسی اقتصاد ایران – خارجی و داخلی
نیلی مسائل اقتصادی ایران را به دو حوزه اصلی تقسیم کرد: 1. چالش های خارجی شامل محدودیت های سیاسی، تحریم ها و روابط ژئوپلیتیکی و 2. عدم تعادل داخلی شامل عدم تعادل مالی، زیرساختی و منابع طبیعی است.
وی تاکید کرد: مشکلات زیادی داریم که اگر آنها را دسته بندی کنیم به دو دسته چالش های بیرونی و تضادهای داخلی می رسیم. این دو با سرعت و شدت زیادی وارد زندگی مردم شده اند و کارهایشان از اقتصاد فراتر رفته و به زندگی اجتماعی مردم نفوذ کرده است.
به گفته نیلی، ابتدا چالش خارجی به مناقشه با ایالات متحده محدود می شد، اما به مرور زمان این چالش گسترده تر شد. رژیم صهیونیستی، سپس اروپا و اکنون درگیری های نظامی، وضعیت را به وضعیتی رسانده است که می توان آن را «نه جنگ، نه صلح» یا «سایه جنگ» نامید.
وی با بیان اینکه این وضعیت سه پیامد عمده برای اقتصاد دارد کاهش منابع بودجه عمومی، افزایش ریسک سرمایه گذاری و تشدید بلاتکلیفی در تصمیم گیری های اقتصادی عنوان کرد. این مجموعه در نهایت منجر به شکل گیری یک رکود تورمی پایدار شده است.
وی گفت: در سال 1404 با رکود تورمی مواجه هستیم و به احتمال زیاد در سال 1405 نیز همین روند ادامه خواهد داشت.
بخش دوم: اختلافات داخلی; پویایی مخرب مالی و منابع
به گفته نیلی، اقتصاد ایران همزمان با چالش های خارجی درگیر شبکه ای از عدم تعادل های ساختاری درون زا است. وی این اختلافات را در دو محور طبقه بندی کرد.
1. عدم تعادل مالی: شامل صندوق های بازنشستگی، بودجه دولت و سیستم بانکی. هر چه این نارضایتی ها بیشتر باشد، تورم در اقتصاد شدیدتر می شود.
2. عدم تعادل منابع طبیعی: از جمله بحران در بخش های آب، انرژی و خاک که اثر زنجیره ای بر صنعت و کشاورزی دارد.
وی افزود: درگیری های انرژی و آب به سمتی می رود که اقتصاد را از کار می اندازد.
نتیجه گیری او در این بخش این بود: این وضعیت ادامه پیدا نمی کند و باید برای آن چاره ای اندیشید.
بخش سوم: بررسی تاریخی دو دهه چالش اقتصادی – از 2004 تا 2004
دهه 80 – موج بیکاری و پیامدهای اجتماعی
در نیمه دوم دهه 80 موج عظیمی از متولدین دهه 60 وارد بازار کار شدند بدون اینکه شغلی برای آنها ایجاد شود.
وی گفت: در سال های 85 و 90 با وجود درآمدهای بالای نفتی، تعداد شاغلان کشور در 20 میلیون و 600 هزار نفر ثابت ماند. میلیون ها نفر بدون شغل وارد دهه 1990 شدند.
وی با بیان اینکه این پدیده شوک اقتصادی-اجتماعی بود که منجر به بروز آسیب های گسترده ای شد، اضافه کرد: افزایش سن ازدواج، رشد طلاق، افزایش اعتیاد و جرایم شهری.
سال های 1991 تا 1992 – اولین شوک تحریم و رکود بزرگ
در این مقطع به دلیل واردات سنگین کالاهای مصرفی در سال های گذشته، ساختار تولید داخلی تضعیف شد و همزمان با اولین تحریم، درآمد ارزی کشور تقریبا به نصف کاهش یافت.
وی گفت: درآمد ارزی کشور در سال های 1390 و 1391 50 درصد کاهش یافت و کشور تا آن زمان شدیدترین رکود تورمی تاریخ خود را تجربه کرد.
نتیجه بلندمدت این شوک تبدیل رشد اقتصادی پایدار دهه های گذشته به رکود مزمن از سال 2010 به بعد بود.
از سال 1397 به بعد: دومین تحریم و افت شدید رفاهی
نیلی تاکید کرد که تحریم دوم آثار مخرب بسیار بیشتری نسبت به تحریم اول داشت.
وی بیان کرد: در بازه زمانی کوتاه 2017 تا 2018 بیش از 10.5 میلیون نفر زیر خط فقر قرار گرفتند در حالی که در تحریم های اول تنها یک و نیم میلیون نفر اضافه شدند.
به گفته وی، دلیل اصلی تخریب پایگاه اقتصادی کشور بوده است.
وی یادآور شد: آمار پس از سال 1400 هنوز منتشر نشده است اما شواهد نشان می دهد روند فقر همچنان رو به افزایش است و لایه های جامعه را عمیق تر درگیر کرده است.
بخش چهارم: بازار کار بی کیفیت و پدیده فقر کارگران
نیلی به تشریح ساختار بازار کار ایران پرداخت و گفت: از حدود 25 میلیون کارگر کشور تنها حدود چهار میلیون نفر در سیستم اداری شاغل هستند. مابقی جمعیت شاغل حدود 20 تا 21 میلیون نفر هستند که عمدتاً به فعالیت های کوچک مشغول هستند.
وی افزود: بیش از 15 میلیون نفر در مشاغل زیر پنج نفر، حدود دو میلیون نفر در شرکت های 5 تا 10 نفره و کل اشتغال سازمانی کشور حدود یک میلیون نفر است.
نتیجه گیری او: در واقع ما شغل داریم اما رفاه نداریم. فقرا در ایران عموما شاغل هستند نه بیکار.
بخش پنجم: نتیجه گیری و چشم اندازهای آینده
نیلی در پایان تاکید کرد که اقتصاد ایران در شرایط بسیار شکننده ای قرار دارد.
وی گفت: اکنون با دو چالش بزرگ روبرو هستیم – چالش بین المللی و چالش اختلافات داخلی – که هر دو در شرایطی که بنیان ما بسیار ضعیف شده است، اقتصاد را تحت فشار قرار می دهد. بنابراین ادامه وضعیت موجود امکان پذیر نیست.
وی خاطرنشان کرد: چالش های بین المللی با توافق حل می شود نه با جنگ. مسیر توافق تنها راه ممکن برای خروج از بحران اقتصادی کنونی است.
منبع: خبرگزاری مهر
