ظرفیت تولید شمش طلا بین سال های 1391 تا 1400 16 برابر شد که در ابتدای دوره مذکور به 850 کیلوگرم و در پایان آن به 14 تن رسید.
میزان استخراج اکسید و سنگ سولفید طلا در کشور در سال های 1401 و 1402 به ترتیب 471، 7 و 8672 هزار تن بوده است. با در نظر گرفتن میانگین عیار معادن کشور حدود 1.65 گرم بر تن فلز، میزان استخراج آن حدود 12 و 14 تن در سال برآورد می شود، یعنی تنها 0.4 درصد از تولید سالانه معادن طلا در جهان است. با توجه به تولید بیش از 3000 تن فلز از معادن طلای جهان و سهم ایران از یک درصد ذخایر این فلز، حداقل تولید طلا در کشور باید چیزی حدود 30 تن در سال باشد.
لازم به ذکر است ترکیه که دارای شرایط زمین شناسی مشابه ایران است، توانسته است تعداد معادن فعال طلا را افزایش داده و میزان استخراج خود را از 1.4 تن در سال 2001 به 42 تن در سال 2020 برساند.
بر اساس گزارش تهیه شده توسط مرکز پژوهش های مجلس، روند فعالیت در این حوزه طی سال های گذشته روند صعودی داشته است که در شکل زیر نشان داده شده است.
در این راستا می توان به افزایش 16 برابری ظرفیت تولید شمش طلا طی سال های 1391 تا 1400 اشاره کرد. این میزان در ابتدای دوره مذکور به 850 کیلوگرم و در پایان آن به 14 تن رسید.
بر اساس اطلاعات و داده های موجود در وزارت صنعت، معدن و تجارت 63 پروانه بهره برداری از سنگ طلا در کشور صادر شده است که توزیع این پروانه ها در استان های کشور در شکل زیر نشان داده شده است.
بر اساس شکل فوق بیشترین پروانه بهره برداری در استان های خراسان رضوی (10)، آذربایجان شرقی (9) و خراسان جنوبی (8) صادر شده است. است
بر اساس شکل فوق، استان های آذربایجان غربی و شرقی، خراسان جنوبی و کردستان بیشترین ذخایر طلای کشور را دارند. البته طی سال های گذشته و تمرکز فعالیت های اکتشافی در استان سیستان و بلوچستان، شاهد صدور پروانه بهره برداری با ذخایر قابل توجه در این استان نیز بوده ایم.
شکل زیر نسبت مقدار اسمی بهره برداری به ذخایر هر استان و میزان متوسط آن در کشور را نشان می دهد.
در شکل بالا، خط چین نشان دهنده نسبت متوسط ملی بهره برداری به ذخایر قطعی است. در این رقم استان هایی مانند آذربایجان غربی و شرقی و سیستان و بلوچستان از ظرفیت های موجود خود از نظر ذخایر قطعی طلا استفاده نکرده اند.
در شکل زیر ظرفیت های تولید شمش طلا در استان های مختلف به تصویر کشیده شده است. این رقم نشان می دهد که عمده سرمایه گذاری های صنعت طلا در استان های کردستان و آذربایجان غربی انجام شده است که دلیل اصلی آن وجود معادن بزرگی مانند ساریگونی و زرشوران است.
در ادامه به بررسی برخی از مهمترین مجتمع های تولید طلا در کشور پرداخته شده است:
1- معدن طلای زرشوران: این معدن در شهرستان تکاب استان آذربایجان غربی واقع شده و استخراج آن از سال 1388 آغاز شده است و واحد فرآوری و استخراج این معدن ظرفیت سالانه سه تن شمش طلا را دارد. بر اساس بررسی های نهایی، ذخیره قطعی معدن طلای زرشوران تکاب چهار میلیون تن سنگ طلا با عیار 508 گرم در تن برآورد شده است. ذخیره بالقوه این معدن 30 میلیون تن با عیار متوسط 5 گرم در تن است. مجری این معدن سازمان ایمیدرو است.
2- معدن طلای ساریگونی: بهره برداری از طلای ساریگونی در دی ماه 1393 در شهرستان قروه استان کردستان آغاز شد. این معدن در سال 2017 3200 کیلوگرم تولید کرد. معدن طلای ساریگونی دارای 70 میلیون تن ذخیره سنگ طلا با عیار 1.73 گرم در تن است. بهره برداری از این معدن بر عهده شرکت زرکوه است که سرمایه گذار خارجی این معدن از قزاقستان است که 70 درصد در این معدن سهم دارد و مابقی متعلق به یک شرکت ایرانی است.
3- طلای آق دره: معدن طلای آق دره در تکاب استان آذربایجان غربی واقع شده است که از سال 1382 با ظرفیت تولید سالانه 2 میلیون تن کنسانتره طلا آغاز به کار کرده است. معدن طلای آق دره دارای بیش از 5 میلیون تن ذخیره قطعی با عیار 1.5 گرم در تن است. خروجی واحد استخراج و فرآوری آن 700 کیلوگرم در سال است. شرکت های فرآوری به غیر از طلا، نقره و جیوه را نیز از این سنگ استخراج می کنند. بهره برداری از این معدن بر عهده یک شرکت خصوصی است.
4- طلای موته: معدن طلای موته در نزدیکی روستای موته شهرستان میمه قرار دارد. معدن طلای مته روباز بوده و دارای 9 ذخایر طلا می باشد. میانگین عیار طلای این معدن 2 گرم در تن است و روزانه 1 تا 2 کیلوگرم طلا با خلوص 70 درصد (18 عیار) تا 95 (24 عیار) در شمش های 2-10 و 13-15 تولید می شود. کیلو خرید سیستم ذوب قابلیت تولید شمش های 250 و 500 گرمی را دارد. بهره برداری از این معدن بر عهده شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران از زیر مجموعه های ایمیدرو می باشد.
