به گزارش خبرگزاری به گزارش میهن تجارت، عصر دیجیتال فرصت ها و تهدیدهای جدیدی را برای آموزش کودکان و نوجوانان ایجاد کرده است. والدین باید با شناخت این چالش ها و استفاده از فرصت ها، به رشد سالم فرزندان در این دنیای جدید، بهره مندی از مزایای فناوری و در عین حال مصون ماندن از خطرات احتمالی آن کمک کنند. حقیقت این است که عصر دیجیتال موجی از پیشرفت های تکنولوژیکی را به راه انداخته است که شیوه زندگی، کار و تربیت فرزندانمان را تغییر داده است. از رسانه های اجتماعی گرفته تا آموزش آنلاین، فناوری دیجیتال شمشیر است دو برابر کردن هم فرصت و هم چالش ایجاد می کند.
فناوری های دیجیتال فرصت های منحصر به فردی را برای یادگیری و رشد فراهم کرده اند. از برنامه های آموزشی گرفته تا پلتفرم های خلاقانه. ابزارهای دیجیتال می توانند به کودکان کمک کنند تا مهارت های جدیدی را بیاموزند و درک عمیق تری از دنیای اطراف خود به دست آورند. با این حال، استفاده بیش از حد از فناوری منجر به مشکلاتی مانند اعتیاد به بازی های آنلاین، کاهش تعاملات اجتماعی و آسیب های فیزیکی مانند مشکلات بینایی می شود. والدین باید به درستی با این چالش ها روبرو شوند.
اهمیت مدیریت صحیح استفاده از فضای مجازی در این است که به کودکان کمک می کند از اینترنت و رسانه های دیجیتالی ایمن، مسئولانه و مفید استفاده کنند و از آسیب دوری کنند. مدیریت صحیح فضای مجازی برای کودکان شامل نظارت بر محتوای مصرف شده، محدود کردن زمان استفاده، آموزش مهارت های ایمنی و جلوگیری از وابستگی به فناوری است. این مدیریت برای نوجوانان شامل آموزش استفاده مسئولانه، ایجاد قوانین خانه، پرورش تفکر انتقادی و ارائه جایگزین های سالم است.
اهمیت مدیریت صحیح استفاده از فضای مجازی برای کودکان
مهرداد دشتی، روانشناس، زوج درمانگر و مشاور خانواده وی با تشریح اهمیت مدیریت صحیح استفاده از فضای مجازی می گوید: اگر والدین استفاده فرزندان خود از فضای مجازی را کاملا محدود کنند، قطعاً کودکان و نوجوانان مقاومت می کنند و حتی ممکن است آسیب ببینند. آنها این فضا را می شناسند و اگر عقب بمانند از بسیاری از مزایای مانند زبان آموزی، دسترسی به اطلاعات و ارتباط با دوستان محروم می شوند. در آینده، آنها باید در دنیایی زندگی کنند که بیشتر آن در فضای مجازی اتفاق می افتد.
وی می افزاید: بنابراین والدین نمی توانند با محدودیت وجود فضای مجازی را از بین ببرند و مانع ارتباط فرزندان با دوستان و دنیای بیرون شوند. در عین حال نمی توان تهدیدات این فضا را نادیده گرفت. فضای مجازی برای کودکان و نوجوانان اعتیاد آور است زیرا هورمون های لذت مانند دوپامین در هنگام استفاده از آن ترشح می شود. بازی های رایانه ای و مصرف بی رویه محتوا باعث افت تحصیلی، کم تحرکی، تغییر خواب، تغذیه نامناسب و عوارض دیگر می شود. خانواده ها باید این حقایق را بپذیرند.
این روانشناس و مشاور خانواده تاکید می کند: خانواده باید مزایا و تهدیدات فضای مجازی را همزمان ببیند و برای مدیریت آن برنامه ریزی کارآمد داشته باشد. والدین باید ترس های خود را کنار بگذارند و به جای محدود کردن آنها راهی برای بهبود روابط و زندگی خانوادگی بیابند.
وی ادامه می دهد: والدین باید سه اصل مراقبت، مشارکت و سپس محدودیت را در نظر بگیرند. اول اینکه مراقب رابطه خود با فرزندانشان باشند و اجازه ندهند فضای مجازی این رابطه را مخدوش کند. سپس شرکت کنید؛ یعنی سواد رسانه ای خود را بالا ببرند و با فرزندان خود وارد فضای مجازی شوند. پس از آن می توان حدود معقول و واقع بینانه ای تعیین کرد تا بچه ها بتوانند بدون آسیب در این فضا فعالیت کنند. آموزش حریم خصوصی، تقویت تفکر انتقادی و توانمندسازی نوجوانان در این مسیر ضروری است.
