پایگاه خبری «میهن تجارت»: دونالد ترامپ دوباره روی کار آمد؛ آن هم با تحمیل یک شکست سخت به دموکرات ها. در این دور از میهن تجارتات، ترامپ توانست حتی بهتر از میهن تجارتات 2016 عمل کند و هم آرای الکترال کالج را با اختلاف قابل توجهی از آن خود کرد و هم آرای مردمی. برخلاف سال 2016، اگرچه آرای مردمی او کمتر از هیلاری کلینتون بود، اما به دلیل اکثریت آرای کالج الکترال در میهن تجارتات پیروز شد.
در هر صورت او برای مدت کوتاهی ساکن کاخ سفید خواهد بود و بیشتر سیاست های آمریکا در چهار سال آینده بر اساس تصمیمات ترامپ خواهد بود. در این میان، یک سوال اساسی وجود دارد؛ رویکرد او در قبال ایران چگونه خواهد بود؟ پاسخ به این سوال چندان آسان نیست، زیرا از زمان خروج او از کاخ سفید، وضعیت دستخوش تغییرات قابل توجهی شده است. از جنگ اوکراین تا جنگ غزه، اما به عقیده برخی، ترامپ به هر حال ترامپ است و نگرانی از سوی او وجود دارد، به خصوص وقتی به عملکرد او در قبال ایران در دوره ریاست جمهوری‌اش بین سال‌های 2016 تا 2020 نگاه می‌کنیم، اما چه اقداماتی؟
ممنوعیت ورود ایرانیان به آمریکا
تنها یک هفته پس از ادای سوگند، ترامپ ورود اتباع هفت کشور مسلمان از جمله اتباع ایران را به مدت 90 روز به آمریکا ممنوع کرد. این ممنوعیت حتی شامل افرادی می شد که قبل از دستور ترامپ ویزای آمریکا را دریافت کرده بودند. صدور هرگونه ویزا برای ایرانیان حتی ویزای دانشجویی، تروریستی و کاری متوقف شد. اعتراضات به حدی بالا گرفت که کار به دادگاه های مختلف آمریکا و حتی دیوان عالی این کشور کشیده شد تا اینکه در نهایت دیوان عالی برخی از محدودیت های اعمال شده توسط دولت ترامپ را پذیرفت که تا پایان دولت ترامپ ادامه داشت.
خروج از برجام
مهمترین اقدام ترامپ خروج آمریکا از برجام بود. وی در جریان مبارزات میهن تجارتاتی خود در سال 2016 مدعی شد یکی از اشتباهات دولت اوباما و دموکرات ها موافقت با برجام بوده است. او گفت که اگر رئیس جمهور شوم، برجام را پاره می کنم و برجام را بدترین توافق تاریخ نامید. ترامپ روی کار آمد و به موازات استقرار او در کاخ سفید، تندروهای داخلی از تلاش برای حمله به برجام دست برنداشتند. جو تهران بر سر موضوع برجام ملتهب شده بود و ترامپ ادامه حضور آمریکا در برجام را منوط به مذاکره مجدد درباره مسائل منطقه ای و موشکی ایران دانست.
تهران تسلیم این خواسته نشد. از این مرحله به بعد ترامپ تصمیم خود را گرفته بود، اما خروج آمریکا از برجام برای او چندان آسان نبود، زیرا ایران به مفاد برجام پایبند بود و به محدودیت‌های مندرج در این توافق احترام گذاشت. تا جایی که کنگره آمریکا در اوایل سال 2016 اعلام کرد که ایران از هیچ یک از تعهدات خود عدول نکرده است.
جمهوری خواهان اما تسلیم نشدند و لایحه ای با عنوان «قانون مقابله با دشمنان آمریکا از طریق تحریم» در کنگره تصویب کردند و ترامپ به سرعت آن را امضا کرد. بر اساس این طرح، تحریم‌های جدیدی علیه ایران اعمال شد و اعلام شد که این تحریم‌ها ربطی به برجام ندارد. از سوی دیگر ایران چنین اقدامی را نقض برجام دانست. این درگیری ادامه یافت تا اینکه سرانجام در اواسط بهار 2016، ایالات متحده با این استدلال که برجام به اندازه کافی برنامه های هسته ای ایران را محدود نمی کند، از برجام خارج شد.
تروریست اعلام کردن سپاه
ترامپ می خواست فشار حداکثری را بر ایران وارد کند و به نوعی خروج از برجام را کافی ندانست، به همین دلیل در اقدام مهم بعدی خود، «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» را در فهرست سازمان های تروریستی قرار داد. این اقدام بسیار نادر بود، زیرا غیرعادی بود که ارتش رسمی یک کشور در فهرست گروه های تروریستی قرار گیرد. آمریکا متحدان اروپایی خود را برای انجام این کار تحت فشار قرار داد، اما به جز عربستان سعودی و امارات، هیچ کشوری از تصمیم عجیب آمریکا حمایت نکرد. البته طبیعی بود که اسرائیل به همراه دو کشور مذکور به شدت از این تصمیم حمایت کنند.
