به گزارش خبرگزاری به گزارش میهن تجارت، سفر اخیر سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه ایران به مسکو در 5 آذر 1404 فراتر از یک رایزنی عادی دیپلماتیک، نقطه عطفی در روابط راهبردی تهران و مسکو تلقی می شود. این سفر در شرایطی انجام شد که هر دو کشور تحت فشار تحریمهای گسترده آمریکا و برخی کشورهای اروپایی قرار دارند و ضرورت تقویت جبهه مشترک و مدیریت بحرانهای بینالمللی از جمله پرونده هستهای ایران به یک اولویت حیاتی برای آنها تبدیل شده است.
با فعال سازی مکانیسم هایی ماننداسنپ بوکو فضای دیپلماتیک علیه ایران سنگینتر شد، اهداف سفر عراقچی کاهش این فشارها، بررسی امکان بازیابی نقش روسیه در نهادهایی مانند آژانس بینالمللی انرژی اتمی و تبدیل تهدیدهای مشترک به فرصتهای جدید همکاری بود. در این میان اجرای «توافقنامه مشارکت راهبردی جامع» که زودتر به امضای روسای جمهور دو کشور به عنوان چارچوب اصلی این تلاش ها مورد تاکید قرار گرفت.
محور اصلی این گفتگوهای راهبردی دستیابی به یک توافق عملیاتی و زمان بندی شده برای تقویت همکاری ها بود. نتیجه این مذاکرات توافق بر سر «نقشه راه دو ساله» میان وزارتخانه های خارجه دو کشور بود که به گفته عراقچی، هدف آن «سازماندهی و ارتقای همکاری های دوجانبه» است. بر این اساس، همکاری نزدیکتر تهران و مسکو میتواند امکان اقدام موثرتر در برابر تحریمهای غیرقانونی غرب و تقویت ثبات منطقه را فراهم کند.
عملیاتی شدن معاهده راهبردی؛ از پرستیژ تا عملکرد
بر این اساس علی سپرده ها کارشناس روابط بین الملل، مدرس دانشگاه و متخصص در روسیه که در این سفر نیز حضور داشت، در گفت و گو با خبرنگار به گزارش میهن تجارت، سفر وزیر امور خارجه ایران به روسیه را گامی ویژه در عرصه دیپلماسی بین تهران و مسکو دانست و گفت: سفر وزیر امور خارجه ایران به روسیه گامی ویژه در عرصه دیپلماسی بین تهران و مسکو است. این حادثه از چند جهت و در سطوح مختلف قابل بحث است، گفت: در نگاه اول با توجه به این زمان که در آستانه سال کاملا نو نشان میدهد روسها برای سال آینده برنامههای ویژهای برای توسعه روابط با ایران تدارک دیدهاند و از سوی دیگر شاهد آن هستیم که هر دو کشور در معرض تحریمها و رفتارهای غرب هستند و همکاریهای فعلی آنها یک فوریت زمانی ایجاد میکند.
وی با یادآوری اینکه فراتر از این، شاهد هستیم که طرف روسی با جدیت به دنبال اجرای «توافقنامه جامع مشارکت راهبردی» است که پیش از این به امضای روسای جمهور دو کشور رسیده بود، افزود: قراردادهای مشارکت راهبردی بین کشورها معمولاً دارای چند لایه است. یک جنبه وجهه و اعتبار دیپلماتیک آن است و در مرحله بعد سازوکارهای همکاری در چارچوب سند چشم انداز مشارکت تحلیل می شود.
یک کارشناس روابط بین الملل، مدرس دانشگاه و کارشناس حوزه روسیه تاکید کرد: شاید بتوان گفت که سفر آقای عراقچی در راستای اجرای این معاهده انجام شد زیرا وزرای امور خارجه ایران و روسیه سند دیپلماتیک ویژه ای را امضا کردند که اقدامات دیپلماتیک دو کشور را حداقل برای دو یا سه سال آینده در یک چارچوب منسجم دیپلماتیک و سازوکار منسجم حقوقی با روسیه انجام ندادیم. به گونه ای منسجم که نباید نادیده بگیریم. بی تفاوت گذشت.
