آلودگی هوا؛ حکایت این روزهای پاییز

به گزارش خبرگزاری به گزارش میهن تجارت، هوایی که نفس می کشیم روزگاری بوی زندگی می داد. بوی باران، بوی خاک تازه، بوی درختان و گرمای خورشید. اما امروز هوای شهر بوی خستگی می دهد. هر نفسی بار سنگینی بر نفس های ماست. گویی اکسیژن با گرد و غبار، دود و سرب معامله شده است. خیابان ها نفس می کشند، اما نه آرام، بلکه با صدای خفه اگزوز. هر روز صبح هزاران خودرو از شهر خواب آلود عبور می کنند و با هر نفس تکه ای از آسمان را می سوزانند. هوای پاکی که قبلا مجانی در ریه هایمان جاری می شد، حالا به یک رویا تبدیل شده و در دود و بنزین ماشین ها، در هجوم مردمی که حتی برای نفس کشیدن هم عجله دارند، گم شده است.

ماشین ها مثل هیولاهای آهنی در خیابان ها زوزه می کشند و هر بار که رد می شوند زخم تازه ای بر روح شهر وارد می کنند. درختان ساکت هستند. برگ‌ها خاکستری می‌شوند، پرندگان مهاجرت می‌کنند و بچه‌ها در مدرسه یاد می‌گیرند که «هوای آلوده» بخشی از زندگی عادی آنهاست و با دستان خودمان آبی آسمان را با دود عوض کردیم، به راحتی و سرعت. هر زمستان وارونگی دما نه تنها هوا، بلکه امید ما را نیز به دام می اندازد و ما که اسیر زندگی روزمره هستیم، حتی ممکن است فراموش کرده باشیم که «نفس کشیدن بدون آلودگی» حق طبیعی هر انسانی است.

در زمستان هوای آلوده در لایه های پایینی جو محبوس می شود و نمی تواند پراکنده شود. در این شرایط آلودگی موجود چندین برابر احساس می شود حتی اگر میزان تولید آن تغییر نکرده باشد. آلودگی هوا یکی از جدی ترین معضلات زیست محیطی قرن حاضر است که تأثیر مستقیم و غیرمستقیم بر سلامت انسان و محیط زیست در جوامع دارد. این پدیده زمانی رخ می دهد که غلظت آلاینده ها در هوا از حد تعیین شده توسط سازمان های بهداشتی و زیست محیطی فراتر رود. بر اساس داده های سازمان جهانی بهداشت، سالانه حدود 7 میلیون نفر در جهان بر اثر پیامدهای آلودگی هوا جان خود را از دست می دهند. داریوش گلعلی زاده، مدیرکل محیط زیست استان اصفهان و رئیس سابق مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست گفتگویی داشتیم که در ادامه می خوانید:

به گزارش میهن تجارت: منبع اصلی آلودگی هوا چیست؟

گل علیزادهمنبع آلودگی هوا صنایع و منابع متحرک است که در این میان خودروهای فرسوده با انتشار گازهای سمی و ذرات معلق هوای شهرها را آلوده کرده و سلامت عمومی را به خطر می اندازند، زیرا این خودروها به دلیل استفاده طولانی مدت و فناوری قدیمی با انتشار مقدار زیادی گازهای اکسید کربن مونوکسید و گازهای نیتروسوس می توانند تاثیر زیادی بر آلودگی هوا داشته باشند.

خودروهای فرسوده با تولید گرمای مستقیم از موتورهای ناکارآمد، دمای محلی را افزایش می‌دهند، این امر می‌تواند شرایط ناخوشایندی را برای ساکنان شهر ایجاد کند، به‌ویژه در تابستان که دمای هوا به طور طبیعی بالا است.

بر اساس ماده 10 قانون ساماندهی صنعت خودرو باید به سمت اسقاط و نوسازی خودروهای فرسوده برویم. این قانون در 25 خرداد 1401 در شورای اسلامی تصویب و برای اجرا به مراجع ابلاغ شد. بر اساس این قانون، وسایل نقلیه ای که به سن فرسودگی رسیده اند، تردد، حمل و نقل کالا و مسافر در کلان شهرها ممنوع است. این مقاله دارای سه تبصره است که یکی از آنها شماره گذاری خودروهای تولیدی را مشمول 25 درصد اسقاط می کند. یعنی به ازای هر چهار خودرویی که شماره گذاری می شود، یک خودرو باید اسقاط شود که بی شک در از رده خارج شدن خودروهای فرسوده و کاهش آلودگی هوای شهرهای بزرگ تاثیر بسزایی خواهد داشت.

