نامگذاری حیوانات برای هر سال اگرچه ربطی به تقویم ایرانی ندارد و از قرن هفتم هجری قمری به تقویم اضافه شده است، اما چند سالی است که به ویژه در ایام نوروز جدی تری به آن توجه می شود، زیرا برخی حتی نام گذاری می کنند. هفت سین آنها بر اساس یک حیوان. آن سال منسوب است، می چینند!
به گزارش ایسنا، در برخی سال‌ها مانند سال 1403 درباره نامگذاری حیوانات بحث می‌شود، چرا که برخی امسال را سال اژدها می‌دانند، اما عده‌ای در توجیه این موضوع می‌گویند: «بر اساس تقویم ایرانی، این سال است. سال نهنگ.”
اما موضوع وقتی جالب می شود که بدانیم نامگذاری سال ها به این شکل در باور ایرانیان و سپس در تقویم آنها وجود نداشته است. نامگذاری حیوانات به نام هر سال روندی است که در کشورهای شرق آسیا شکل گرفته است. پس از حمله مغول به ایران و به دلیل طولانی بودن دوران حکومت آنها بر مردم، برخی از باورها، سنت ها و آداب و رسوم این قوم در ایران رواج یافت. یکی از جلوه های آن راه یافتن گاهشماری حیوانی به تقویم ایرانی و باور ایرانیان است.
با این وجود، گاهشماری هیولایی که این قبیله در ایران ایجاد کرده است، دقیقاً مشابه آنچه در چین، ژاپن، کره جنوبی و غیره وجود دارد، نیست و در واقع این تفاوت ها باعث شده تا نام دو حیوان بر روی آن اطلاق شود. چند سال
اما در این رابطه ایرج ملک پور – ستاره شناس و استاد موسسه ژئوفیزیک، نجوم و فیزیک فضایی در گفت وگویی قدیمی توضیح می دهد: تقویم با سال نام حیوان مربوط به تقویم ترکی مغولستانی است. پس از فتح ایران توسط مغولان، این تقویم در قرن هفتم وارد تقویم ایرانی شد.
وی با اشاره به اینکه این تقویم شمسی- قمری است، می گوید: بنابراین سال شمسی و ماه های قمری آن 29 یا 30 روز است. مبدأ قدمت آن سال 680 هجری قمری است.
وی در این رابطه توضیح می دهد: تقویم ترکی مغولستانی دارای دوره حیوانی 12 ساله است یعنی هر سال به ترتیب خاصی نام حیوانی را می گذارند. این تقویم از زمان صفویه به طور رسمی در ایران پذیرفته شد و در سال 1259 هجری قمری جایگزین تقویم جلالی شد.
ملک پور علیرغم اینکه 30 سال بعد یعنی در سال 1289 هجری قمری این تقویم لغو می شود، ادامه می دهد: اما پذیرندگان گاهشماری ایرانی به طور غیررسمی تا امروز سال هجری قمری را به نام حیوانات نامگذاری کرده اند.
وی می گوید: اسامی 12 حیوان تقویم ترکی مغولستانی عبارتند از: مار، اسب، گوسفند، میمون، مرغ، سگ، خوک، موش، گاو، پلنگ، خرگوش و نهنگ. لازم به یادآوری است که دوازده نام ذکر شده همواره در ایران مورد استفاده قرار می گرفته است، اما در برخی کشورها نام های دیگری نیز چند سالی است که استفاده می شود.
این استاد نجوم می گوید: در برخی کشورها به جای گوسفند از بز، به جای مرغ از خروس یا مرغ، به جای پلنگ از ببر، به جای خرگوش از گربه و برای نامگذاری سال ها به جای نهنگ از اژدها استفاده می شود.
به طور کلی اگرچه نام گذاری جانوران سال ها در تقویم ایرانی وجود ندارد، اما با توجه به پذیرش تقویم حیوانات مغولی از دوره صفویه و ادامه این نام گذاری غیررسمی تا به امروز، اگر قرار باشد امسال را نام گذاری کنیم. ، باید بدانیم که سال نهنگ است و نه سال 1403. اژدها!
پی نوشت: گفت و گوی دکتر ملک پور که بخش هایی از آن در این گزارش استفاده شده است مربوط به ویژه نامه نوروزی روزنامه ۱۳۹۶ است.