وی با یادآوری اینکه در سفر آقای عراقچی، نشست ویژه ای نیز با مقامات روسیه در چارچوب دیپلماسی پارلمانی برگزار شد، نباید نادیده گرفت، گفت: طرف روسی همچنان پیگیر پیشبرد مشارکت راهبردی است. اتفاقی که در جریان بررسی سند مشارکت راهبردی در شورای اسلامی رخ داد و وقفه ای در آن ایجاد شد در روابط ایران و روسیه خوشایند نبود، اما به نظر می رسد هدف این است که روابط تهران و مسکو به شکل ویژه ای پیش برود.
دیپلماسی هسته ای و نقش روسیه در نهادهای بین المللی
کارشناس روابط بین الملل، مدرس دانشگاه و متخصص در حوزه روسیه با بیان اینکه اهداف فرعی که در لایه های بعدی این سفر به چشم می خورد که در نشست خبری مشترک وزرای امور خارجه نیز به آن اشاره شد، بحث هماهنگی بین دو کشور در موضوع هسته ای است، تصریح کرد: می بینیم که پس از وقوع حادثه. اسنپ بوکطرف روسی نقش جدی ایفا می کند و این روندی است که برای ما مهم است. در معاملات روابط بین الملل و در فضا به شدت آنارشیک این، تا آنجا که ممکن است متحدان قابل اعتماد تر و برای داشتن مشارکت های دیپلماتیک قوی تر و تعیین منافع مشترک، قدرت چانه زنی شما نیز افزایش می یابد.
سپرده ها وی ادامه داد: طرف روسی به وضوح در شورای حکام، آژانس بینالمللی انرژی اتمی و شورای امنیت سازمان ملل متحد در راستای منافع ملی کشورمان نقشآفرینی میکند، اما از یک طرف مشکل اینجاست که آمریکاییها به دنبال دیکته کردن مطالبات خود هستند و روسیه نیز به نوبه خود تلاش میکند تا در این روند، بر اساس منافع ملی خود، ایفای نقش کند.
وی تاکید کرد: لایه بعدی این است که امروز در سطح روابط بین الملل در معاملات دیپلماتیک و رفتار کشورها نه تنها منافع خاص دیپلماتیک یا استراتژیک تعیین کننده است، بلکه پیوند منافع اقتصادی نیز بسیار مهم است و در این راستا حجم تجارت خارجی بین کشورها بر رفتار آنها تاثیر می گذارد.
کارشناس روابط بین الملل، مدرس دانشگاه و کارشناس حوزه روسیه با بیان اینکه باید بپذیریم که در این زمینه ضعف های عمده ای در تجارت با روسیه داریم که باید با جدیت بیشتری به آن پرداخته شود، تصریح کرد: در بحث دیپلماسی اقتصادی تنها وزارت امور خارجه مسئول نیست و همه نهادهای ذیربط باید در این زمینه نقش داشته باشند، اما در شرایطی که همه کشورهای آمریکایی در خلیج فارس آمار بهتری از خود نشان می دهند. در تجارت با روسیه، این موضوع نباید از ما پنهان بماند.
پروژه های مشترک در میانه جنگ کریدورها و چندجانبه گرایی
سپرده ها وی خاطرنشان کرد: موضوع بعدی کریدور شمال به جنوب است که طرف روسی نیز پیگیر آن است اما این پروژه تنها برای چند کیلومتر راه آهن معطل مانده است. این در حالی است که در غرب آسیا شاهد جنگ کریدورها و دستکاری های ژئوپلیتیکی در مناطق هستیم و بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای در این درگیری کریدوری حضور دارند و زمان را از دست می دهیم.
وی توضیح داد: بدون توجه به این مسائل، روسیه در سازمان همکاری شانگهای ترمز و اتحادیه اقتصادی اوراسیا نیز نقش دارد و فراتر از روابط دوجانبه، ما نیز می توانیم با یکدیگر در روند چندجانبه گرایی ایفای نقش کنیم. در مورد بلاروس نیز همین موضوع را مشاهده کردیم. شاید در اینجا لازم به یادآوری باشد که در سفر وزیر امور خارجه، لوکاشنکورئیس جمهور بلاروس نیز به شدت پیگیر توسعه همکاری های اقتصادی با تهران بود.
