اندرو کوچینز، الویرا آیدارخانوا، نجیب الله سدید و زکریا بارکزی در یادداشتی در نشریه نشنال اینترست نوشتند: یک پروژه عظیم و احتمالاً متحول کننده برای ساخت کانال در افغانستان باید توجه و مشارکت ایالات متحده را به خود جلب کند.
به گزارش سرویس بین الملل «انتق»، در ادامه این مطلب آمده است: کانال «قشتپه» که هم اکنون در افغانستان بر روی رودخانه آمودریا در حال ساخت است، دسترسی به آب برای آبیاری و شرب یکی از مناطق را به شدت تحت تأثیر قرار می دهد. تحت تأثیر کمبود شدید آب در جهان، یعنی آسیای مرکزی قرار خواهد گرفت. علاوه بر چالش‌های آبی موجود، حوضه رودخانه آمودریا و آسیای مرکزی با سرعتی بسیار سریع‌تر از میانگین جهانی تغییرات اقلیمی را تجربه می‌کنند.
مقامات موقت افغانستان برای تکمیل کانال به شیوه ای کارآمد، پایدار و مسالمت آمیز با چالش های مالی، فنی و دیپلماتیک عمده روبرو هستند. منطقه نمی تواند بپذیرد که این کانال به اندازه کانال های شوروی در آمودریا ضعیف طراحی و ساخته شود که دهه ها پس از ساخت آنها همچنان امنیت آبی منطقه را تضعیف می کند. میراث اتحاد جماهیر شوروی همچنین افغانستان را از قراردادهای اساسی تقسیم آب مستثنی می کند.
شش ماه پس از به دست گرفتن کنترل افغانستان، در مارس 2022، مقامات موقت افغانستان پروژه کانال قوش تپه را در رودخانه آمودریا، که به «نیل آسیای مرکزی» نیز معروف است، از سر گرفتند. برنامه های اولیه برای ساخت این کانال با کمک شوروی به دهه 1970 برمی گردد. این اتفاق نیفتاد. در سال 2018، آژانس توسعه بین‌المللی ایالات متحده یک مطالعه امکان‌سنجی برای این پروژه را سفارش داد و دولت اشرف غنی هفت کیلومتر اول کانال را قبل از بیرون راندن توسط طالبان در آگوست 2021 ساخت.
این کانال تا کنون بزرگترین پروژه انکشافی است که در تاریخ افغانستان انجام شده است و هدف آن نشان دادن توانایی مقامات موقت برای مدیریت یک پروژه زیربنایی بزرگ است که فقر را کاهش می دهد، زمین های قابل کشت را افزایش می دهد و امنیت غذایی را بهبود می بخشد. . این کانال پیش بینی شده 287 کیلومتر طول و 8.5 متر عمق دارد و میانگین عرض آن 100 متر است (عرض کانال از 152 متر شروع می شود و به تدریج در پایان به شصت و چهار متر کاهش می یابد. بنابراین می توان گفت که میانگین عرض تقریباً 100 متر است). پیش بینی می شود بیش از 1.2 میلیون هکتار زمین کشاورزی باز شود و حدود 200000 شغل جدید ایجاد شود. ساخت کانال اصلی با مشارکت حدود 5 هزار کارگر و 4 هزار بیل مکانیکی و کامیون به سرعت در حال پیشرفت است و وارد فاز دوم خود شده است. بیشتر گزارش ها از برنامه ای شش ساله برای ساخت این کانال صحبت می کنند. با این حال، تکمیل کامل کل پروژه، از جمله تمام انشعابات، کانال های فرعی، ثالث و توزیع کننده و سازه های تنظیم/توزیع آب مورد نیاز برای آبیاری واقعی، بسیار طولانی تر خواهد بود.
از بسیاری جهات، کانال گوشپه چشم انداز جدید و جسورانه ای را برای مقامات فعلی افغانستان برای کشوری آرام، سبز، مرفه و خودکفا ترسیم می کند. البته طالبان اولین کسانی نبودند که این پروژه را بررسی کردند، اما با اشتیاق از آن استقبال کردند. این کانال بخشی از تلاش های سیاسی طالبان برای جلب حمایت مردم است.
ذبیح الله مجاهد، سخنگوی ارشد طالبان در دسامبر 2023 در مصاحبه ای اهمیت این کانال را این گونه بیان کرد: «ساخت کانال «قشتپه» در زمانی انجام می شود که افغانستان با چالش های اقتصادی زیادی مواجه است، زیرا این کشور از آن خارج شده است. چهار دهه جنگ و نرخ بیکاری در اوج است… در چنین شرایطی، این پروژه مایه امیدواری همه ماست هموطنان.»
