علت دیده‌نشدن خودروهای وارداتی در خیابان‌ها چیست؟/ تکرار تجربه‌های تلخ با شرکت‌های تازه‌کار

به گزارش اختازنیوز، روزنامه ایران نوشت: با گذشت بیش از دو سال از آزادسازی واردات خودرو، خیابان های شهر همچنان خالی از خودروهای خارجی است. به جز چند مدل محدود، اثری از خودروهای وارداتی در شهرها دیده نمی شود. کارشناسان معتقدند ریشه این وضعیت را باید در ترکیب چند عامل جستجو کرد: شرکت های کم تجربه در امر واردات، ابهام در تعرفه ها، نحوه تخصیص ارز به واردکنندگان.

کیا که جزو اولین خودروهای وارداتی به کشور بود. اثر چندانی از محصولات او در شهر دیده نمی شود. بقیه خودروهای وارداتی نیز همین وضعیت را دارند. در دهه نود که از آن به عنوان عصر طلایی واردات خودرو یاد می شود، خودروهای وارداتی به وضوح در سطح شهر دیده می شد و مردم حق انتخاب خرید خودروهای تولید داخل یا مونتاژ یا وارداتی را داشتند و بازار رنگ در انحصار نبود.

مانی حدادی کارشناس بازار خودرو معتقد است فرآیند پیچیده و طولانی واردات باعث شده تا با کاهش واردات خودرو مواجه شویم. وی در گفت و گو با «ایران» می گوید: بر اساس آمارهای رسمی از ابتدای سال جاری تاکنون حدود 20 تا 25 هزار خودرو وارد کشور شده است؛ در حالی که این رقم در سال گذشته حدود 50 هزار دستگاه بود، اما هنوز بخش قابل توجهی از این خودروها به دست مصرف کنندگان نرسیده است. ماه ها در حیاط گمرک».

موانع واردات خودرو

آزادسازی واردات خودرو در سه سال گذشته با هدف ایجاد رقابت، کنترل قیمت ها و ارتقای کیفیت صنعت خودرو اجرا شد، اما مسیر تحقق این اهداف با چالش های جدی مواجه بود. نبود دستورالعمل شفاف، تغییر مکرر قوانین و پیچیدگی های اداری و سنگ اندازی در مسیر واردات خودرو، اجرای طرح واردات را با کندی و ابهام مواجه کرد. دولت در صدد حمایت از تولید داخلی با تعرفه های پلکانی و با تسهیل واردات بود که بارها با شکایت دیوان عدالت اداری و مخالفان مجلس این سیاست ها متوقف شد. حدادی در این خصوص می گوید: بسیاری از شرکت ها حتی قبل از شروع فعالیت خود درگیر بوروکراسی سنگین بودند که این سردرگمی ها باعث شد که آمار واردات در واقع کمتر از پیش بینی ها باشد.

شرکت های جدید و تجربیات تلخ

مشکل اساسی دیگر وجود شرکت های کم تجربه در زمینه واردات است. مانی حدادی، کارشناس خودرو در این باره می گوید: بازار واردات که در دهه 90 در اختیار چند شرکت با تجربه و پاسخگو بود، اکنون به دست گروه هایی افتاده است که نه تجربه دارند و نه زیرساخت، این شرکت ها صرفاً با دریافت ارز و مجوز اقدام به ثبت سفارش انبوه کرده اند و بسیاری از آنها در تخصیص ارز یا حتی گمرک با مشکل مواجه شده اند. تجربه نه تنها در فرآیند ترخیص و استانداردسازی، بلکه در ارائه خدمات پس از فروش نیز خود را نشان داده است؛ مشکلی که اعتماد خریداران را به شدت کاهش داده است.

خدمات پس از فروش؛ حلقه گمشده اعتماد

یکی از مهم ترین دلایل عدم مشاهده خودروهای وارداتی در خیابان ها، نبود شبکه خدمات پس از فروش و تامین قطعات است. به گفته حدادی، بسیاری از شرکت ها تنها چند ده یا صدها خودرو وارد کرده اند، بدون اینکه نماینده فعالی در کشور داشته باشند. مشتری حاضر نیست ماشینی بخرد که در صورت خرابی باید ماه ها منتظر یک قطعه ساده باشد. در نتیجه بسیاری از خودروهای وارداتی یا در انبارها رها می شوند و یا پس از مدت کوتاهی از گردش خارج می شوند.

تسلط چین بر واردات

ترکیب وارداتی نیز وضعیت خاصی دارد. این کارشناس بازار خودرو می گوید: بیش از 90 درصد خودروهای وارداتی ساخت چین است حتی برخی برندهای کره ای، ژاپنی و اروپایی در چین مونتاژ می شوند و این در حالی است که بسیاری از آنها با استانداردهای زیست محیطی ایران سازگاری ندارند و در مرحله شماره گذاری متوقف شده اند. به گفته وی، روابط یک طرفه با کشورهای واردکننده و عدم آشنایی با مقررات داخلی عملا مانع از ورود موثر خودرو به بازار شده است.

قیمت گذاری غیرقانونی و کناره گیری از رقابت

در اسفند 1403 شورای رقابت خودروهای وارداتی را از قیمت گذاری اجباری خارج کرد. تصمیمی که به گفته کارشناسان نتیجه معکوس داشت. حدادی می‌گوید: «این تصمیم به واردکنندگان اجازه می‌دهد تا قیمت‌ها را آزادانه تعیین کنند. نتیجه این شد که قیمت برخی از مدل ها بیشتر از خودروهای مونتاژ داخلی بود. طبیعی است که خریدار خودرویی را انتخاب کند که بازار خدمات و فروش بهتری داشته باشد. به این ترتیب وارداتی ها عملا از دایره رقابت و انتخاب مصرف کننده خارج شدند.

ابهام در تعرفه واردات یکی از بزرگترین موانع بازار بوده است. این کارشناس بازار خودرو تاکید می‌کند: مدت‌ها مشخص نبود که تعرفه واقعی بین 60 تا 100 درصد است یا بیشتر، علاوه بر این بی‌ثباتی، فشار خودروسازان و قطعه‌سازان داخلی برای واردات خودرو نیز تاثیرگذار بوده است، در سال گذشته حدود 9 میلیارد دلار به صنعت خودرو اختصاص یافت، در حالی که سهم واردات همچنان 1 میلیارد دلار بوده است. واردات از مسیری که باید پیش برود.» به گفته کارشناسان بازار خودرو، این ساختار حمایتی به گونه ای طراحی شده است که واردات در حاشیه بماند و انحصار تولیدکنندگان داخلی حفظ شود.

واردات؛ مسکن برای دردهای مزمن

طرح واردات خودرو قرار بود با هدف ایجاد تعادل در بازار و افزایش رقابت اجرا شود اما اکنون به چالشی جدید تبدیل شده است. هزاران خودرو در گمرک گیر کرده اند، قیمت ها بالا رفته و مشتریان از خرید خودروهای بدون پشتوانه منصرف شده اند. حدادی تاکید می کند: تا شفافیت در نظام تعرفه، ثبات در سیاست گذاری و اعطای مجوز به شرکت های توانمند، بازار خودروی ایران رنگ رقابت واقعی را نخواهد دید و خودروهای وارداتی همچنان روی کاغذ خواهند ماند.