به گزارش خبرگزاری به گزارش میهن تجارت، اعتیاد در سنین نوجوانی تنها به معنای استفاده از مواد مخدر کلاسیک مانند تریاک یا هروئین نیست، بلکه طیف وسیعی از رفتارها را نیز شامل می شود. اعتیاد آور و استعمال دخانیات، قلیان، داروهای آرام بخش و حتی وابستگی شدید به فضای مجازی و بازی های آنلاین را می توان در دسته رفتارها قرار داد. اعتیاد آور قرار گیرد این محدوده نشان می دهد که نوجوانان در معرض تهدیدهای مختلفی قرار دارند و فشار همسالان می تواند در هر یک از این زمینه ها نقش داشته باشد. وقتی گروهی از دوستان سیگار یا مشروبات الکلی را سرگرم کننده یا نشانه بلوغ معرفی می کنند، نوجوانی که به دنبال پذیرش اجتماعی است به راحتی در این مسیر قرار می گیرد.
ویژگی های زیستی و روانی نوجوانان را آسیب پذیرتر می کند. قسمت جلویی مغز که مسئولیت تصمیم گیری منطقی و کنترل احساسات را بر عهده دارد، در این سن هنوز به طور کامل رشد نکرده است و این باعث می شود که احساسات لحظه ای و فشار گروهی برای غلبه بر تصمیماتشان باشد. نوجوانان ممکن است در لحظه به دلیل تشویق دوستان بدون فکر کردن به عواقب بلندمدت آن، مصرف مواد را تجربه کنند و این ضعف در کنترل تکانه ها، همراه با نیاز شدید به تعلق اجتماعی، ترکیب خطرناکی را برای شروع اعتیاد ایجاد می کند.
گروه های نوجوان معمولا قوانین نانوشته ای دارند که اعضا باید از آنها پیروی کنند تا پذیرفته شوند و در برخی گروه ها مصرف مواد مخدر یا رفتار پرخطر نماد وفاداری یا شجاعت تلقی می شود و نوجوانی که نمی خواهد از گروه طرد شود ممکن است این رفتارها را مغایر با ارزش های شخصی یا خانوادگی خود انجام دهد. این پویایی گروهی فشار روانی شدیدی ایجاد می کند و باعث می شود نوجوان احساس کند که چاره دیگری ندارد. در واقع اعتیاد در این شرایط نه با میل فردی، بلکه به عنوان وسیله ای برای بقای جمعی شکل می گیرد.
تحقیقات اجتماعی و روانشناختی نشان داده است که احتمال مصرف مواد در نوجوانانی که دوستان مصرف کننده مواد مخدر دارند چندین برابر سایرین است و این واقعیت آماری نشان می دهد که گروه همسالان نه تنها یک عامل جانبی، بلکه یکی از مهم ترین محرک های شروع مصرف مواد مخدر است، حتی اگر نوجوان در خانواده ای سالم و حمایتی بزرگ شده باشد، قرار گرفتن در یک گروه اجتماعی مثبت می تواند اثرات ناسالم اجتماعی را خنثی کند. نوجوانان و کیفیت روابط دوستانه آنها یکی از کلیدهای پیشگیری از اعتیاد است. است
نوجوانان بیش از هر زمان دیگری در معرض تأثیرپذیری از محیط اطراف خود هستند
مائده سلیمی، روانشناس بالینی کودکان و نوجوانان به خبرنگار به گزارش میهن تجارت با بیان اینکه اعتیاد در دوران نوجوانی یکی از چالش های جدی اجتماعی و خانوادگی است، گفت: این دوره از زندگی با تغییرات جسمی، روانی و اجتماعی همراه است و نوجوانان بیش از هر زمان دیگری در معرض تأثیر محیط اطراف هستند و یکی از مهم ترین عوامل شکل دهنده رفتار آنها گروه همسالان است که می تواند هم نقش حمایتی و هم رفتار پرخطر را ایفا کند و به عنوان مبنایی برای رفتارهای پرخطر به شمار می رود.
وی با بیان اینکه نوجوانان در این سن به دنبال هویت، استقلال و پذیرش اجتماعی هستند، می افزاید: نیاز به عضویت در یک گروه و تایید دوستان، آنها را به سمت رفتارهایی سوق می دهد که گاه با ارزش های خانواده یا جامعه در تضاد است و این نیاز طبیعی اگر در مسیر درست هدایت نشود، می تواند زمینه ساز گرایش به مصرف مواد مخدر و تجربیات پرخطر باشد.