به گزارش میهن تجارت: اسقاط خودروها چه تاثیر زیست محیطی در کاهش آلودگی هوا دارد؟

گل علیزاده: در دهه‌های اخیر آلودگی هوا به یکی از اصلی‌ترین بحران‌های زیست‌محیطی به‌ویژه در شهرهای بزرگ تبدیل شده است، در این بین خودروهای فرسوده سهم عمده‌ای در افزایش آلاینده‌های جوی دارند، این خودروها با فناوری‌های قدیمی و مصرف سوخت بالا نه تنها تخریب محیط زیست را تسریع کرده‌اند، بلکه سلامت عمومی را نیز به‌طور جدی به خطر انداخته‌اند.

تعداد خودروهای فرسوده و موتورسیکلت های قدیمی زیاد است، در حال حاضر بخش قابل توجهی از یک میلیون و 200 هزار خودرو در شهر اصفهان فرسوده هستند. در قانون ساماندهی صنعت خودرو مصوب 1400 پیش بینی شده بود که سالانه 500 هزار خودروی فرسوده اسقاط شود اما سال گذشته تنها 300 هزار خودرو اسقاط شد به طوری که اکنون از 29 میلیون خودروی شماره گذاری شده 17 میلیون خودرو به سن فرسودگی رسیده اند.

به گزارش میهن تجارت: نقش سوخت مصرف شده خودرو در وضعیت بنزین چیست؟

گل علیزاده: خودروهای فرسوده مصرف سوخت بالایی دارند به طوری که میانگین مصرف بنزین روزانه حدود 120 میلیون لیتر است. از سوی دیگر 94 درصد انرژی بر پایه سوخت‌های فسیلی تامین می‌شود که مصرف آن در هر بخش، چه در صنعت، چه در نیروگاه و چه در سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی منازل، انتشار آلاینده‌ها را به همراه دارد و این حجم از مصرف سوخت‌های فسیلی، شاخص کیفیت هوا را در شرایط ناسالم به‌ویژه در زمان وارونگی دما قرار می‌دهد.

طبق آمار اکثر خودروهای در حال تردد از حالت استاندارد خارج هستند، زیرا وقتی خودرو فرسوده است یعنی دارای استاندارد یورو 2 است، این خودروها تجهیزات مربوط به کاهش آلایندگی را ندارند، در خودروهای دیزلی باید فیلتر جاذب دوده برای جذب دوده در خروجی تعبیه شود تا وارد محیط نشود.

به گزارش میهن تجارت: کاتالیزور چیست و نقش حیاتی آن در کاهش آلاینده ها چیست؟

گل علیزاده: در خودروهای سواری، کاتالیزور کار تصفیه دود اگزوز را انجام می دهد که در هنگام خروج با فعالیت شیمیایی، آلاینده را به آب و گازهای غیر آلاینده تبدیل می کند. در خودروهای سواری بنزینی باید کاتالیزور وجود داشته باشد.

کاتالیست یک قطعه مصرفی است و باید مانند لاستیک ها یا سایر لوازم جانبی تعویض شود، زیرا نقش حیاتی در کاهش آلاینده ها دارد. در حال حاضر واردات کاتالیست به صورت تصادفی در حال انجام و ارزیابی است، در صورتی که خودرو از سوخت یورو 4 و 5 استفاده کند هر 80 هزار کیلومتر باید کاتالیست تعویض شود، اما فعلا این اتفاق نمی افتد.

به گزارش میهن تجارت: استاندارد آلایندگی یورو چیست؟

گل علیزاده: سالانه حدود 110 تا 115 میلیون لیتر بنزین تولید می شود که تنها 33 درصد آن استاندارد یورو 4 و 5 است که البته با تولید پالایشگاه ستاره خلیج فارس این رقم به 40 میلیون لیتر می رسد. در بخش نفت و گاز حدود 60 میلیون لیتر سوخت یورو 4 و 5 تولید می شود.

اگر از گازوئیل یورو 5 در خودروی فرسوده استفاده شود باز هم آلودگی ایجاد می کند، زیرا خودروهای دیزلی باید مجهز به فیلتر جاذب دوده باشند اما بسیاری از ناوگان فرسوده فاقد چنین فیلتری هستند و در نتیجه دوده از اگزوز خارج شده و به ذرات معلق کوچکتر از 2/5 میکرون تبدیل می شود.