دشتی با اشاره به ضرورت نظارت هوشمند تصریح می کند: والدین باید بدانند فرزندشان چند ساعت در روز از فضای مجازی استفاده می کند، با چه افراد یا محتوایی در ارتباط است، آیا این استفاده در عملکرد تحصیلی و رفتاری او اختلال ایجاد کرده است، آیا پرخاشگری ایجاد شده است یا خطر سوء استفاده وجود دارد؟ در چنین شرایطی خانواده ها باید راه پیشگیرانه را در پیش گیرند و با فرزندان خود صحبت کنند تا علایق، محتوای مصرفی و اهداف آنها را بشناسند.
لزوم مشارکت والدین همراه با فرزندانشان در فضای مجازی
وی در خصوص اهمیت مشارکت والدین می گوید: والدین باید اشتیاق نشان دهند و حتی از فرزندان خود بخواهند فضای مجازی را برای آنها توضیح دهند. این گفتگوی دو طرفه مشارکت را تقویت می کند و درها را برای گفتگو باز نگه می دارد. والدین باید بیشتر گوش کنند و از فرزندان خود بپرسند که آیا خطرات فضای مجازی را می شناسند؟ آیا با محتوای نامناسب مواجه شده اید؟ و چرا نباید اطلاعات خصوصی خود را منتشر کنند.
این زوج درمانگر ادامه می دهد: اگر والدین از فرزندان سوال بپرسند، نوجوان احساس مواجهه و قضاوت نمی کند. این رویکرد نشان می دهد که والدین هم خطرات و هم فرصت ها را می بینند. چنین گفتگویی باعث کاهش نگرانی والدین و افزایش مراقبت از خود در کودکان می شود. والدین باید توانایی صحبت کردن را حفظ کنند و نگاه آنها فقط تنبیهی نباشد.
وی می گوید: والدین نباید نسبت به این که فرزندشان مدام با گوشی بازی می کند بی تفاوت باشند، اما کنترل کننده افراطی هم نباشند. آنها باید مراقب فرزندان و روابط خود با فرزندان خود باشند. مشارکت فعال، به روز نگه داشتن دانش رسانه ای و همراهی با تجربیات دیجیتال، فاصله بین والدین و دنیای نوجوانان را کاهش می دهد.
دشتی تاکید می کند: باید مهارت های لازم برای استفاده ایمن از فضای مجازی را به کودکان آموزش داد. والدین نباید به سمت طرد یا تنبیه حرکت کنند، بلکه باید ارتباط و مشارکت را تقویت کنند. این همراهی می تواند فرصتی برای تقویت رابطه والدین و فرزند باشد. به عنوان مثال، آنها می توانند همزمان با هم بازی کنند، فیلم ببینند و اصول اولیه امنیت دیجیتال را بیاموزند.
راهکارهایی برای کاهش استفاده بیش از حد از فضای مجازی
او می گوید: کودکان باید توانایی تشخیص محتوای سالم و ناسالم را داشته باشند. والدین باید تفکر انتقادی خود را تقویت کنند و به فرزندان خود بیاموزند که قبل از مصرف محتوا یا شروع یک بازی ابتدا از خود بپرسند که این محتوا چقدر واقعی است، چگونه بر احساسات آنها تأثیر می گذارد و چه عواقبی دارد.
وی درباره راه های کاهش وابستگی به فضای مجازی نیز توضیح می دهد: والدین نه تنها باید نصیحت کنند، بلکه باید با طرح پرسش و گفت وگو، درک فرزندان خود را افزایش دهند. خانواده باید ساعات مشخصی را به عنوان «زمان بدون تلفن» تعیین کنند، حتی فقط یک ساعت در روز. قبل از رفتن به رختخواب بهتر است. هنگام صرف غذا و در جمع های خانوادگی بهتر است گوشی ها را کنار بگذارید.
وی می افزاید: انجام فعالیت های لذت بخش خارج از فضای مجازی مانند بازی های خانوادگی، گذراندن اوقات فراغت در طبیعت و تفریحات مشترک نقش مهمی در کاهش استفاده بی رویه دارد. این تمرینات به مدیریت صحیح و تقویت پیوند خانواده کمک می کند.
