احمد دلبری، رئیس انجمن علمی سالمندی ایران، نسبت به پیامدهای پنهان آلودگی هوا بر سلامت مغز و شناختی هشدار داد و اعلام کرد: آلودگی هوا تنها باعث سرفه، خسخس سینه یا سوزش چشم نمیشود. بلکه شواهد علمی نشان می دهد که قرار گرفتن طولانی مدت در معرض هوای آلوده می تواند خطر زوال شناختی و آلزایمر را بین 10 تا 60 درصد افزایش دهد.
به گزارش ایسنا، احمد دلبری اظهار کرد: التهاب مزمن مغز یکی از پیامدهای مستقیم آلودگی هوا است. ذرات معلق – به خصوص PM 2.5 – آنقدر کوچک هستند که از ریه ها وارد خون می شوند و حتی می توانند مستقیماً از طریق عصب بویایی به مغز برسند. این ورود بی صدا آغاز فرآیند تخریب عصبی است. روندی که ممکن است سال ها مورد توجه قرار نگیرد.
به گفته دلبری، آلاینده ها به طور همزمان از چند جهت به مغز آسیب می رسانند:
ایجاد التهاب مزمن در سلول های عصبی: این التهاب مانند «سوختن صاف» در مغز عمل می کند و یکی از مهم ترین محرک های پیری سلولی است.
ایجاد استرس اکسیداتیو شدید: یعنی تجمع رادیکال های آزاد که به بافت عصبی آسیب می رساند.
تضعیف سد خونی مغزی: این سد محافظ مغز را در برابر سموم محافظت می کند. وقتی ضعیف می شود، ذرات آلاینده راحت تر وارد مغز می شوند.
افزایش رسوب پروتئین های آمیلوئید و تاو: دو پروتئین معروف به “امضای زیستی” بیماری آلزایمر.
دلبری با بیان اینکه این تغییرات به تدریج مدارهای حافظه و تمرکز را مختل می کند، گفت: به همین دلیل شیب کاهش حافظه در شهرهای آلوده سریعتر اتفاق می افتد.
چه کسی بیشتر تحت تأثیر قرار می گیرد؟
دلبری یادآور شد: بر اساس تحقیقات منتشر شده در Nature و JAMA Neurology، افراد مسن، افراد دارای ژن حساس کننده (APOE4) یا سابقه خانوادگی آلزایمر، بیماران قلبی عروقی و ریوی، کودکان (به دلیل رشد ناقص سد خونی مغزی)، افرادی که ساعت ها و سال های بیشتری را در تردد و ترافیک در بیرون از شهر زندگی کرده اند و یا سال ها بیشتر در تردد من زندگی کرده اند. نسبت به دیگران در معرض اثرات شناختی آلودگی هوا قرار دارند.
کدام علائم باید ما را حساس کند؟
علائمی مانند سردردهای مکرر، مه روانی (عدم وضوح فکر و اختلال تمرکز)، پرش افکار و تمرکز، خستگی زودرس ذهنی، فراموشی و بی قراری کوچک یا خواب سطحی، تشخیص قطعی نیست، اما به گفته دلبری، «زنگ هشدار» محسوب می شود و در صورت افزایش در روزهای آلوده باید جدی گرفته شود.
وی تاکید کرد: این علائم معمولا به آلودگی نسبت داده نمی شود، اما در تحقیقات جدید ارتباط مستقیم آنها با آلودگی هوا ثابت شده است.
در این راستا، دلبری چهار اقدام سریع و مهم را برای روزهای آلوده انجام می دهد، از جمله استفاده از ماسک استاندارد N95 در فضای باز، نه ماسک پارچه ای یا جراحی. بسته نگه داشتن درها و پنجره ها و تهویه مناسب خانه (در روزهای آلوده هوای بیرون بدتر از داخل است). وی تغذیه ضد التهابی شامل ماهی های چرب، امگا 3، سبزیجات برگ سبز، زردچوبه، آجیل و میوه های رنگارنگ و پرهیز از ورزش در فضای باز را توصیه کرد (ورزش در آلودگی جذب آلاینده ها را چندین برابر می کند؛ فقط ورزش در محیط بسته و تمیز انجام شود).
وی همچنین به راهکارهای درازمدت محافظت از مغز اشاره کرد و گفت: استفاده از دستگاه های تصفیه هوا در منزل، کاهش قندهای ساده (چای شیرین، نان سفید…) تشدید کننده التهاب، داشتن خواب کافی و پایدار، تقویت ظرفیت قلب و ریه ها (پیاده روی تند در روزهای سالم)، کاهش زمان سپری شده در ترافیک و حاشیه بزرگراه ها توصیه می شود.
دلبری در پایان گفت: آلودگی هوا تنها مشکل ریوی نیست؛ این باعث می شود مغز تا 10 سال زودتر پیر شود و اگر سبک زندگی اصلاح شود، مغز می تواند حتی در هوای آلوده محافظت شود.
