به گزارش میهن تجارت، در سال های گذشته بارها کارشناسان بهداشت و تربیت بدنی نسبت به افزایش ناهنجاری های اسکلتی در بین دانش آموزان هشدار داده اند. مشکلی خاموش اما گسترده که سلامت نسل آینده را تهدید می کند. برخی معتقدند نشستن پشت نیمکت های غیراستاندارد، استفاده از کیف های سنگین، ساعت های طولانی استفاده از تلفن همراه و کم تحرکی کودکان ترکیب نگران کننده ای را ایجاد کرده است که نتیجه آن خمیده قد دانش آموزان، افتادگی شانه ها و خمیدگی ستون فقرات دانش آموزان است.
اگرچه برخی از والدین و حتی معلمان این تغییرات ظاهری را جدی نمیگیرند، اما کارشناسان میگویند همین عادات ساده میتواند سرآغاز بیماریهایی باشد که اصلاح آنها در آینده بسیار دشوارتر و پرهزینهتر خواهد بود. آمار غیر رسمی نشان می دهد که بیش از نیمی از دانش آموزان درجاتی از ناهنجاری های اسکلتی مانند قوز پشت و کمر، زانوهای خمیده و صافی کف پا را تجربه می کنند.
دوران دانشجویی یکی از حساس ترین مراحل رشد استخوان و عضله است. در این دوران بدن هنوز در حال شکل گیری است و کوچکترین بی توجهی در نحوه نشستن، ایستادن یا حمل اشیا می تواند اثرات ماندگاری بر اسکلت بدن داشته باشد. به گفته متخصصان رشد سریع بدن در دوران بلوغ، استفاده از میز و صندلی های نامتناسب، عدم تحرک بدنی و عادات غلط روزانه از مهم ترین عوامل ایجاد این ناهنجاری ها است.
در برخی مدارس تجهیزات آموزشی با استانداردهای ارگونومیکی فاصله زیادی دارد. میزهایی که برای همه دانش آموزان بدون در نظر گرفتن قد و وزن آنها یکسان طراحی شده است باعث می شود کودکان ساعت ها در حالتی بنشینند که به مرور زمان به ستون فقرات آنها فشار وارد می کند. از طرفی دانش آموزان هر روز کیف هایی با خود حمل می کنند که وزن آن ها گاهی از حد مجاز فراتر می رود و بیشتر اوقات فقط به یک شانه آویزان می شود. عاملی که می تواند تعادل عضلات شانه و گردن را به هم بزند.
در کنار این عوامل محیطی، سبک زندگی مدرن نیز شرایط را پیچیده کرده است. کودکان امروزه بیشتر وقت خود را در خانه با گوشی، تبلت یا بازی های رایانه ای می گذرانند. نشستن طولانی مدت، خم کردن سر روی صفحه موبایل و عدم انجام فعالیت های حرکتی کافی باعث ضعیف شدن عضلات پشتیبان ستون فقرات و افزایش احتمال انحرافات استخوانی می شود. به همین دلیل کارشناسان اپیدمی کم تحرکی را یکی از عوامل اصلی افزایش ناهنجاری های اسکلتی در نسل جدید ذکر می کنند.
ناهنجاری های اسکلتی فقط بر ظاهر فیزیکی تأثیر نمی گذارد. اما می توانند منجر به مشکلات جسمی و روانی گسترده تری شوند. دردهای مزمن عضلانی، خستگی زودرس، کاهش تمرکز در کلاس و حتی کاهش اعتماد به نفس از پیامدهای مستقیم این وضعیت است. کودکانی که به دلیل فرم بدن غیرعادی توسط همکلاسی های خود مورد تمسخر قرار می گیرند، بیشتر در معرض فشارهای روانی هستند که می تواند بر رشد اجتماعی آنها تأثیر منفی بگذارد.
پزشکان تاکید می کنند که بسیاری از این ناهنجاری ها در صورت تشخیص زودهنگام به راحتی قابل اصلاح هستند. تمرینات اصلاحی ساده، آموزش وضعیت صحیح بدن و تغییر در نحوه طراحی کلاس ها می تواند از مشکلات شدیدتر جلوگیری کند. متخصصان بهداشت پیشنهاد می کنند که مدارس ملزم به اجرای برنامه های منظم برای ارزیابی وضعیت جسمانی دانش آموزان باشند. همانطور که تست بینایی یا شنوایی انجام می شود، بررسی سلامت اسکلتی نیز باید به بخشی از معاینات دوره ای تبدیل شود. از سوی دیگر آموزش اصول نشستن، ایستادن و انتخاب وسایل مناسب به معلمان و والدین می تواند نقش موثری در پیشگیری داشته باشد.
از دیدگاه فیزیوتراپیست ها، حتی ورزش های به ظاهر سبک مانند پیاده روی، دوچرخه سواری یا بازی های دسته جمعی می تواند عضلات حمایت کننده از ستون فقرات را تقویت کرده و به بهبود وضعیت بدن کمک کند، اما ادامه این تمرینات و نظارت علمی آنها رمز موفقیت است.
کارشناسان تاکید می کنند که پیشگیری از ناهنجاری های اسکلتی در دانش آموزان یک مسئولیت مشترک است. خانواده، مدرسه و نهادهای بهداشتی باید با هماهنگی از بروز یا توسعه این مشکلات جلوگیری کنند. آموزش ساده اما مداوم در مورد نحوه صحیح نشستن، حمل کیف و انجام حرکات کششی در کلاس می تواند تاثیر قابل توجهی بر سلامت نسل بعدی داشته باشد.