این روانشناس بالینی کودک و نوجوان با بیان اینکه تاثیر گروه همسالان همیشه عامل منفی نیست، بیان می کند: در بسیاری از موارد دوستان می توانند نقش حمایتی داشته باشند و به عنوان مثال تشویق به ورزش، مطالعه یا فعالیت های هنری می تواند تاثیرات مثبت زیادی داشته باشد و نوجوانانی که در گروه های سالم هستند کمتر در معرض خطر اعتیاد قرار می گیرند و حتی می توانند مقاومت بیشتری در برابر فشارهای اجتماعی نشان دهند.
فشار همسالان برای آزمایش مواد مخدر و دخانیات یکی از مهمترین عوامل در شروع اعتیاد در نوجوانان است.
سلیمی با بیان اینکه از سوی دیگر فشار همسالان برای آزمایش مواد مخدر و دخانیات یکی از مهم ترین عوامل شروع اعتیاد در نوجوانان است، ادامه می دهد: بسیاری از نوجوانان برای اثبات شجاعت خود یا به دست آوردن جایگاهی در گروه به مصرف مواد روی می آورند و این فشار اجتماعی به ویژه در گروه هایی که رفتارهای پرخطر عادی می شود، می تواند بسیار مخرب باشد.
وی با بیان اینکه خانواده و نظام آموزشی با برقراری ارتباط موثر، آموزش مهارت های زندگی و تقویت اعتماد به نفس نوجوانان می توانند نقش مهمی در کاهش تأثیر منفی گروه همسالان داشته باشند، می گوید: وقتی نوجوانی در خانه و مدرسه احساس پذیرش و حمایت کند، کمتر به دنبال تایید در گروه های ناسالم خواهد بود.
این روانشناس بالینی کودک و نوجوان می افزاید: اعتیاد نوجوانان پدیده ای چندوجهی است که گروه همسالان در آن نقش اساسی دارد. هدایت این انرژی اجتماعی به سمت فعالیت های مثبت نیازمند همکاری خانواده، مدرسه و جامعه است و اگر این نهادها بتوانند جایگزین های سالمی برای نیاز به تعلق و پذیرش ارائه دهند، احتمال گرایش نوجوانان به اعتیاد به میزان قابل توجهی کاهش می یابد.
تلاش نادرست برای کسب هویت اجتماعی
فاطمه رضازاده، روانشناس و مشاوره کودک و نوجوان وی با بیان اینکه اعتیاد نوجوانان تنها یک مشکل فردی نیست، به خبرنگار به گزارش میهن تجارت می گوید: در محیط هایی که فرصت های سالم کمتری برای تفریح و رشد وجود دارد، نوجوانان بیشتر به سمت گروه هایی کشیده می شوند که از مواد مخدر به عنوان راهی برای پر کردن استفاده می کنند. فضای خالی معرفی می کنند
وی با بیان اینکه فشار همسالان اغلب به صورت غیرمستقیم اعمال می شود، می افزاید: در واقع نوجوانان برای طرد نشدن از گروه یا احساس عقب ماندگی، از همان رفتارهای دوستان خود تقلید می کنند و این فشار روانی می تواند نوجوان را حتی بدون اجبار مستقیم به آزمایش مواد سوق دهد.
این روانشناس و مشاور کودک و نوجوان با بیان اینکه بسیاری از نوجوانان مصرف مواد مخدر را ابزاری برای ایجاد تصویری متفاوت یا جذاب از خود در جامعه می دانند، تصریح می کند: این تلاش برای کسب هویت اجتماعی اگر به شکلی ناسالم شکل بگیرد می تواند منجر به اعتیاد و وابستگی شود و در واقع گاهی مواد مخدر به نمادی از شجاعت یا بلوغ ذهن تبدیل می شود.
پیامدهای بلند مدت و جدی تأثیر گروه همسالان بر نوجوانان
رضازاده با بیان اینکه تأثیر گروه همسالان در شروع مصرف مواد در ابتدا ممکن است به صورت تجربیات کوتاه مدت ظاهر شود، اما پیامدهای آن می تواند طولانی مدت و جدی باشد و ادامه می دهد: افت تحصیلی، مشکلات رفتاری و حتی تغییرات دائمی در مغز نوجوانان از جمله نتایج این فشار اجتماعی است.
