حامد نقیلو در مشرق نوشت: چین ادعای امارات را امضا کرد تا پرونده جزایر سه گانه را از سطح ادعاهای مکرر در منطقه به سطح مناقشه جهانی برساند.
معنای این امضا روشن است; حتی قدرت های بزرگ نیز حاضرند حاکمیت ایران را در معاملات ژئوپلیتیکی خرج کنند. پاسخ ایران باید به همان اندازه روشن باشد. هر امضا و هر همراهی باید به هزینه ای ملموس و بازدارنده تبدیل شود تا هیچ بازیگری نتواند تمامیت ارضی ایران را به کالایی قابل معامله تبدیل کند.
سال هاست که امارات متحده عربی سعی دارد با ادعاهای بی اساس تاریخ را وارونه جلوه دهد و با تکیه بر بیانیه های شورای همکاری خلیج فارس این ادعاها را به زبان مشترک منطقه ای تبدیل کند. برخی از کشورهای خلیج فارس که خود جزئی از ایران بودند و در سال های نه چندان دور از هم جدا شدند، امروز با امضای چنین بیانیه هایی ضعف تاریخی خود را در پس ادعاهای سیاسی پنهان می کنند.
ایران یادآوری کند که این کشورها نه تنها حق تاریخی بر این جزایر ندارند، بلکه محصول جدایی از ایران هستند و نمی توانند با امضای بیانیه های سیاسی تاریخ را بازنویسی کنند.
قدرت های بزرگ نیز در این مسیر بی تقصیر نیستند. چین در بیانیه های مشترک با امارات از تلاش های صلح آمیز ابوظبی صحبت کرد و روسیه نیز یک بار بیانیه ای را امضا کرد که همان ادعا را داشت. این همراهی ها اگرچه به بهانه حفظ روابط اقتصادی انجام می شود، اما در درازمدت اعتبار دیپلماتیک خود را با چالش مواجه می کند.
پاسخ ایران باید روشن باشد. اگر چین چنین موضعی اتخاذ کند، ایران نیز می تواند موضعی مشابه در قبال تایوان اتخاذ کند. اگر روسیه چنین کاری انجام دهد، ایران می تواند در مورد جزایر کوریل بین روسیه و ژاپن نیز همین موضع را اتخاذ کند. این منطق بازدارندگی است. شما امضا کردید، قیمت را بپردازید.
در حقوق بین الملل، حاکمیت با اقدامات مؤثر و مستمر ایجاد می شود، نه با نقشه ها یا ادعاهای تاریخی. بنابراین موثرترین پاسخ ایران به هر ادعایی افزایش کمی و کیفی حضور حاکمیتی در این جزایر است. این حضور باید چند بعدی و برنامه ریزی شده باشد. توسعه زیرساختی و رفاه ساکنان، بازدیدهای منظم مقامات عالی رتبه کشوری و لشکری و دیپلماسی عمومی فعال برای معرفی این دستاوردها به مخاطبان جهانی.
هر یک از این اقدامات سندی زنده و غیرقابل انکار در دفاع از حقوق حاکمیتی ایران است و نشان می دهد که مالکیت ایران بر جزایر یک ادعا نیست، بلکه یک واقعیت جاری و جا افتاده است. تداوم چنین اقداماتی علاوه بر تقویت مشروعیت بین المللی ایران، پیامی روشن به طرف های مدعی می دهد که تمامیت ارضی ایران خط قرمزی است که در عمل پاسبانی می شود.
در حوزه اقتصادی نیز می توان از منطق وابستگی متقابل به عنوان ابزاری برای بازدارندگی استفاده کرد. پیام ایران باید روشن باشد. به این معنا که همکاری های اقتصادی سودمند و پایدار ارزشمند است، اما نمی توان بر بستر نادیده گرفتن خطوط قرمز حاکمیت ایران استوار بود. ادعاهای بی اساس درباره جزایر ایرانی یک خطر سیاسی و امنیتی مستقیم برای پروژه های مشترک و جریان های سرمایه گذاری است.
