در بیوگرافی صدرالدین حجازی که به تازگی درگذشت، نقش های منفی متعددی به چشم می خورد که شاید مهمترین آنها نقش «خولی» در سریال مختارنامه به کارگردانی داوود میرباقری باشد. کار آوردن سر بریده حسین بن علی از کربلا به کوفه برای ابن زیاد. یکی از آن نقش هایی که نه تنها منفی، بلکه منفور هم هستند و اجرای آن ها نه تنها مهارت بازیگر را می طلبد، بلکه به شجاعت بازیگر هم نیاز دارد.
به گزارش عصر ایران؛ جالب اینجاست که خودش از بین چند پیشنهادی که کارگردان سریال به او داده بود، نقش «خولی» را انتخاب کرد و در این باره گفت:
«روزی که آقای میرباقری من را برای این سریال دعوت کرد، 5 نقش به من پیشنهاد شد، 4 نقش سراسری بود، یعنی در هر 41 قسمت بازی کرد، اما فقط نقش خولی نبود، می دانستم خولی عجیب است و شخصیت خاص و به همین دلیل خولی را پیشنهاد دادم.
داوود میرباقری با من تماس گرفت و گفت: برای شما پنج نقش در نظر گرفته ایم، به جز خولی، بقیه سریال ها جای کار دارند، اما «خولی» یک قسمت طولانی است. در نقش های دیگر، پول زیاد و در «تعطیلات» موقعیت های دیگر; خولی گفت من خیلی خوبم! ترجیح دادم با خولی کار کنم و از او خواستم بیشتر با خولی ارتباط برقرار کند. چند ماهی وقت داشتم و مطالعه، تحقیق و تفحص کردم تا «عید» خوبی برای وکالتنامه باشد».
نقش های منفی اگرچه به دلیل ویژگی های رفتاری شخصیت، دافعه هستند، اما جذابیت های دراماتیکی دارند. درست مثل نقش یزید در تعزیه که شخصیتی منفور است و ایفای آن نقش برای همه نیست.
در میان نقش‌های منفی، شخصیت‌های تاریخی دشوارتر از نقش‌های روتین هستند. دلیلش این است که آنها واقعاً شخصیت های خشمگین و نفرت انگیزی هستند و مخاطب از قبل نسبت به آنها احساس کاملا منفی دارد و با این ذهنیت تماشا می کند، مثل نقش شمر یا ابن زیاد در همان سریال مختارنامه.
ایفای این نقش ها به قدری خاص است که حتی ممکن است خود بازیگر را نیز در معرض نفرت عمومی قرار دهد، چرا که «محمد فیلی» به خاطر بازی در نقش شمر مورد لعن و نفرین عده ای در کوچه و خیابان قرار گرفت. وی گفت: نه تنها سرزنش شدم، بلکه مادرم مرا سرزنش کرد و مدتی با من قهر کرد.
فیلی درباره واکنش مردم به نقش شمر گفت: وقتی در خیابان با مردم روبرو شدم واکنش های متفاوتی داشتند، یک روز دو دوچرخه سوار در کنار تاکسی مرا تهدید کردند و راننده از من خواست که پیاده شوم تا مبادا پیاده شوم. در همان زمان به ماشین حمله کنید یک روز در خیابان فاطمی از ماشین پیاده شدم تو این نقش را بازی کردی، گفتم از من خواستند این نقش را بازی کنم و باز هم با ناراحتی گفت: نه، تو نباید این نقش را بازی می‌کردی و من عذرخواهی می‌کردم دیگر شمرده شود.”
در گفت وگویی که سال ها پیش با عنایت بختی داشتم، او معتقد بود که ثواب نقش شمر در تعزیه بیشتر است. وی درباره پذیرفتن نقش منفی و بازی در آن و همچنان پرطرفدار بودن گفت: چون نقش منفی بازی می کردم اما نقش منفور بازی نمی کردم، سعی می کردم به نقش منفی که بازی می کردم حقیقتی بدهم. چون معتقدم هیچ فردی از مادر بد به دنیا نمی آید، بلکه برخی عوامل و شرایط اجتماعی او را به سمت کارهای نادرست سوق می دهد.»
مهدی فخیم زاده که بارها نقش منفی را تجربه کرده و نقش «عمر بن سعد» را در مختارنامه بازی کرده است، معتقد است که نقش منفی نشان دهنده قدرت بازیگر است، زیرا ایفای آن دشوارتر از نقش های مثبت یا خنثی است.
فخیم زاده می گوید: در انتخاب نقش برای ایفای نقش به مثبت یا منفی بودن کاراکتر فکر نمی کنم بلکه برای من مهم این است که به این نکته توجه کنم که کدام یک از شخصیت ها پتانسیل و توانایی بیشتری برای بازی دارد. ، نقش های منفی معمولاً در آموزشگاه های بازیگری از اهمیت بالایی برخوردارند و بازیگران حرفه ای به دنبال ایفای نقش های منفی هستند و معتقدند بازی در نقش های منفی پتانسیل و فراز و نشیب های عاطفی زیادی دارد و معیار کاری برای بازیگران با استعداد است.
یکی از ویژگی های نقش منفی این است که اغلب در ذهن و حافظه مخاطب می ماند و ماندگار می ماند، مثلاً مرحوم اکبری مبارکه با نقش ابن ملجم در سریال امام علی یا بهاره افشاری شناخته شد. هنوز با بازی شیطان در سریال «او یک فرشته بود» به یادگار مانده است.
می توان گفت برخی از نقش ها منفی هستند، اما نه تنها منفور نیستند، بلکه محبوب هم هستند، به آنها نقش های منفی دوست داشتنی نیز می گویند. مثل بازی نوید محمدزاده در «ابد و یک روز» و «شش و نیم متر».
جالب است که جوایز سینمایی زیادی از سیمرغ جشنواره فجر گرفته تا تندیس جشنواره بین المللی فیلم کن و برلین و حتی اسکار به بازیگرانی که در نقش های منفی بازی کرده اند تعلق گرفته است.
در همین سری از نمایش های خانگی نقش های منفی زیادی دیده می شود یا بیشتر مورد توجه قرار می گیرد که از آن جمله می توان به رعنا آزادی فر در نقش سمیرا و جواد عزتی در نقش مالک در سریال ژوبکاری اشاره کرد.
واقعیت این است که اگرچه نقش منفی در درون داستان و دنیای داستانی درام منفور و منفی است و ایفای آن دشوار است، اما بسیاری از بازیگران این نقش ها مشهور و محبوب می شوند.
نقش های منفی در واقعیت دافعه هستند، اما در اجرا و بازنمایی جذابیت چشمگیری دارند. اما وقتی صحبت از شخصیت های تاریخی می شود که مردم از آنها متنفرند – و البته خود بازیگر – ایفای نقش آنها هنرمندی بیشتری می طلبد و اگر زنده است از صدرالدین حجازی یاد می شود با ایفای چنین نقشی، یادمان می آید، نشانه است. از هنر او