کارشناس روابط بین الملل، مدرس دانشگاه و کارشناس حوزه روسیه گفت: به طور کلی، یک فرآیند آنچه من تحلیل کردم نشان می دهد که هم ایران و هم روسیه تحت تأثیر رفتار خصمانه غرب نیازمند مقابله با تحریم های اروپا و آمریکا هستند و این فرصتی است که در اختیار ما قرار گرفته است و باید بتوانیم فرصتی متفاوت از این تهدید برای خود ایجاد کنیم.
سپرده ها با بیان اینکه در کنار همه موضوعات مطرح شده، می توان گفت که سند همکاری های دیپلماتیک ایران و روسیه در سال های 2026 تا 2028 جدی ترین هدف سفر وزیر امور خارجه بوده است و موضوع این است که بر اساس این سند شاهد هستیم که دو کشور از تفاهم درباره کلیات به سمت اجرای عملیات در جزئیات حرکت می کنند. با توجه به منافع دو کشور، باید همکاری های منسجم تری صورت گیرد. نوع روابط دیپلماتیک تهران و مسکو از ثبات منسجم استفاده می کند و سیگنال روشنی برای طرف مقابل است و بحث پوشش حقوقی همکاری های حساس نیز در چارچوب این روند قرار می گیرد.
وی یادآور شد: نکته ویژه دیگر این است که گاهی اوقات روابط ایران و روسیه به اختلافات سیاسی داخلی ارجاع می شود. این موضوع چالشی برای منافع ملی کشورمان در عرصه های مختلف سیاست خارجی است، خاطرنشان کرد: یعنی گرایش های مختلف سیاسی برای سهم های سیاسی روی میز سیاست خارجی با یکدیگر در تضاد قرار می گیرند. تضاد دیدگاه ها در حوزه سیاست خارجی در کشورهای مختلف امری کاملاً بدیهی و پذیرفته شده است، اما اینکه برخی جریانات سیاسی خاص در کشور ما و برخی افراد سعی در مشارکت در روابط ایران و روسیه دارند، در حالی که همین بازیگران و مردم نسبت به نوع روابط کشورهای حاشیه خلیج فارس و روسیه سکوت کرده و رفتار برخی از بازیگران اروپایی را توجیه می کنند، به این معنا نیست که ما باید به سمت تجاوز به روسیه حرکت کنیم. غربی ها درگیری را آغاز می کنند. برای تامین منافع ملی کشورمان در شرایطی که قدرت های نوظهور دقیقاً روی همین موضوع حرکت می کنند، باید با چندجانبه گرایی به دنبال دفاع از منافع ملی کشور باشیم.
کارشناس روابط بین الملل، مدرس دانشگاه و متخصص در حوزه روسیه در پایان یادآور شد: با توجه به اینکه این سفر یک سفر دیپلماتیک بود، مسائل اقتصادی مطرح نشد، اما کمیسیون های مشترک اقتصادی بسیار فعال هستند. هم درباره بلاروس که هفته گذشته ششمین نشست کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و بلاروس برگزار شد و هم درباره طرف روسی.
به گزارش به گزارش میهن تجارت، سفر وزیر امور خارجه ایران به روسیه را می توان پاسخی راهبردی به یک نیاز مشترک در برهه ای حساس دانست. این سفر با تمرکز بر اجرای توافقات کلان گذشته از جمله معاهده راهبردی و تعریف چارچوب عملیاتی جدید، نشان داد که دو کشور مصمم هستند از رایزنی های عمومی فراتر رفته و با ایجاد ساختارهای دیپلماتیک و حقوقی منسجم تر، همکاری های خود را در مواجهه با فشارهای خارجی نظام مند کنند. اگرچه چالشهای عمدهای مانند موانع اجرایی پروژههای اقتصادی (مانند کریدور شمال-جنوب) و تفاوت در سطح اولویتها همچنان پابرجاست، اما این سفر گامی بلند در جهت عینیت بخشیدن به یک مشارکت راهبردی تعریفشده تلقی میشود. موفقیت در این مسیر، علاوه بر اراده سیاسی، نیازمند غلبه بر موانع داخلی و عملیاتی برای تبدیل توافقات به نتایج ملموس است.
منبع : به گزارش میهن تجارت
