اثرات آلودگی هوا؛ از کاهش تمرکز تا آلزایمر

به گزارش خبرگزاری به گزارش میهن تجارت، آلودگی هوا به یکی از جدی ترین چالش های بهداشت عمومی در سال های اخیر تبدیل شده است. پدیده ای که پیامدهای آن فراتر از مشکلات تنفسی و قلبی است و اکنون به عنوان یک تهدید جدی برای سلامت مغز شناخته شده است. تحقیقات علمی نشان می دهد که به دلیل اندازه بسیار کوچک، ذرات معلق و گازهای آلاینده ناشی از فعالیت های صنعتی، تردد خودروها و مصرف سوخت فسیلی می توانند از موانع دفاعی بدن عبور کرده و به سیستم عصبی مرکزی برسند. این ویژگی باعث شده است که مغز به عنوان حساس ترین عضو بدن بیش از آنچه تصور می شد در برابر آلودگی هوا آسیب پذیر باشد.

ذرات معلق ریز که با نام های PM2.5 و PM10 شناخته می شوند، می توانند از طریق تنفس وارد ریه ها شده و سپس از طریق جریان خون به مغز برسند یا حتی مستقیماً از طریق عصب بویایی وارد بافت مغز شوند. پس از ورود به این ذرات، واکنش های التهابی در مغز فعال می شود. فرآیندی که تعادل شیمیایی مغز را مختل می کند و ارتباط بین نورون ها را مختل می کند. نتیجه این التهاب کاهش کارایی شبکه های عصبی و از دست دادن قدرت پردازش اطلاعات است. موضوعی که می تواند به صورت کاهش تمرکز، ضعف حافظه و کندی ذهنی خود را نشان دهد.

یکی از پیامدهای نگران کننده آلودگی هوا، تأثیر آن بر عملکرد شناختی افراد در بلندمدت است. مطالعات نشان داده است افرادی که در مناطق آلوده به طور مزمن زندگی می کنند در آزمون های شناختی، حل مسئله و تصمیم گیری نسبت به ساکنان مناطق تمیز عملکرد بدتری دارند. این موضوع محدود به افراد مسن نیست، بلکه شامل خردسالان و حتی کودکان نیز می شود. در کودکان، مغز هنوز در حال رشد و تکامل است و قرار گرفتن در معرض هوای آلوده می تواند روند رشد شناختی را کند کند و توانایی یادگیری، توجه و تمرکز را کاهش دهد. عواقبی که اثرات آن ممکن است سال ها ادامه داشته باشد.

آلودگی هوا نیز ارتباط مستقیمی با تسریع روند پیری مغز دارد. التهاب مزمن ناشی از ذرات آلاینده به مرور زمان باعث فرسایش سلول های عصبی و کاهش حجم برخی از نواحی مغز می شود. این تغییرات ساختاری می تواند خطر ابتلا به بیماری هایی مانند آلزایمر و زوال عقل را افزایش دهد. محققان معتقدند زندگی طولانی مدت در هوای آلوده، مغز را در شرایطی مشابه پیری زودرس قرار می دهد و توانایی ترمیم نورون ها را کاهش می دهد.

تأثیر آلودگی هوا تنها به جنبه های شناختی محدود نمی شود و بر سلامت روان نیز تأثیر می گذارد. التهاب ایجاد شده در مغز می تواند باعث ایجاد انتقال دهنده های عصبی مانند سروتونین و دوپامین را مختل می کند. موادی که نقش اساسی در تنظیم خلق و خو و احساس انگیزه دارند. به همین دلیل بسیاری از افراد در روزهای آلوده دچار کسالت، اضطراب، افسردگی و خستگی روحی می شوند. سردرد، احساس سنگینی ذهن و خستگی غیر قابل توضیح از علائم شایعی هستند که در این بیماری گزارش می شوند.

کودکان و سالمندان به دلیل حساسیت بیشتر مغز نسبت به سایر گروه ها آسیب پذیرتر هستند. در سالمندان، آلودگی هوا می تواند باعث تشدید از دست دادن حافظه و کاهش تمرکز و تسریع روند بیماری های مغزی شود. از سوی دیگر، به دلیل رشد ناقص سیستم عصبی، کودکان از دفاع کمتری در برابر آلاینده ها برخوردار هستند و آسیب ممکن است اثرات طولانی مدتی بر آینده تحصیلی و ذهنی آنها بگذارد.

