جزایر سه‌گانه| تاریخ، حقوق و واقعیت‌های قدرت در بازی چین و امارات

به گزارش خبرگزاری به گزارش میهن تجارت، موضوع جزایر سه گانه ابوموسی، تنبل بزرگ و تنبل کوچک قبل از اینکه یک مناقشه سیاسی معاصر باشد یک واقعیت تاریخی ثابت است. این جزایر تا قرن بیستم به وضوح بخشی از خاک ایران محسوب می شدند و تنها در دوران ضعف دولت مرکزی در عصر قاجار بود که بریتانیا به عنوان قدرت مسلط استعماری، اداره موقت آنها را به شیوخ عرب وابسته به آنها سپرد. اقدامی که نه انتقال حاکمیت، بلکه صرفاً یک مدیریت تحمیلی از سوی یک قدرت خارجی بود. با خروج نیروهای انگلیسی از خلیج فارس، ایران در 18 آذر 1350 و قبل از تشکیل رسمی امارات متحده عربی، حاکمیت خود را بر این جزایر تثبیت کرد. اقدامی که هم از نظر تقدم زمانی و هم از نظر شرعی جای هیچ تردیدی باقی نمی گذارد.

اسناد تاریخی می گوید حق با ایران است

ادعای ایران بر جزایر سه گانه مبتنی بر احساسات ملی نیست، بلکه بر اساس اسناد تاریخی، رویه های بین المللی و رویه های موثر حاکمیتی است. توافقی که در مورد ابوموسی با حضور نماینده شارجه صورت گرفت به خوبی نشان می دهد که حتی طرف عربی نیز حضور و نقش حاکمیتی ایران را پذیرفته بود. در مورد تنبل كوچك و كوچك نيز هر چند توافقي صورت نگرفت اما عدم پذيرش از طرف راس الخیمهمانع اعمال حاکمیت ایران نشد. حقی که ریشه در تاریخ و تداوم دارد.

حقوق بین الملل چه می گوید؟

از منظر حقوق بین الملل، اصل «اعمال مؤثر حاکمیت»، «تقدم تاریخی» و «عدم وجود دولت مدعی در زمان استقرار حاکمیت» به نفع ایران عمل می کند. در سال 1971 اساساً هیچ کشوری به نام امارات متحده عربی وجود نداشت که بتوان آن را طرف مناقشه دانست. به همین دلیل، درخواست‌های مکرر امارات برای ارجاع پرونده به دیوان بین‌المللی دادگستری، به جای درخواست جدی قانونی، ابزاری سیاسی برای ایجاد تردید و فشار دیپلماتیک است. زیرا ورود به پرونده حقوقی بدون تردید در مالکیت اساساً موضوعیت ندارد.

امارات به دنبال چیست؟

امارات متحده عربی نه جمعیت قابل توجهی دارد، نه عمق استراتژیک و نه استقلال واقعی در تصمیم گیری های کلان. بخش عمده ای از قدرت این کشور متکی به ثروت نفت، سرمایه گذاری خارجی و حمایت قدرت های فرامنطقه ای است. در چنین شرایطی، ادعای جزایر سه گانه را باید تلاشی برای «ساختن قدرت نمادین» دانست. تلاشی برای دیده شدن در معادلات خلیج فارس، برای افزایش نقش ژئوپلیتیکی و تثبیت جایگاه آن در نظم انرژی و تجاری منطقه. این ادعاها به دلیل واقعیت تاریخی نیست، بلکه به دلیل نیاز سیاسی یک دولت کوچک برای بزرگتر نشان دادن خود است.

آیا بیانیه چین به معنای پشت کردن به ایران است؟

مواضع چین و بیانیه های مشترک همراه آن با امارات به معنای انکار حاکمیت ایران یا تغییر موضع اساسی پکن نیست. این رفتار را باید در چارچوب منطق روابط بین الملل فهمید، نه دوستی و دشمنی. نظام بین الملل یک نظام اخلاقی نیست. یک سیستم آنارشیک مثل جنگلی است که هر بازیگری مطابق علایقش عمل می کند. چین نه با ایران و نه با امارات قرارداد برادری بسته است. همانطور که روابط بین دولت ها نه بر اساس وفاداری، بلکه بر اساس محاسبه سود و هزینه، قراردادها، منافع اقتصادی و تعادل سیاسی شکل می گیرد. تجارت ده ها میلیارد دلاری چین با امارات متغیر مهمی برای پکن است، اما این به معنای قطع یا بی اعتبار شدن روابط استراتژیک با ایران نیست.

