بعدی- محمدتقی بهار متولد 27 دی 1265 شاعر، ترانه سرا، روزنامه نگار و سیاستمدار دوران مشروطه و سپس پهلوی بود. اشعار مهم «دماوندیه، رنج و گنج و تصنیف مرغ سحر» از اوست.
بر اساس گزارش فردا، محمدتقی بهار معروف به ملک الشعرای بهار یکی از شاعران مهم ایران معاصر است که اشعار زیادی در مورد سرزمین خود سروده است.
ملک الشعرای بهار شاعر، محقق، روزنامه نگار و سیاستمدار در سال های پر التهاب ایران بود. در روزهایی که ایران بین راه مدرنیته و سنت قرار داشت، بهار راه میهن پرستی را برگزید و در اشعارش از وطن و تلاش برای اعتلای آن می گوید.
محمدتقی بهار کیست؟
محمدتقی بهار در 27 آذر 1265 هجری شمسی در مشهد به دنیا آمد و به خاطر پدرش که شاعر حرم امام در زمان ناصرالدین شاه بود، با دنیای شعر بیگانه نبود. او به شدت تحت تأثیر شاهنامه فردوسی قرار گرفت و میهن پرستی را از او الهام گرفت.
بهار در 20 سالگی رسما به مشروطه خواهان خطه خراسان پیوست و پس از تشکیل مجلس شورای ملی، 6 دوره در آن نماینده بود. او روزنامه های «نوبهار» و «تازه بهار» را منتشر کرد و به روشنگری مردم پرداخت. هر چند در دوران قاجار، بهار از ضرورت ایجاد حکومت مرکزی برای میهن دفاع می کرد. اما در زمان پهلوی اول به زندان افتاد و مجبور به کناره گیری از صحنه سیاسی شد.
پس از ناآرامی های سال 1320 و روی کار آمدن محمدرضا شاه با برخی از سازمان های حزب توده ارتباط برقرار کرد و در کابینه دوم قوام السلطنه به مدت 4 ماه وزیر فرهنگ شد و در شکل گیری با قوام همکاری کرد. از حزب دمکرات ایران. قصیده معروف «جغد جنگ» را در این دوره سروده است.
داستان معروفی از قدرت شعر محمدتقی بهار نقل شده است. پس از مرگ پدر از او می خواهند که شعری بداهه با استفاده از کلمات آینه، اره، کفش و کلنگ بخواند. ملک الشعراء چنین پاسخ می دهد:
چون آینه ای درخشان شدی! چون آدم تیزی شدی، آفرین!
در رکاب باسوادهای جهان، پا به مویز نگذاشتی، خوب کردی.
آثار ملک الشعراء بهار
آثار منظوم و منظوم بهار شامل انواع اشعار سنتی و عامیانه، تصنیف و ترانه، مقاله و سخنرانی سیاسی و انتقادی، رساله تحقیقی، نمایشنامه، گلچین و نامه، تصحیح انتقادی متون، ترجمه متون پهلوی، سبک شناسی نثر و نثر است. گرامر، تاریخ. احزاب مقدمه کتب و حواشی متون به ویژه شاهنامه فردوسی است.
مهمترین اثر بهار دیوان اشعار اوست. از تصنیف ها و آهنگ های زیبای بهار می توان به آثار زیر اشاره کرد: «بهار دلربا»، «باد صبا بر گل گوزرکان»، «ای دل شکسته»، «ای کبوتر»، «گر رقیب آیدا»، «ایران هنگام کار». “ز من نگارم”، “پرده را بلند کن”، “عروس گل”، “به اصفهان” و “جوجه سحر”
وطن در شعر محمدتقی بهار
با شكل گيري انقلاب مشروطه انديشه تجدد و تجدد به تدريج وارد ادبيات و به ويژه شعر شد. یکی از مهمترین مضامین سیاسی و اجتماعی در این عصر مفهوم «وطن» بود که شاعران بر اساس درک خود از فضای سیاسی آن روزگار ایران، اشعار خود را سروده اند. ملک الشعرای بهار نیز مانند دیگر شاعران زمان خود توانسته زندگی پرشور و پرتلاش خود و هموطنانش را در محیط پرتلاطم ایران به تصویر بکشد.
محمدرضا شفیعی کدکنی درباره شعر بهار می گوید: اگر بخواهیم در دریای شعر بهار دو ماهی بزرگ صید کنیم، یکی مسئله وطن است و دیگری آزادی. تعهد او به اصلاحات ایران در شعر او نمود پیدا کرد.
بهار در سال 1290 چهار سال پس از مشروطه شعر «ایران مال تو» را سرود و در آن خطاب به مردم ایران پرداخت. در شعرش خونش می جوشد چون ایران گرفتار استعمار روس و انگلیس شده و می گوید:
ای ایرانیان، اسیران را در چنگال انگلستان، در چنگال دهکده ها می بینم.
ایران مال تو، ایران مال تو
او همچنین زیباترین عواطف و احساسات وطن پرستی خود را در شعر «ای وطن من» نشان می دهد و خاطرنشان می کند:
ای خطه ایران، سرزمین مادری من، به خاطر مهر خود جان و تن من شدی
گل و لاله و سرو و کود من از تو دور نیست باغ گل و لاله و سرو و کود من.
در یک نگاه می توان گفت که بهار به عنوان یک روزنامه نگار و سیاستمدار درک عمیقی از وطن دارد. در واقع وطن نه تنها زیستگاه بهار، بلکه هویتی معنوی و عاطفی محسوب می شود. بهار هرگاه از وطن یاد می کرد سعی می کرد با برانگیختن احساسات میهن پرستانه بی نظمی را به کشور یادآوری کند.
اشعار او نشان می دهد که او معتقد بود ایران به دست کسانی افتاده است که بر نابودی آن پافشاری می کنند و خواهان هرج و مرج آن هستند:
قیمومیت ایران در دست کسانی است که بر نابودی ایران اصرار داشتند
آنها مردم شریفی هستند که آشفتگی و هرج و مرج ایران زیر سرشان است
محمدتقی بهار همیشه به پیشینه تاریخی خود افتخار می کرد. به قول غلامحسین یوسفی «بهار تاریخ ایران انباشته شده و شما آن را از روی میهن دوستی دوست دارید».
عشق به وطن در آثار بهار در مهم ترین قصیده او به وضوح نمایان است. دماوند مرتفع ترین قله ایران به عنوان نمادی از نارضایتی وی از وضعیت کشور مورد استفاده قرار گرفته است. بهار دماوند را نقطه اتصال میهن خود به آسمان جهان می داند و هرج و مرج ایران را می ستاید. شعر دماوند بهار گویای همه چیز است:
ای دیو سپید پای دروازه گنبد دماوند
از سیم تا سر یک سر، از آهن تا وسط یک کمربند
به نظر می رسد یکی از ویژگی های اصلی نگرش بهار نسبت به وطن، دوری از افراط و تفریط و به عبارتی اعتدال اوست که با دانش و بینش گسترده او توأم شده و اندیشه ای نو در این زمینه ارائه کرده است. در اشعار بهار، وطن گستره جغرافیایی وسیعی را در بر می گیرد. از نظر لحن، سرودهای او گاه با قدرت و شکوه شنیده می شود و «ای وطن» و «سرو و خاک من» را ندا می دهد و گاه با اندوه و درد و اندوه همراه است. بهار به دلیل آگاهی عمیق از تاریخ ایران توانسته زیباترین و احساسی ترین اشعار را بنویسد. تا جایی که هنوز بسیاری از اشعار او توسط مردم گفته می شود.