بر اساس ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون از شاخص آلودگی هوا، نقش انتشار خودروهای دیزلی بیشتر از خودروها و موتورسیکلت های بنزینی است، بنابراین غلظت آلاینده ها به دلیل فعل و انفعالات روزانه فعالیت خودروها در طول چرخش مجدد این ذرات در سطح زمین افزایش می یابد.

به گزارش میهن تجارت: چرا خودروهای سوخت فسیلی تهدیدی جدی برای محیط زیست هستند؟

گل علیزاده: طبق قانون توسعه حمل و نقل عمومی و مدیریت سوخت مصوب 1385، مصرف سرانه سوخت باید از 1.1 لیتر در سال 1385 به 0.7 لیتر کاهش می یافت، اما امروز این رقم به 1.3 میلیون لیتر رسیده است. این حجم مصرف سوخت فسیلی به ویژه در شرایط وارونگی دما و نبود باد کافی منجر به تجمع آلاینده ها و کاهش کیفیت هوا می شود.

آلودگی هوا در نیمه دوم سال به دلیل استفاده از سوخت‌های فسیلی در خودروها، صنایع و منازل تشدید می‌شود، زیرا در بازه زمانی باد با سرعت حداقل پنج متر بر ثانیه نمی‌وزد، تهویه طبیعی هوا را مختل می‌کند. مدیریت باد یک مفهوم علمی در تعیین بارگیری صنایع و جمعیت است. اکنون وارونگی دما باعث می شود که آلودگی در ارتفاع تنفس افراد محبوس شود که آسیب های زیادی به سلامتی آنها وارد می کند زیرا هر آب و هوایی ظرفیت خاصی برای تهویه طبیعی آلاینده ها دارد.

بر این اساس با انباشت آلاینده هایی که منشأ آن عمدتاً صنایع و منابع متحرک است، نقش خانوارها دور از انتظار نیست، در نیمه دوم سال با پدیده وارونگی دما مواجه هستیم، به طوری که استقرار صنایع آلاینده در مجاورت شهرها و انتشار و تجمع آلاینده ها منجر به تشدید این آلودگی ها و تشدید واحدهای آلودگی هوا می شود. آلودگی تا حد بحرانی

به گزارش میهن تجارت: آیا توسعه حمل و نقل عمومی یکی از مهم ترین راه های کاهش آلاینده هاست؟

گل علیزاده: موضوع بسیار مهم دیگر تعداد خودروهای تک سرنشین است و سهم بالایی در آلودگی دارند چرا که خودرویی که در ترافیک کار می کند 5 برابر بیشتر از خودروی در حال حرکت آلایندگی دارد. در این شرایط توسعه حمل و نقل عمومی می تواند تاثیر مثبتی در کاهش مصرف سوخت داشته باشد، زیرا اگر حمل و نقل عمومی در راه و نزدیک محل سکونت و محل کار مردم باشد، مردم می توانند با راحتی بیشتری با ظرفیت مناسب تردد کنند.

برای برون رفت از این وضعیت باید به سه موضوع توجه کرد که یکی از آنها توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی با تاکید بر خودروهای برقی و مترو است چرا که با توسعه و کارآمدی مناسب حمل و نقل عمومی مردم به سمت خودروهای تک سرنشین روی نمی آورند زیرا استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی هم مقرون به صرفه است و هم راحت تر.

با اتخاذ سیاست ها و راهکارهای مناسب می توان از اثرات منفی این خودروها کاسته و به حفظ محیط زیست و سلامت جامعه کمک کرد به طوری که شهرداری اصفهان 180 تاکسی برقی معرفی و 300 تاکسی دیگر نیز در نظر گرفته است. اگر شهروندان در فاصله حداکثر 500 متری از محل کار یا سکونت خود به وسایل نقلیه عمومی دسترسی داشته باشند، نیاز کمتری به خودروی شخصی خواهند داشت، بنابراین برقی‌سازی خودروهای کارکنان به‌ویژه در مسیرهای منتهی به پالایشگاه‌ها و صنایع بزرگ در قالب طرحی دنبال می‌شود، زیرا نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی می‌تواند تا 80 درصد آلودگی را کاهش دهد.