تهدید مشتریان نفت ایران
ترامپ در همان سال 2018 همه کشورهای جهان را تهدید کرد که اگر از ایران نفت بخرید رنگ دلار آمریکا را نخواهید دید و با اقدامات شدید «تنبیهی» یکجانبه مواجه خواهید شد. دولت آمریکا اعلام کرد که با این اقدام می خواهد درآمد ایران را به شدت محدود کند تا طرح «فشار حداکثری» عملیاتی شود. دولت آمریکا نیز نظارت دقیقی ایجاد کرد تا ایران نتواند تحریم ها را دور بزند که البته تا حد زیادی موثر بود، در آن دوره فروش نفت ایران به حداقل خود رسید.
ارسال پیام از طریق ژاپن
خرداد 1397 بود که سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا زمانی که شینزو آبه، نخست وزیر وقت ژاپن در تهران بود، اعلام کرد که آبه و ترامپ در زمینه سیاست در قبال ایران توافق و هماهنگی کامل دارند. وی گفت از طریق آلمان و ژاپن به ایران پیام می دهیم. پس از این سخنان نخست وزیر ژاپن به دیدار رهبر انقلاب رفت و در آن دیدار پیام آمریکا را به صورت مکتوب آورد که البته به رهبر انقلاب این پیام را نداد. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در آن دیدار گفتند: ترامپ را شایسته تبادل پیام با آمریکا نمی‌دانم و مذاکره نخواهد کرد. وی با اشاره به سخنان نخست وزیر ژاپن مبنی بر آمادگی آمریکا برای مذاکره صادقانه با ایران، خطاب به آبه گفت: ما اصلاً این را باور نداریم، زیرا مذاکرات صادقانه از سوی فردی مانند ترامپ صادر نمی شود.
تلاش برای مذاکره در نیویورک
زمانی که محمدجواد ظریف در جولای 2018 به نیویورک رفت، پمپئو، وزیر امور خارجه وقت آمریکا اعلام کرد که ترامپ آماده است بدون هیچ قید و شرطی پای میز مذاکره با ایران بنشیند. از سوی دیگر، ظریف تصریح کرد: اگر پیشنهاد ایران لغو تحریم‌ها علیه ایران با تصویب کنگره آمریکا باشد، اعمال مجدد آن برای رئیس‌جمهور آمریکا دشوار خواهد بود و ایران با روند تصویب موافقت خواهد کرد. و پیوستن به پروتکل اضافی. سرعت بخشیدن به آژانس بین المللی انرژی اتمی وی در این سفر درباره احتمال مذاکره مستقیم حسن روحانی و دونالد ترامپ، مشابه آنچه که ترامپ و رهبر کره شمالی انجام دادند، گفت: اگر آمریکایی ها به حرف های خود پایبند باشند، نیازی به سران نیست. ملاقات برای عکس های تبلیغاتی و گرفتن یادگاری.
سفری زیبا به بیاریتز فرانسه
محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه در سوم شهریور همان سال پس از بازگشت از پاریس و گفتگو با مکرون رئیس جمهور فرانسه درباره ابتکار عمل خود برای خروج از بن بست برجام، ناگهان تهران را دوباره به مقصد شهر کوچک بیاریتز ترک کرد. او به فرانسه رفت، جایی که اجلاس سران گروه هفت در آن روزها برگزار می شد. ظاهرا همزمان با برگزاری اجلاس گروه ۷ در فرانسه، طرف های فرانسوی در تماس با تهران و اعلام موافقت ترامپ با اصول کلی طرح مکرون هستند. پس از آن بود که ژان ایو لودریان وزیر امور خارجه فرانسه با محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران تماس گرفت و از وی دعوت کرد به بیاریتز بیاید. البته لودریان همچنین پیشنهاد می کند که جلسه ای با حضور ظریف، منوچین وزیر خزانه داری آمریکا و خود وی در بیاریتز برگزار شود تا فرمولی برای اجرای طرح فرانسه تدوین شود. ظاهرا مکرون تلاش کرد ترامپ را برای دیدار با ظریف به بیاریتز بیاورد، اما این اتفاق نیفتاد. ترامپ بعدا تایید کرد که در جریان دیدار ظریف در بیاریتز بوده است.
تلاش مکرون برای دیدار با روحانی و ترامپ
روحانی در ابتدای مهرماه سال جاری زمانی که برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل متحد به نیویورک سفر کرد، با درخواست امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه مواجه شد. درخواست برای دیدار با دونالد ترامپ. مکرون به روحانی گفت که زمان کوتاه است. وی گفت: اگر بدون ملاقات با ترامپ اینجا را ترک کنید، فرصت از دست می‌رود، زیرا او تا چند ماه دیگر برنمی‌گردد و رئیس‌جمهور ترامپ به تهران نمی‌رود، بنابراین باید همین الان ملاقات کنید. البته این درخواست از سوی ایران پذیرفته نشد.