وی با بیان اینکه برای مقابله با این پدیده باید مهارت نه گفتن و مقاومت در برابر فشارهای گروهی به نوجوانان آموزش داده شود، گفت: برنامه های آموزشی در مدارس، فعالیت های گروهی سالم و ایجاد فضاهای فرهنگی و ورزشی می تواند جایگزین های مثبتی برای نیاز به تعلق اجتماعی باشد.
روانشناس و مشاوره کودک و نوجوان می افزاید: اعتیاد نوجوان بیش از آنکه انتخاب فردی باشد، محصول تعاملات اجتماعی و فشار همسالان است و اگر جامعه بتواند مسیرهای سالمی را برای هویت یابی و تعلق ایجاد کند، نوجوانان کمتر به سمت مصرف مواد مخدر کشیده می شوند و انرژی جمعی آنها به سمت رشد و شکوفایی هدایت می شود.
مدرسه به عنوان دومین محیط اجتماعی مهم پس از خانواده می تواند نقش تعیین کننده ای در شکل گیری رفتار نوجوان داشته باشد و اگر محیط مدرسه فقط به تحصیلات آکادمیک معطوف شود و فرصت های فرهنگی، ورزشی و هنری محدود باشد، نوجوانان بیشتر به سمت گروه های خارج از مدرسه که ممکن است ناسالم باشند کشیده می شوند و از سوی دیگر، مدارس با ایجاد تیم های ورزشی، انجمن های فرهنگی و اجتماعی، می توانند با ایجاد تیم های ورزشی، انجمن ها و انجمن های فرهنگی تعاونی، نیاز به راهنمایی مثبت برای آموزش و پرورش داشته باشند. جهت، و این جایگزین های سالم، فشار گروهی، تهدیدها را به فرصت تبدیل می کنند.
ارتباط باز و صادقانه بین والدین و نوجوانان یکی از مؤثرترین ابزارهای پیشگیری است. بسیاری از نوجوانان به دلیل ترس از قضاوت یا مجازات، مشکلات و فشارهای اجتماعی خود را پنهان می کنند و این سکوت آنها را آسیب پذیرتر می کند. اگر والدین بتوانند فضای امنی برای گفتگو ایجاد کنند، نوجوانان راحت تر در مورد فشار همسالان صحبت می کنند و کمک می گیرند. گفت و گو نه تنها باعث آگاهی می شود، بلکه اعتماد به نفس نوجوان را تقویت می کند و او را در برابر فشار همسالان مقاوم تر می کند.
فشار همتایان در خلاء شکل نمی گیرد و شرایط دیگر نیز مبنای آن است. در جوامعی که فرصتهای سالم محدود است، گروههای ناسالم به احتمال زیاد تشکیل میشوند و نوجوانان را جذب میکنند و فرهنگ عمومی مصرف مواد مخدر نقش مهمی دارد. اگر مصرف دخانیات یا مواد مخدر در جامعه عادی شود، نوجوانان آن را به عنوان بخشی از زندگی اجتماعی می پذیرند، بنابراین باید سیاست های کلان به گونه ای طراحی شود که فرصت های سالم برای نوجوانان فراهم شود و مصرف مواد مخدر خارج از عرف باشد.
برای مقابله با اعتیاد نوجوانان، رویکرد همه جانبه و چند لایه لازم است، خانواده باید حمایتگر باشد، مدرسه باید فرصت های سالم ایجاد کند و جامعه باید سیاست های فرهنگی و اقتصادی پیشگیرانه را اتخاذ کند و تنها در این صورت است که می توان فشار گروه همسالان را از یک تهدید جدی به نیروی مثبتی برای رشد و شکوفایی نوجوانان تبدیل کرد. اگر این همکاری بین نهادهای مختلف شکل بگیرد، نوجوانان نه تنها از خطر اعتیاد دور می شوند، بلکه انرژی جمعی آنها در جهت خلاقیت، یادگیری و مشارکت اجتماعی هدایت می شود.
منبع : به گزارش میهن تجارت