خانواده ها باید سواد رسانه ای خود را افزایش دهند
نرگس عطریان، کارشناس مطالعات فرهنگی و علوم رفتاریدرباره ضرورت سواد رسانه ای می گوید: در دنیای امروز رسانه ها را نمی توان تنها وسیله اطلاع رسانی دانست. زیرا این ابزارها به بخش مهمی از زندگی روزمره، الگوهای رفتاری و تصمیم گیری خانواده ها تبدیل شده اند. سواد رسانه ای دیگر یک مهارت جانبی نیست، بلکه یک ضرورت حیاتی برای همه به ویژه کودکان، نوجوانان و والدین است و می تواند تهدیدات فضای مجازی برای خانواده ها را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
وی در تشریح اهمیت این موضوع می افزاید: کاربران روزانه با حجم زیادی از داده ها، تصاویر و روایت های جذاب مواجه می شوند که همگی معتبر و صحیح نیستند. در چنین فضایی، اگر فردی مهارت تحلیل پیام را نداشته باشد، ممکن است تحت تأثیر جذابیت بصری یا احساسی یک محتوا قرار گیرد و پیام اشتباه را بدون بررسی صحت آن بپذیرد یا بازنشر کند. این موضوع علاوه بر آسیب های شخصی، تبعات اجتماعی نیز دارد و از این رو تقویت سواد رسانه ای یک ضرورت عمومی است. سواد رسانه ای مانند یک واکسن روانی عمل می کند. واکسنی که مردم را در برابر فریب های اطلاعاتی، شایعات و روایت های مغرضانه مقاوم می کند. هر چه خانوادهها قدرتمندتر باشند، کنترل و مدیریت محیط رسانهها برایشان آسانتر است. هدف اصلی این مهارت تبدیل مخاطب به ناظران هوشمند است. کسانی که هر پیام را قبل از پذیرش آن را می سنجند و ساختار و هدف آن را ارزیابی می کنند.
این کارشناس علوم رفتاری درباره نقش رسانه ها در شکل گیری دنیای ذهنی افراد توضیح می دهد: رسانه ها دنیایی جذاب و پر زرق و برق را ارائه می دهند، دنیایی سریع و بدون توقف که اغلب با واقعیت زندگی روزمره متفاوت است. اگر افراد نتوانند مرز روشنی بین دنیای واقعی و دنیای مجازی ترسیم کنند، ممکن است دچار سردرگمی، فشار ذهنی یا اختلال در تصمیم گیری شوند.
وی یادآور می شود: اگرچه کودکان و نوجوانان امروزی باهوش، خلاق و آگاه هستند، اما این ویژگی ها جایگزین مهارت تحلیل پیام نمی شود. نوجوانانی که روزانه با حجم زیادی از مطالب در شبکه های اجتماعی مواجه می شوند، در صورت توانایی تشخیص منابع معتبر از منابع نامعتبر آن را نداشته باشند، آنها ناخواسته در معرض اطلاعات گمراه کننده و آسیب های پنهان فضای سایبری قرار می گیرند.
عطریان با تاکید بر نقش خانواده در این زمینه می افزاید: آموزش سواد رسانه ای باید از والدین آغاز شود. والدینی که خودشان در تحلیل رسانه ها ضعیف هستند، نمی توانند بر رفتار فرزندانشان در فضای مجازی نظارت موثری داشته باشند. بنابراین اطلاع رسانی به خانواده ها از طریق دوره های آموزشی، برنامه های رسانه ای و راهنمایی های ساده و قابل فهم بسیار حائز اهمیت است.
وی درباره وظایف رسانه رسمی ادامه می دهد: اگر رسانه های معتبر با استناد، شفافیت و صداقت عمل کنند، می توانند الگوی خوبی برای کاربران باشند و سطح اعتماد عمومی را افزایش دهند. در چنین شرایطی طبیعتاً مخاطب در برابر پیام های غیررسمی و منابع ناشناس محتاط تر می شود.
این پژوهشگر علوم رفتاری با اشاره به اثرات استفاده بی هدف از شبکه های اجتماعی هشدار می دهد: نوجوانانی که بدون برنامه وارد این فضا می شوند ممکن است وقت، تمرکز و انرژی خود را از دست بدهند. زندگی مجازی نباید جایگزین تجربیات واقعی شود و مردم باید از مرزهای استفاده سالم از رسانه آگاه باشند.
وی خاطرنشان می کند: ارتقای سواد رسانه ای سرمایه گذاری بلندمدت برای سلامت روانی، فرهنگی و اجتماعی جامعه است. اگر خانواده ها، مدارس و رسانه ها با هم همکاری کنند، می توان نسلی آگاه، منتقد و مسئولیت پذیر تربیت کرد که نه تنها مصرف کننده منفعل رسانه، بلکه تولیدکننده و تحلیلگر متعهد نیز باشد.
در پایان باید گفت فضای سایبری هم مزایا و هم تهدیدات جدی برای کودکان و نوجوانان دارد. دسترسی آسان به اطلاعات، آموزش و ارتباطات اجتماعی در کنار خطر اعتیاد، محتوای نامناسب و آسیب های روحی و جسمی قرار می گیرد. نوجوانان نسل دیجیتال هستند و حضور آنها در این فضا اجتناب ناپذیر است، بنابراین والدین باید سواد رسانه ای خود را افزایش دهند، فرزندان خود را همراهی کنند و مشارکت موثری داشته باشند تا این مسیر پیچیده و پرشتاب برای نوجوانان ایمن تر و پربارتر شود.
منبع : به گزارش میهن تجارت
