باستان شناسان بر این باور بودند که رابطه گربه ها و انسان ها حدود 9500 سال پیش در سرزمین شام یعنی لبنان، سوریه، فلسطین و بخش هایی از شرق مدیترانه امروز و همزمان با آغاز دوران نوسنگی شکل گرفته است. درست در همان دوره ای که کشاورزی رواج یافت. ذخیره غلات جوندگان را جذب می کرد و حضور موش ها گربه های وحشی را در اطراف سکونتگاه های انسانی می کشاند. از طرف دیگر انسان ها از این شکارچیان کوچک استقبال کردند که در نهایت منجر به اهلی شدن گربه ها شد. قدیمی ترین اثر شناخته شده از یک گربه خانگی نیز مربوط به دفن در قبرستانی در قبرس است که قدمت آن به همان دوره بازمی گردد.
اما مطالعه جدید اطلاعات ژنتیکی به دست آمده از بقایای اسکلتی گربه ها در محوطه های باستانی اروپا، خاورمیانه و آسیا نشان می دهد که گربه های خانگی امروزی خیلی دیرتر به وجود آمدند و حتی اولین گربه هایی نبودند که در کنار انسان زندگی می کردند. گرگور لارسن، استاد باستانشناسی در دانشگاه آکسفورد، میگوید: «ما شروع به بررسی استخوانهای منسوب به گربههای خانگی با قدمت 10000 سال پیش کردیم تا ببینیم کدام یک از آنها واقعاً همان ژنوم رایج در گربههای مدرن را دارند. نتایج این تحقیق کل روایت قبلی را بی اعتبار می کند.
این تحقیق با تمرکز بر اروپا، با بررسی 87 ژنوم گربه باستانی و مدرن نشان می دهد که گربه خانگی (Felis catus) ریشه در شمال آفریقا دارد نه در شام. اجداد آنها از بستگان نزدیک گربه وحشی آفریقایی (Felis lybica lybica) بودند. بر اساس این تحقیقات، گربه هایی که بعدها ژنتیک گربه های خانگی مدرن را تشکیل دادند، حدود 2000 سال پیش و همزمان با گسترش امپراتوری روم وارد اروپا شدند و در این مدت در سراسر این قاره پراکنده شدند.
مطالعه دوم با تجزیه و تحلیل DNA 22 قطعه استخوان گربه که در 5 هزار سال گذشته در مکان های باستانی چین یافت شده است، نشان می دهد که گربه خانگی احتمالاً تا سال 730 پس از میلاد به همراه کاروان های تجاری جاده ابریشم به چین رسیده است. اما قبل از ورود گربههای اهلی به چین، گونهای کاملاً متفاوت از گربهسانان به نام گربه پلنگی (Prionailurus bengalensis) از حداقل 5400 سال پیش تا سال 150 پس از میلاد با انسانها زندگی میکردند. یافته های جدید تایید می کند که این گربه کوچک آسیایی، اگرچه در جوامع بشری وجود دارد، اما هرگز واقعا اهلی نشده است.
به گفته شوجین لو، نویسنده ارشد این مطالعه و محقق دانشگاه پکن، رابطه انسان با این گربهها نوعی همزیستی مفید بوده است. انسان ها از شکار موش ها سود می بردند و گربه ها منبع غذایی ثابتی داشتند. با این حال، بر خلاف گربه های خانگی، هیچ نشانه ای از کنترل عمدی انسان بر جمعیت گربه پلنگ وجود ندارد. او می گوید: «این گربه ها در نهایت به زیستگاه طبیعی خود بازگشتند و امروزه به عنوان همسایگان پنهان در جنگل ها زندگی می کنند.
چرا گربه پلنگ هرگز مانند گربه اهلی رام نشد؟
یکی از پاسخ ها ناشی از اشتیاق این گربه برای شکار مرغ است. در افسانه های چینی این حیوان را ببر شکار مرغ می نامند. با تغییر شیوه های پرورش جوجه ها از پرورش آزاد مرغ به سیستم های قفسی پس از دوران هان، درگیری بین انسان و گربه پلنگ افزایش یافت و حضور آنها در سکونتگاه های انسانی کاهش یافت.
بازگشت این گربهها به جنگل مصادف با قرنهای متلاطم بین سقوط سلسله هان (220 پس از میلاد) و ظهور سلسله تانگ (618 پس از میلاد) بود. دوره ای که خشکسالی و سرمای بیشتر باعث کاهش تولیدات کشاورزی و تضعیف جایگاه این گربه ها در اکوسیستم انسانی شد.
در عین حال، تحقیقات ژنتیکی روی گربه های اروپایی نشان می دهد که بقایای قدیمی تر از 200 سال قبل از میلاد که قبلا به گربه اهلی نسبت داده می شد، در واقع متعلق به گربه وحشی اروپایی (Felis silvestris) است. این نشان می دهد که تشخیص اسکلت این دو گونه به قدری دشوار است که سال ها در طبقه بندی اشتباهاتی ایجاد کرده بود.
در کنار این شواهد، حضور باشکوه گربه ها در مصر باستان نیز حائز اهمیت است. نقش گربه ها با گردنبند، گوشواره و ظروف غذا روی دیوار قبرها دیده می شود. اما هنوز مشخص نیست که آیا مصر نقطه شروع برای اهلی کردن کامل گربه ها بود یا جایی که گربه های شکار به همراهان خانگی تبدیل شدند.
محققان تاکید می کنند که کمبود نمونه های کافی از شمال آفریقا و جنوب غربی آسیا هنوز اجازه نمی دهد داستان منشاء گربه خانگی به طور کامل بازسازی شود. حتی یکی از محققین معتقد است که گربه ها مانند یک ابوالهول واقعی، برای فاش کردن اسرار خود مشکل دارند.
