مشروطه خواهان بختیاری و گیلکی در جشن فتح تهران و شادی خلع ید رحیم خان چلبیانلو حاکم مستبد تبریز با دعوت عید ستارخان و باقرخان به تهران شریک شدند و در باغشاه تهران میزبان مشروطه خواهان آذری بودند. یک ماه.
به گزارش ایسنا، امروز چهاردهمین سالگرد سفر ستارخان و باقرخان از آذربایجان به تهران در سال 1289 است.
در حالی که آزادیخواهان و مشروطه خواهان بهار و تابستان 1288 را در نقاطی از ایران به مبارزه با نیروهای محمدعلی شاه قاجار سپری کردند، مشروطه خواهان گیلانی و بختیاری به رهبری سه روحانی برجسته، آیت الله سید محمد طباطبایی، آیت الله عبدالله بهبهانی و شیخ فضل الله نوری با یکدیگر متحد شدند و در 30 تیر 1288 تهران از کنترل نیروهای دولت مرکزی خارج شد.
در چنین شرایطی ستارخان و باقرخان و طرفداران و طرفداران آنها در آذربایجان با رحیم خان چلبیانلو حاکم مستبد تبریز می جنگیدند. آنها اما در نبرد خونینی در برابر او و تفنگدارانش پیروز شدند و رحیم خان که تحت حمایت پادشاهی تزاری در روسیه بود به این کشور گریخت.
پیروزی دل انگیز مجاهدان آذری، پیروزی های بختیاری ها و گیلکی ها را در پایتخت کامل کرد. آنها از ستارخان و باقرخان و همرزمانشان دعوت کردند تا برای شرکت در جشن پیروزی مشروطه خواهان بر دیکتاتور محمدعلی شاه که خود و خانواده اش چند ماه پیش به سفارت روسیه پناهنده شده بود، به تهران سفر کنند.
چند ماه پس از استقرار دولت مشروطه خواهان فاتح تهران و از سرگیری کار شورای ملی دوم که به دلیل استبداد کبری چند ماه تعطیل شد، این مجلس با صدور بیانیه ای از ستارخان و باقرخان و ایشان تشکر کرد. رفقای آذری برای این اقدام.
پیروزی و تسلط مشروطه خواهان بر نواحی مرکزی ایران در دوره ای از تاریخ ایران رخ داد که دو امپراتوری روسیه و انگلیس طی قراردادی محرمانه در سن پترزبورگ سه، ایران را به سه قسمت شمالی، جنوبی و مرکزی تقسیم کردند. سالها پیش در هشتم شهریور 1285. اگرچه کنترل بخش مرکزی به دست محمدعلی شاه حاکم وقت ایران بود، اما عملا ایران به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم شد. به همین دلیل نسبت به هر نوع تغییر و تحول سیاسی در قسمت داخلی مستعمرات خود حساس بودند و از هیچ توطئه ای که مانع از به خطر افتادن منافع آنها در سراسر ایران شود دست برنداشتند.
این موضوع آزادیخواهان فاتح تهران را به این فکر واداشت که برای مصون نگه داشتن جان ستارخان و باقرخان از حملات عوامل ایرانی امپراتوری روسیه به ویژه مهدی قلی هدایت ملقب به مخبرالسلطنه والی و حاکم جدید آذربایجان باید مجاهدین آذری را در تهران در کنار خود داشته باشند. از ستارخان و باقرخان دعوت کردند که به پایتخت مشروطه بیایند.
البته میرزا حسن مستوفی الممالک، نخست وزیر احمدشاه قاجار، به پیشنهاد احمد وطوق الدوله، وزیر جنگ، ستارخان و باقرخان و همرزمانشان را برای سفر به تهران دعوت کرده بود، اما مشروطه. رهبران آذری این دعوت را رد کرده بودند.
مشروطه خواهان در تهران از آیت الله محمدکاظم آخوند خراسانی خواستند برای جلب نظر مجاهدان تبریزی با سفر ستارخان و باقرخان به تهران موافقت کند.
کاروان مشروطه خواهان آذری در مسیر تبریز به تهران، در شهرهای میانه، زنجان، قزوین و کرج مورد استقبال مردم و دولتمردان قرار گرفت که پس از سقوط شاهنشاهی محمدعلی شاه در اختیار مشروطه خواهان قرار گرفت.
روز جمعه ستارخان و باقرخان از سمت غرب شهر نزدیک روستای مهرآباد وارد تهران شدند. جمع کثیری از شهروندان و مشروطه خواهان تهران و مقامات دولت وقت احمدشاه قاجار در این روز مصادف با چهارم فروردین 1289 به استقبال کاروان مجاهدان آذربایجان آمدند.
دروازه ورودی ستارخان و باقرخان به تهران
طول خیابان های ورودی تهران مملو از جمعیت پرشور و تابلوهایی بود که روی آن نوشته شده بود «زنده باد ستارخان» و «زنده باد باقرخان». تهران آن روز پر از جشن بود. مردم با برافراشتن چادرهای پذیرایی مزین به انواع تزئینات و برپایی فانوس و طاق های رنگارنگ پیروزی و فرش های چشم نواز و رنگارنگ از سربازان تبریزی به گرمی استقبال کردند.
مهدی ملک زاده نویسنده کتاب تاریخ انقلاب مشروطه در ایران و فرزند حاجی میرزا نصرالله ملک المتکلمین که از وعاظ اصلی مشروطه خواه بود و پس از تعطیلی مجلس شورای ملی در مقابل چشمان محمدعلی شاه کشته شد. با یک توپ، حال و هوای مردم و روحانیت را توصیف کرد. مشروطه خواهي كه به استقبال كاروان مشروطه خواهان آذربايجان رفته بود، نوشت: استقبالي كه مردم تهران از اين دو قهرمان مدافع تبريز كردند، تاكنون از سوي هيچ پادشاهي انجام نشده بود.
از میدان توپخانه و خیابان لاله زار تا باغشاه، تمام پشت بام ها، خیابان ها و مغازه ها، زن و مرد ایستاده بودند».
مجاهدان آذری پس از ورود به تهران در منطقه باغشاه ساکن شدند. باغشاه باغی خوش آب و هوا در غرب تهران قدیم و در محوطه بیرون دروازه‌های غربی تهران بود. زمین این باغ هم اکنون به دانشگاه دافوس، خیابان و میدان حر و خیابان کارگر و سپه اختصاص دارد.
ستارخان پس از صرف ناهار مفصلی که در چادر آذربایجانی های مقیم تهران آماده شد، لشکریان خود را رها کرد و به خیابان سعدی رفت و دوست قدیمی خود به نام صاحب اختیار در آنجا ساکن شد.
ستارخان و باقرخان چند روز پس از استقرار در تهران به دیدار احمدشاه خوردسال و عضدالملک نایب السلطنه رفتند و مورد تجلیل قرار گرفتند. مجاهدین تبریزی تا اواسط اردیبهشت 1289 با هزینه دولت مهمان دولت مستوفی الممالک بودند.
منابع:
مهدی ملک زاده، تاریخ انقلاب مشروطه در ایران، ش. 6، ص. 191
مؤسسه تاریخ معاصر ایران، مرکز اسناد، سند شماره 5123
امیرخائزی، اسماعیل; قیام آذربایجان و ستارخان، تهران: انتشارات آیدین، 1386، ص. 556