با توجه به این پیامدهای نگران کننده، افزایش آگاهی در مورد خطرات آلودگی هوا برای مغز از اهمیت ویژه ای برخوردار است. کاهش قرار گرفتن در معرض هوای آلوده، استفاده از ماسک های مناسب، تهویه منظم داخل خانه و توجه به سبک زندگی سالم می تواند تا حدی از شدت این آسیب ها بکاهد. در نهایت سلامت مغز با کیفیت هوایی که تنفس می کنیم ارتباط مستقیم دارد و بی توجهی به آلودگی هوا هزینه سنگینی برای قدرت ذهنی و کیفیت زندگی امروز و آینده جامعه خواهد داشت.

آلودگی هوا دشمن مغز و حافظه است

میر شهرام سافاری، فیزیولوژیست عصبی وی در گفت و گو با خبرنگار به گزارش میهن تجارت درباره پیامدهای آلودگی هوا برای بدن به ویژه مغز گفت: ذرات ریز ناشی از فعالیت های صنعتی، تردد خودروها و سوخت های فسیلی به دلیل اندازه بسیار کوچک خود می توانند از طریق تنفس یا جریان خون وارد سیستم عصبی مرکزی شوند. این ذرات پس از نفوذ به مغز باعث واکنش های التهابی می شوند. وضعیتی که به گفته کارشناسان، توانایی پردازش اطلاعات و برقراری ارتباط بین نورون ها را تحت فشار قرار می دهد. کاهش تمرکز، کاهش حافظه و کندی ذهنی از جمله پیامدهای این فرآیند است. گزارش ها نشان می دهد ساکنان مناطقی که آلودگی مزمن هوا دارند عملکرد ضعیف تری در تست های شناختی دارند و تصمیم گیری برایشان دشوارتر است.

وی با اشاره به تاثیر هوای آلوده بر روند پیری مغز و بیماری آلزایمر، افزود: باید دانست که قرار گرفتن مداوم در معرض هوای آلوده روند پیری مغز را تسریع می کند و احتمال ابتلا به بیماری هایی مانند آلزایمر را افزایش می دهد. علاوه بر این، کارشناسان می گویند که اثرات آلودگی به حوزه ذهنی نیز سرایت می کند. التهاب ایجاد شده در مغز قابل انتقال است سروتونین مزاحم و در نتیجه احساس اضطراب، افسردگی، کسالت و کاهش انگیزه در افراد افزایش می یابد.

فیزیولوژیست عصبی وی در خصوص علائمی که افراد در روزهای آلوده در بدن خود احساس می کنند، تصریح کرد: بسیاری از افراد از سنگینی ذهن، سردرد و خستگی بی دلیل در روزهای آلوده شکایت دارند. کودکان و سالمندان به دلیل حساسیت بیشتر مغز در برابر این شرایط آسیب پذیرتر هستند. در کودکان، آلودگی هوا ممکن است رشد شناختی را کاهش دهد و یادگیری و تمرکز را کاهش دهد.

توصیه های تغذیه ای برای روزهای آلوده

سافاری با بیان اینکه برای کاهش اثرات آلودگی هوا بر بدن، کارشناسان توصیه می کنند حتی الامکان از تماس طولانی مدت با هوای آلوده خودداری شود، افزود: مردم استفاده از ماسک مناسب را در روزهایی که هوا آلوده است جدی بگیرند و فضای داخلی خانه را مرتب تهویه کنند.

وی درباره تاثیر تغذیه در رفع مشکلاتی که آلودگی هوا برای بدن به همراه دارد، ادامه داد: در روزهای آلوده مصرف غذاهای مفید برای مغز و همچنین مصرف سبزیجات سبز تیره مانند اسفناج، برگ چغندر و جعفری توصیه می شود زیرا دارای فولات، لوتئین و آنتی اکسیدان ها به سلامت سیستم عصبی کمک می کنند.

فیزیولوژیست عصبی وی با بیان اینکه تقویت حافظه و ارتقای توان ذهنی در پیشگیری از آلزایمر موثر است و در روزهای آلوده استفاده از برخی مواد غذایی می تواند به تقویت قوای ذهنی و تقویت حافظه کمک کند، گفت: ماهی های چرب مانند ماهی قزل آلا و ساردین یکی از منابع مهم امگا 3 است که نقش مهمی در ترمیم و رشد نورون ها دارد. به گفته کارشناسان، مصرف کاکائو تلخ، زغال اخته، توت فرنگی و انگور بنفش نیز می تواند به تقویت حافظه و بهبود ظرفیت ذهنی در روزهای آلوده کمک کند.