افزایش نگران کننده در ناهنجاری های قد پس از دوران کرونا
جواد بهشتی، مدرس دانشگاه و دکترای آسیب شناسی و حرکات اصلاحی دانشگاه تهران وی در گفت وگو با خبرنگار ایمنا درباره ناهنجاری های اسکلتی دانش آموزان گفت: در سال های گذشته به ویژه پس از اپیدمی کرونا، بروز ناهنجاری های اسکلتی در دانش آموزان افزایش چشمگیری داشته است. بررسی ها نشان می دهد که کم تحرکی، افزایش وزن و استفاده مداوم از ابزارهای غیر ارگونومیک از مهم ترین عوامل بروز این ناهنجاری ها محسوب می شود.
وی افزود: افزایش وزن به ویژه در ناحیه شکم مشکلاتی از جمله لوردوز (افزایش انحنای کمر) و کیفوز (قوزکردگی پشت) را در بین دانش آموزان ایجاد کرده است. به گونه ای که این وضعیت جزئی از الگوی قد و قامت رایج آنها شده و تخمین زده می شود که بیش از 90 درصد دانش آموزان به نوعی درگیر این ناهنجاری ها هستند.
تجهیزات غیر استاندارد؛ علت ناهنجاری های اسکلتی در دانش آموزان
این کارشناس حرکات اصلاحی گفت: از سوی دیگر ساختار نامناسب نیمکت و تجهیزات آموزشی مدارس به ویژه در مدارس دولتی که بر اساس آناتومی بدن دانش آموزان طراحی نشده اند از عوامل تشدید کننده این مشکلات است. این شرایط باعث می شود قد دانش آموزان خارج از حد استاندارد باشد و در قد آنها بی ثباتی ایجاد شود.
وی خاطرنشان کرد: علاوه بر محیط کلاس، وسایل ورزشی و نحوه برگزاری تمرینات بدنی نیز در صورت عدم آگاهی کافی از سوی مربیان می تواند در تشدید ناهنجاری های اسکلتی نقش داشته باشد. به عنوان مثال استفاده نادرست از کیف های یک طرفه، ورزش های غیر متناسب با ساختار بدن یا بی توجهی به شرایط خاص برخی دانش آموزان از جمله عواملی است که می تواند وضعیت اسکلتی آنها را بدتر کند.
زنگ ورزش; یک فرصت طلایی با تاثیر محدود
بهشتی تصریح کرد: در این بین نقش درس تربیت بدنی در پیشگیری از ناهنجاری های قدی بسیار مهم تلقی می شود، اما به دلیل زمان محدود (حدود یک ساعت و نیم در هفته) تاثیر آن در حد آگاهی و پیشگیری عمومی باقی می ماند. گفته می شود دوره ابتدایی دوره طلایی اصلاح ناهنجاری های قد است و پس از گذراندن این دوره امکان اصلاح کاهش می یابد و باید تمرکز بر پیشگیری و اطلاع رسانی باشد.
وی تصریح کرد: در خصوص سنجش وضعیت قد دانش آموزان همچنان از روش های سنتی مانند شطرنجی و آزمون نیویورک استفاده می شود اما در برخی مدارس و مراکز تخصصی از ابزارهای دقیق تری مانند سیستم های آنالیز پاستور استفاده می شود. همچنین طرح هایی برای ایجاد گواهی سلامت برای دانش آموزان در بدو ورود به مقاطع مختلف تحصیلی ارائه شده است تا قد آنها به طور مستمر کنترل شود.
یک همکاری سه جانبه برای بهبود قد از خانه تا کلاس درس
کارشناس حرکات اصلاحی تصریح کرد: با وجود اهمیت تمرینات اصلاحی، تاکید می شود که این تمرینات باید فردی و با توجه به موقعیت خاص هر دانش آموز طراحی شود و ارائه تمرینات عمومی برای همه افراد موثر نیست. در مدارس فقط می توان از بازی ها و فعالیت های عمومی با رویکرد پیشگیرانه استفاده کرد.
وی افزود: در حوزه خانواده و تربیت معلم، برگزاری کارگاه های آگاهی بخشی با اصول نشستن، ایستادن، استفاده از میز و صندلی مناسب و اصلاح وضعیت بدن در خانه و مدرسه از نمونه اقدامات موثر در پیشگیری از ناهنجاری های اسکلتی است.
بهشتی تاکید کرد: در نهایت برای اجرای برنامه عملی پایش و اصلاح ناهنجاری های اسکلتی دانش آموزان در طول سال تحصیلی، ارزیابی دقیق و ترکیبی از روش های ایستا و دینامیک ضروری است. سپس برنامه های ورزشی زیر نظر معلمان تربیت بدنی یا متخصصان حرکات اصلاحی به طور مستمر پایش و ارزیابی می شوند. تجربه پروژه های قبلی نشان داده است که عدم نظارت مستمر و ارزیابی منظم مهم ترین عامل شکست برنامه های اصلاحی در مدارس بوده است.
به گزارش ایمنا، با توجه به روند رو به افزایش ناهنجاریهای اسکلتی در دانشآموزان و نقش قوی عوامل محیطی و رفتاری در بروز آنها، پیشگیری از این مشکلات تنها با آموزش و آگاهی عمومی امکانپذیر نیست، بلکه نیازمند برنامهریزی منسجم، تجهیز مدارس به امکانات استاندارد، ارزیابی منظم و همکاری خانوادهها، معلمان و متخصصان در زمینه تربیت بدنی و اقدامات اصلاحی است. سرمایه گذاری در این حوزه در واقع سرمایه گذاری برای سلامت نسل آینده است و می تواند از بسیاری از مشکلات جسمی و هزینه های درمانی در سال های آینده جلوگیری کند.