نتیجه گیری و پیشنهادات
در حالی که دولت ترامپ با چالش‌های سیاست خارجی و امنیت ملی زیادی در مناطق مختلف مواجه است، عدم تعامل در افغانستان و آسیای مرکزی در زمینه امنیت آب، احتمال بی‌ثباتی منطقه‌ای، درگیری، شکست‌های حکومت‌داری و استفاده از این قلمرو توسط گروه‌های تروریستی جهانی. تضعیف منافع ایالات متحده را به طور گسترده افزایش می دهد. با توجه به شتاب سریع ذوب یخچال‌های طبیعی در سراسر آسیای مرکزی، این ممکن است آخرین فرصت برای جلوگیری از رسیدن چالش‌های زیست‌محیطی، اقتصادی، اجتماعی و امنیتی منطقه‌ای به ابعاد فاجعه‌بار باشد. برای آبادانی و امنیت منطقه بسیار مهم است که کانال گوشپه به روشی بسیار مدرن و کارآمدتر از اکنون ساخته شود. علاوه بر این، افغانستان و همسایگان اصلی پایین دست آن، ترکمنستان و ازبکستان، باید به یک توافق چندجانبه تقسیم آب دست یابند. برای این منظور توصیه های زیر ضروری است:
1) ایالات متحده باید از فرصتی که این پروژه حیاتی برای تعامل با مقامات فعلی افغانستان ارائه می دهد استفاده کند. این امر برای حصول اطمینان از ساخت یک کانال مهندسی شده که استفاده کارآمد از آب را در افغانستان به حداکثر می رساند، ضروری است. اگر ایالات متحده از این پروژه حمایت کند، یا حداقل به دنبال مسدود کردن آن نباشد، به احتمال زیاد بانک های توسعه چندجانبه – مانند بانک جهانی، بانک اروپایی بازسازی و توسعه، و بانک توسعه آسیایی – از این پروژه حمایت خواهند کرد. حمایت مالی، فنی و دیپلماتیک پروژه.
2) ایالات متحده باید با آژانس های توسعه چندجانبه همکاری کند تا اطمینان حاصل کند که آنها یا سایر بازیگران مسئول، به مقامات فعلی افغانستان کمک های فنی، از جمله خدمات مشاوره ای، نه تنها برای ساخت خود کانال، بلکه برای ساخت یک کانال ارائه می کنند. سیستم آبیاری بسیار گسترده تر که از آن امتداد می یابد پشتیبانی را فراهم می کند. افغانستان برای رسیدگی به مسایل مربوط به ساخت کانال و ایجاد یک سیستم مدرن ملی مدیریت آب، پرسنل آموزش دیده فنی کافی ندارد.
3) ایالات متحده باید متحدان و شرکای خود از جمله افغانستان را برای حمایت از دیپلماسی حول اشتراک آب منطقه ای گرد هم آورد. حداقل، طرف های چنین توافقی باید شامل افغانستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان باشند. توافق‌نامه‌های فرامرزی متعددی برای قضاوت در مورد اشتراک آب در بسیاری از حوضه‌های رودخانه‌ای در سراسر جهان وجود دارد، و تجربه آنها می‌تواند در چارچوب این توافقنامه جدید کمک کند.
4) واشنگتن همچنین باید با متحدان، شرکا و مؤسسات چندجانبه خود همکاری کند تا به کشورهای پایین دست، به ویژه ترکمنستان و ازبکستان، سرمایه گذاری و کمک های فنی بیشتری برای بهبود سیستم های آبیاری خود با استفاده از آب های آمودریا ارائه کند. کمک های بین المللی در حال حاضر از تلاش های آنها برای دور شدن از کشت محصولات پرمصرف آب حمایت می کند، اما منابع و تلاش بسیار بیشتری مورد نیاز است. این کمک‌ها باید به قیمت‌گذاری آب منطقه‌ای نیز بپردازد، که برای ترویج کاهش مصرف سرانه آب بسیار مهم است. وعده افزایش قابل توجه حمایت مالی و فنی نیز مشوق هایی را برای ترکمنستان و ازبکستان فراهم می کند تا به توافقنامه تقسیم آب با افغانستان دست یابند.
این توصیه ها برای دولت ترامپ بخشی از یک استراتژی توسعه منطقه ای گسترده تر با پیامدهای جهانی است. افغانستان و همسایگانش در آسیای مرکزی با سه بازیگر چالش برانگیز جهانی واشنگتن هم مرز هستند: چین، روسیه و ایران. شکی نیست که کشورهای آسیای مرکزی به دنبال تعامل گسترده تر و متنوع تر ایالات متحده در منطقه برای محافظت در برابر نفوذ بیش از حد پکن، مسکو و تهران هستند. حمایت از ساخت کانال قوش تپه، توافقنامه اشتراک آب منطقه ای و شیوه های استفاده پایدارتر از آب باید بخشی جدایی ناپذیر از استراتژی واشنگتن برای مهار نفوذ فزاینده چین، روسیه و ایران در افغانستان و همسایگان آسیای مرکزی آن و ارتقای رفاه باشد. و صلح در منطقه است.