هزینه ها باید به وضوح طبقه بندی شود تا پیام ایران واضح تر باشد. ایران در سطح سیاسی می تواند در موارد حساس کشورها موضع متقابل بگیرد و نشان دهد که نقض تمامیت ارضی ایران بی پاسخ نخواهد ماند. آیا چین در برابر اتخاذ چنین مواضعی از سوی ایران در اختلافات خود با تایوان، فیلیپین و… سکوت خواهد کرد؟!
همچنین در حوزه اقتصادی، بازنگری در قراردادهای انرژی یا جوینت ونچر می تواند به عنوان یک ابزار فشار عمل کند و طرف مقابل را از خطرات ناشی از ادعاهای بی اساس آگاه کند. در عرصه دیپلماسی کاهش سطح همکاری در نهادهای بین المللی یا تغییر لحن رسمی در مجامع بین المللی پیام روشنی خواهد بود که هرگونه همکاری با ادعای امارات هزینه مستقیمی را بر روابط با ایران تحمیل می کند.
در سطح منطقه ای، راه خنثی کردن تلاش امارات برای عادی سازی ادعاهای خود از طریق شورای همکاری، آغاز گفت و گوی مستقیم در مورد موضوعات مهم مشترک است. امنیت انرژی، آزادی دریانوردی، مقابله با تهدیدات فرامرزی و مدیریت بحرانهای زیستمحیطی، حوزههایی هستند که اولویت همه کشورهای ساحلی است.
ایران می تواند با ابتکار عمل نشان دهد که همکاری در این زمینه ها منافع ملموس و پایدار برای همه دارد، در حالی که تداوم ادعاهای بی نتیجه تنها باعث افزایش هزینه ها و کاهش اعتماد می شود. با این حال، مشکل اصلی در داخل است. واکنش ایران در تمام این سال ها بیشتر منفعلانه بوده و به اظهارات وزارت امور خارجه محدود بوده است که کافی نیست. چه بخواهیم و چه نخواهیم محمود احمدی نژاد با سفر به جزایر تنها یک بار نشان داد که حاکمیت ایران نه تنها روی کاغذ، بلکه بر روی زمین هم هست.
این تنها اقدام عملی بود. پس از آن هیچ رئیس جمهوری چنین کاری نکرد و این خلأ امارات را جسورتر کرد.
اگر ایران در هر بار ادعایی با اقدام عملی پاسخ دهد، هیچ کشور دیگری جرات امضای چنین اظهاراتی را نخواهد داشت. باید واضح بگوییم، تا زمانی که پاسخ ایران عمدتاً در سطح بیانیه باقی بماند، امارات و سایر کشورهای حوزه خلیج فارس انگیزه دارند این ادعا را در هر چرخه دیپلماتیک بازتولید کنند و از هر همراهی نمادین خارجی رنگ جدیدی به آن بیافزایند. اما اگر هر چرخه ادعایی با یک چرخه عمل مواجه شود، عقلانیت هزینه-فایده به سرعت زبان ادعا را از بین می برد. سیاست خارجی موفق یک مسابقه تولید متن نیست، بلکه مسابقه تولید نتیجه است. نتیجه در این مورد کاهش میل به تکرار ادعا و تثبیت تصور عمومی بین المللی از مالکیت ایران است.
در نهایت باید تصریح کرد که جزایر سه گانه نه موضوع مذاکره هستند و نه موضوع سازش. آنها خط قرمز ایران هستند. هر ادعایی، هر حرفی، هر امضایی را باید با اقدام عملی پاسخ داد. تنها در این صورت است که دیگران متوجه خواهند شد که تمامیت ارضی ایران نه قابل مذاکره است و نه قابل تردید. شما امضا کردید، قیمت را بپردازید.