انفجار نفتکش های آرامکو و زمزمه های جنگ
در سپتامبر 2018، زمانی که دو نفتکش شرکت سعودی آرامکو در نزدیکی بندر فجیره در دریای عمان آتش گرفت و منفجر شد، آمریکا این حادثه را به ایران نسبت داد. دولت آمریکا اعلام کرد در صورت نیاز 120 هزار نیروی دیگر را برای حفظ امنیت خلیج فارس به خاورمیانه اعزام خواهد کرد. ترامپ همچنین ایران را به جنگ تهدید کرد اما در نهایت جنگی رخ نداد و ترامپ اندکی بعد در توییتی نوشت که به دنبال جنگ با ایران نیست.
ترور سردار سلیمانی
اوج تنش ایران و آمریکا در دوران ترامپ را باید زمانی دانست که ترامپ دستور ترور سردار قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس را صادر کرد. در نیمه دوم سال 2018 بود که درگیری بین نیروهای ایرانی و آمریکایی در عراق رخ داد. تا جایی که بار دیگر ظن جنگ بین ایران و آمریکا به وجود آمد. هشتم دی ماه بود که آمریکایی ها مواضع گروه های مقاومت را بمباران کردند. دو روز بعد در دهم دی ماه، جمعیت زیادی از مردم عراق در مقابل سفارت آمریکا تظاهرات کردند و به سفارت این کشور در عراق حمله کردند. این وضعیت تا 13 ژانویه 2018 ادامه داشت که سردار سلیمانی و ابومهدی المهندس به دستور مستقیم ترامپ به شهادت رسیدند. ایران به سرعت شکایت خود را در شورای امنیت ثبت کرد و اعلام کرد که حق دفاع مشروع را برای خود محفوظ می داند. مجلس ایران با تصویب طرح ارتش آمریکا، تمامی کارکنان وزارت دفاع این کشور را تروریست دانست. پنج روز بعد، در 18 ژانویه، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به پایگاه هوایی آمریکا به نام عین الاسد در نزدیکی اربیل حمله موشکی کرد. به گزارش جان بولتن، پس از حمله ایران به پایگاه عین الاسد، ترامپ دستور حمله به ایران را صادر کرد اما در آخرین لحظه از تصمیم خود منصرف شد.
تلاش برای تمدید تحریم تسلیحاتی
در حال رسیدن به تیرماه 1398 و نزدیک شدن به پایان تحریم های تسلیحاتی ایران بر اساس مفاد قطعنامه 2231 هستیم. در این مقطع بود که آمریکا در قالب مذاکره با کشورهای مختلف تلاش زیادی برای ادامه تحریم تسلیحاتی ایران انجام داد. . آمریکا پیش نویس قطعنامه تمدید نامحدود تحریم های تسلیحاتی علیه ایران را بین اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد توزیع کرد و در نشست مجازی شورای امنیت، پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا خواستار تحریم نامحدود تسلیحاتی شد، اما این تلاش ها به جایی نرسید، زیرا طبق مفاد برجام پس از آن تاریخ، تحریم‌های تسلیحاتی ایران لغو شد.
بر فعال کردن مکانیسم ماشه اصرار کنید
زمانی که آمریکا نتوانست تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران را محدود کند، به سمت فعال کردن مکانیسم ماشه رفت تا علاوه بر تحریم‌های تسلیحاتی، تمامی تحریم‌های قبلی علیه ایران را بازگرداند. بر اساس سازوکار مشیعه، اگر هر یک از اعضای برجام متوجه نشدند یکی از اعضا به تعهدات خود عمل نمی کند، می توانند موضوع را به کمیسیون مشترک برجام ارجاع دهند. آمریکا برای بازگرداندن شرایط به قبل از انعقاد برجام، با ادعاهایی که در مورد نقض برجام از سوی ایران مطرح کرد، تلاش می کرد ایران را محکوم کند، اما مانع مهمی بر سر راه آمریکا وجود داشت. از آنجایی که آمریکا از برجام خارج شده بود، حق درخواست فعال سازی مکانیسم ماشه را نداشت. پس از کشمکش‌های فراوان، آمریکا اعضای اروپایی برجام را برای درخواست فعال‌سازی مکانیسم ماشه تحت فشار قرار داد، اما این تلاش‌ها به سرانجام نرسید و هیچ یک از اعضای اروپایی برجام با این اقدام موافقت نکردند.
در مجموع چهار سال ریاست جمهوری ترامپ را باید دوره ای به شدت پرتنش بین ایران و آمریکا دانست. دورانی که علاوه بر فشارهای اقتصادی بر ایران، احتمال درگیری نظامی دو کشور چندین برابر شد. با این اوصاف، می‌توانیم نگران میهن تجارت مجدد ترامپ باشیم. به ویژه با توجه به شرایط بحرانی منطقه؛ اما ممکن است ترامپ این دوره سیاست های منطقه ای متفاوتی نسبت به ترامپ 1995-1999 اتخاذ کند که باید منتظر ماند و دید.
