بعدی- یوئل گوزانسکی، تحلیلگر ارشد مسائل خاورمیانه، موسسه مطالعات امنیت ملی اسرائیل
به گزارش روزنامه هاآرتص، دیدار 18 نوامبر میان دونالد ترامپ و محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، می تواند به نقطه ای تعیین کننده در مسیر روابط واشنگتن و ریاض و حتی آرایش ژئوپلیتیکی خاورمیانه تبدیل شود. دیداری که پیامدهای مستقیم و فوری برای اسرائیل خواهد داشت.
ریاض در نقطه تعادل بین واشنگتن و تل آویو
برای اسرائیل، عربستان سعودی نه تنها یک بازیگر قدرتمند در جهان عرب است. بلکه وزن سیاسی، مذهبی و اقتصادی ریاض و همچنین نقش آن در رقابت منطقه ای با ایران، این کشور را به یکی از مهمترین عناصر موازنه قوا در خاورمیانه تبدیل کرده است. نزدیکی عربستان به آمریکا ابزاری ضروری برای ریاض در تقویت امنیت ملی، ارتقای جایگاه بین المللی و ایجاد سپر در برابر تهران تلقی می شود. این پیوند همچنین عربستان سعودی را به طور کامل در چارچوب “اردوگاه آمریکایی” قرار می دهد. بلوکی که افزایش نفوذ چین در خلیج فارس را یک تهدید استراتژیک می داند.
در این زمینه، هر اقدام یا توافقی که موقعیت عربستان سعودی را با آمریکا تثبیت کند، در نگاه اول از دیدگاه اسرائیل سودمند به نظر می رسد. زیرا آشکارا در راستای سیاست مهار ایران و حفظ نفوذ واشنگتن در منطقه است. با این حال، این روند جنبه دیگری نیز دارد: با تعمیق و متعادل شدن روابط عربستان و آمریکا، انگیزه ریاض برای حرکت به سمت عادی سازی رسمی روابط با اسرائیل ممکن است کاهش یابد. در این مسیر، عربستان همچنان باید ملاحظات مربوط به جایگاه جهان اسلام و پرونده فلسطین را مدیریت کند و این موضوع می تواند هزینه سیاسی نزدیکی ظاهری به تل آویو را افزایش دهد.
دونالد ترامپ که به اعطای امتیازات قابل توجه به متحدانش در خاورمیانه شهرت دارد، ممکن است این بار بسته وسوسه انگیزی را به محمد بن سلمان ارائه دهد. از دسترسی به فناوری های پیشرفته غیرنظامی و نظامی تا امکان انتقال جنگنده های F-35. همکاری گسترده تر هسته ای و حتی توافق امنیتی مشابه آنچه قطر از آن برخوردار است دور از ذهن نیست. قبل از شروع جنگ غزه، در ازای عادی سازی روابط عربستان و اسرائیل، همین مجموعه «مشوق ها» پیشنهاد شد.
اهمیت این توسعه دو پیامد عمده دارد. اول، ریاض می تواند به اهداف امنیتی و ژئوپلیتیکی خود بدون پرداخت هزینه سنگین سیاسی و اجتماعی عادی سازی با اسرائیل دست یابد. اقدامی که با حساسیت افکار عمومی و انتقاد شدید در جهان عرب مواجه است.
دوم، دسترسی عربستان سعودی به فناوری های پیشرفته نظامی می تواند برتری کیفی اسرائیل در منطقه را که رکن اصلی استراتژی دفاعی آن است، به چالش بکشد. علاوه بر این، اجازه غنیسازی، حتی در سطح محدود و تحت نظارت دقیق، میتواند تابوی دیرینه در حوزه هستهای خاورمیانه را بشکند و خطر شروع یک مسابقه جدید گسترش سلاحهای هستهای را افزایش دهد. رقابتی که پیامدهای آن بسیار فراتر از مرزهای شبه جزیره عربستان خواهد بود.
زمانبندی بحرانی اسرائیل در برابر محور نوظهور آمریکا-ریاض
پارادوکس پیش رو واضح است: هر چه روابط واشنگتن و ریاض قوی تر باشد، احتمال دستیابی عربستان و اسرائیل به توافق رسمی کمتر می شود. مگر اینکه اسرائیل آمادگی خود را برای انعطاف پذیری بیشتر در رویکرد دیپلماتیک خود نشان دهد و چشم انداز سیاسی بلندمدتی را در نظر بگیرد.
در این چارچوب بازگشت تدریجی نیروهای تشکیلات خودگردان فلسطین به غزه و حمایت از تشکیل دولت غیرنظامی فلسطین می تواند نقطه شروع این انعطاف باشد. چنین اقدامی می تواند برخی از نگرانی های عربستان سعودی را کاهش دهد. نگرانی های مربوط به موقعیت ریاض در جهان اسلام و افکار عمومی عرب.
در همین حال، اسرائیل به دنبال ایجاد یک ائتلاف دیپلماتیک گسترده علیه ایران است، اما ممکن است متوجه شود که شریک مرکزی بالقوه اش، عربستان سعودی، اکنون امتیازات امنیتی، سیاسی و تکنولوژیکی را از ایالات متحده دریافت می کند بدون اینکه مجبور به دادن امتیاز به تل آویو باشد. ریاض تاکید می کند که ایجاد “افق سیاسی” برای مسئله فلسطین شرط لازم برای هر گونه نزدیکی دیپلماتیک با اسرائیل است. شرطی که از الگوی توافقات ابراهیم خارج شده و پیش نیاز اصلی مشارکت عربستان در آینده سیاسی و اقتصادی غزه نیز محسوب می شود. بنابراین اسرائیل در آستانه سفر به کاخ سفید باید تحولات را با دقت دنبال کند و به این فکر کند که چگونه جایگاه منحصر به فرد خود را در مثلث واشنگتن-ریاض-بیت المقدس حفظ کند.
اگر اسرائیل به عنوان یک ناظر صرف باقی بماند، ممکن است با تشکیل یک محور جدید آمریکا-عربی مواجه شود. محوری که بدون حضور اسرائیل طراحی و ایجاد شده است. اما اگر هوشمندانه عمل کند، می تواند این نزدیکی را به فرصتی جدید تبدیل کند; فرصتی نه تنها برای عادی سازی روابط، بلکه برای استفاده از این فرصت برای حفظ برتری استراتژیک خود در منطقه.