چین از حاکمیت امارات بر این سه جزیره حمایت نکرده است

علیرضا تقوی نیا در گفت و گو با خبرنگار به گزارش میهن تجارت گفت: متنی که ذکر شد به بیانیه مشترک وزرای خارجه چین و امارات اشاره دارد. بیانیه ای که پس از انتشار آن برخی مدعی شدند چین به ایران «خیانت» کرده و از موضع امارات در قبال جزایر سه گانه حمایت کرده است. برای قضاوت صحیح، باید متن خود بیانیه را با دقت مطالعه کرد، نه تفسیر رسانه ای از آن.

وی افزود: در بخشی از این بیانیه آمده است که طرف چینی از تلاش های دولت امارات برای دستیابی به راه حل مسالمت آمیز در مورد جزایر ابوموسی قدردانی می کند. تنبل بزرگ و تنبل کوچک، از طریق مذاکرات دوجانبه و بر اساس منشور سازمان ملل متحد و سایر قواعد حقوق بین الملل حمایت می شود. این عبارت تنها به حمایت از مذاکره اشاره دارد و نه تایید حاکمیت امارات بر این جزایر.

این کارشناس مسائل سیاسی تصریح کرد: در ادامه بیانیه همچنین آمده است که چین از حاکمیت، استقلال و تمامیت ارضی امارات متحده عربی حمایت می کند. در این بخش اشاره مستقیمی به جزایر سه گانه نشده است و برداشت غیرمستقیم به معنای به رسمیت شناختن حاکمیت امارات بر این جزایر نیست.

تقوی نیا ادامه داد: نکته مهمتر این است که این بیانیه اساساً حاکمیت امارات بر جزایر سه گانه را تأیید نمی کند. کاری که چین انجام داده این است که وجود اختلاف بین ایران و امارات را به رسمیت شناخته و حل آن را از طریق راه های صلح آمیز و قوانین بین المللی توصیه کرده است. حتی در متن بیانیه نیز اشاره ای به ارجاع موضوع به دیوان بین المللی دادگستری یا دادگاه خاصی نشده و نام هیچ مرجع قضایی بین المللی ذکر نشده است.

وی بیان کرد: اما باید توجه داشت که اصولاً چین یا هر کشور دیگری صلاحیت اظهار نظر در این زمینه را ندارد. زیرا جزایر سه گانه جزو خاک ایران است و این موضوع از نظر ایران یک موضوع داخلی است. با این حال، حتی این اظهار نظر محدود نیز ادعای امارات را تایید نمی کند.

این کارشناس مسائل سیاسی خاطرنشان کرد: در فضای رسانه ای برخی از جریان های غرب گرا از این اظهارات مناقشه کرده و مدعی حمایت چین از موضع امارات شده اند. اما اگر متن بیانیه با دقت خوانده شود، چنین ادعایی پشتوانه متنی ندارد. چین نه حاکمیت امارات را به رسمیت شناخته و نه از ادعای آن دفاع کرده است. او فقط از مذاکرات دوجانبه بر اساس قواعد بین المللی صحبت کرد.

تقوی نیا تصریح کرد: این برخورد رسانه ای در حالی صورت می گیرد که در برخی موارد مقامات آمریکایی به صراحت ادعا کرده اند که جزایر سه گانه متعلق به امارات است اما همین جریان ها در مقابل آن مواضع سکوت کرده اند. با این وجود، جنجال رسانه ای گسترده ای در مورد موضع بسیار ضعیف و بی طرف چین وجود داشته است.

وی در پایان گفت: نتیجه مشخص است، بین حمایت از مذاکرات و تایید حاکمیت تفاوت اساسی وجود دارد. کشوری که گفتگو را توصیه می کند لزوماً از ادعای یک طرف پشتیبانی نمی کند. بنابراین لازم است در مواجهه با اخبار به تیترها بسنده نکنیم و متن اصلی را به دقت بررسی کنیم.

به گزارش به گزارش میهن تجارت، واقعیت این است که جزایر سه گانه جزء لاینفک خاک ایران هستند. هم در تاریخ، هم در قانون و هم در عمل. مواضع محتاطانه یا دو جانبه برخی قدرت ها نه بر حقانیت ادعای امارات می افزاید و نه از مشروعیت ایران می کاهد. آنچه مهم است درک صحیح منطق بازی قدرت در نظام بین الملل است: بدون سادگی، بدون احساس گرایی و عدم توقع رفتار اخلاقی از بازیگرانی که تنها یک معیار دارند. منافع ملی خودشان