بعدی- حجم شایعات افزایش قیمت بنزین، سهمیه بندی و کارت سوخت در فضای عمومی و شبکه های اجتماعی اخیرا به اوج خود رسیده است.
به گزارش فردا؛ کار تا جایی پیش رفته که اظهارات نمایندگان مجلس نیز تکذیب می شود. اما به نظر می رسد دولت تصمیم نهایی خود را گرفته است و اگر با حوصله اخبار و اتفاقات را کنار هم بگذاریم، مطمئناً می توانیم پازل قیمت بنزین در ایران را کامل کنیم. دقیقاً کاری که در این گزارش با بررسی آخرین اظهارات رسمی، شایعات و تحلیل های کارشناسی در نظر داریم انجام دهیم.
طرح سه نرخی بنزین و نرخ سوخت جدید 1404
علیرغم تکذیب های اولیه، سخنگوی دولت در 21 آبان 1404، عملاً افزایش سه برابری بنزین را تایید کرد و به گمانه زنی های قبلی پایان داد.
بنزین سه نرخی; سهمیه هر شهروند عادی چقدر است و به چه قیمتی؟
براساس جزئیات منتشر شده، ساختار سهمیه بندی بنزین خودروهای شخصی تغییر اساسی نمی کند و تنها یک نرخ جدید به آن اضافه می شود.
- بنزین سهمیه ای (یارانه ای): 60 لیتر در ماه با قیمت لیتری 1500 تومان.
- بنزین رایگان (نیمه یارانه ای): ماهی 100 لیتر با قیمت لیتری 3000 تومان.
- نرخ سوم (بنزین غیر منطقی): قیمت جدیدی که برای سوخت اضافی از طریق کارت سوخت جایگاه (و نه کارت شخصی) اعمال می شود.
سومین نرخ بنزین در آخرین اخبار هر لیتر 5000 تومان است. این نرخ در گام اول برای خودروهای دولتی و لوکس اجرا می شود و سپس به تدریج برای عموم مردمی که از سهمیه 160 لیتری خود (60 لیتری 1500 تومان و 100 لیتری 3000 تومانی) استفاده کرده و مجبور به روی آوردن به کارت پارک اضطراری هستند، اعمال می شود.
توجه: اگر شما به عنوان یک شهروند عادی فقط از کارت سوخت شخصی خود تا سقف 160 لیتر استفاده می کنید، قیمت بنزین برای شما 1500 و 3000 تومان باقی می ماند و این افزایش قیمت تاثیر مستقیمی بر معیشت روزانه شما نخواهد داشت، مگر اینکه مصرف بنزین ماهانه شما از این مقدار بیشتر شود.
قیمت بنزین با کارت پمپ بنزین چقدر است؟
یکی از پرسروصداترین شایعات هفته های اخیر مربوط به جمع آوری کارت های سوخت موجود در جایگاه ها (به اصطلاح کارت رایگان) است. این شایعه با گزارش ها و روایت هایی که مشاهدات میدانی رایج نامیده می شود، تقویت شد.
چرا دولت مکان های کارت سوخت را محدود می کند؟
علیرغم تکذیب رسمی جمع آوری کامل کارت ها، برخی اصرار دارند که دولت می تواند پس از اجرای طرح سه نرخی و تاکید بر استفاده از کارت سوخت شخصی به دلایل مشخص، این گزینه را در نظر بگیرد.
- کاهش قاچاق سوخت: تفاوت قیمت بنزین یارانه ای ایران (1500 تومان) با نرخ جهانی (که تقریبا 45 تا 62 هزار تومان برآورد می شود) انگیزه زیادی برای قاچاق سوخت به کشورهای همسایه ایجاد می کند. دولت با در نظر گرفتن نرخ سوم (5000 تومان) در تلاش است تا هزینه سوخت گیری بدون سهمیه را برای سوء استفاده کنندگان افزایش دهد و از برداشت آسان سوخت یارانه ای جلوگیری کند.
- کنترل مصرف و توزیع عادلانه: استفاده اجباری از کارت های شخصی امکان نظارت دقیق بر الگوی مصرف هر خودرو را فراهم می کند. این به دولت کمک می کند تا یارانه ها را به صورت هدفمند به مصرف کننده نهایی برساند.
- کنترل سوء استفاده از کارت های مکان: با توجه به امکان ذخیره سهمیه بالاتر در کارت های جایگاه های سوخت، برخی سوء استفاده کنندگان از این کارت ها برای جمع آوری و برداشت سوخت استفاده می کردند. با در نظر گرفتن نرخ 5000 تومانی برای این کارت ها، انگیزه سوء استفاده کاهش می یابد.
تحلیل: به نظر می رسد دولت قصد دارد به جای حذف کارت های آزاد، آنها را به گران ترین نرخ بنزین (5000 تومان) مرتبط کند. بنابراین شایعات اخیر مبنی بر فروش غیررسمی بنزین با قیمت 5000 تومان شاید بازتاب اولیه این سیاست جدید باشد که در شرف اجرایی شدن است. از طرفی بیشتر شایعات در این زمینه را باید تلاش برای فروش بنزین سهمیه ای کارت سوخت شخصی و درآمدزایی از آن دانست که البته اقدامی غیرقانونی تلقی می شود.
دولت در تلاش است تا با کاهش تعرفه واردات خودرو ضمن اصلاح قیمت بنزین غیرمنطقی، راهکاری برای کاهش تقاضای سوخت بیابد.
رابطه افزایش قیمت بنزین و کاهش تعرفه واردات خودروهای کم مصرف
خبری که در هفته های اخیر منتشر شد و کمتر مورد توجه قرار گرفت، اعلام تعرفه های جدید واردات خودرو است. دلایل متعددی نشان می دهد که این پرونده را باید یکی از تصمیمات پشت پرده در خصوص افزایش قیمت بنزین دانست.
تعرفه جدید واردات خودرو در سال 1404
سال هاست که منتقدان از دولت انتقاد می کنند که با اعمال تعرفه های بسیار بالا نتوانسته جلوی واردات خودروهای کم مصرف خارجی را بگیرد و در عین حال از مصرف بالای بنزین و بار سنگین یارانه ها گلایه دارند. هفته گذشته سرانجام دولت و مجلس در تصمیمی مهم تعرفه واردات خودرو را به میزان قابل توجهی کاهش دادند تا پس از طی مراحل قانونی و سازوکارهای اداری، واردات خودروهای با حجم موتور زیر 1500 سی سی از این پس با تعرفه 20 درصدی انجام شود.
تعرفه واردات خودروهای با موتور 1500 تا 2000 سی سی با نرخ 40 درصد محاسبه می شود و واردات خودروهای هیبریدی و برقی نیز به ترتیب با تعرفه 15 و 4 درصد امکان پذیر است.
تحلیل: کاهش تعرفه واردات خودرو را می توان یک تغییر پارادایم جدی دانست. فرض کنیم دولت بالاخره تصمیم گرفته برای جبران کسری بودجه از مواضع خود در قبال واردات خودروهای کم مصرف کنار بکشد و در عوض خود را برای تثبیت قیمت (حداقل در نرخ سوم) و مدیریت مصرف از طریق قیمت گذاری واقعی بنزین آماده کند. این دو سیاست در کنار هم سعی می کنند فشار اقتصادی یارانه سوخت را کاهش دهند.
آیا بنزین فوق وارداتی گامی برای تحقق قیمت سوخت است؟
علاوه بر بحث بنزین سهمیه ای، این احتمال وجود دارد که وضعیت عرضه بنزین فوق وارداتی در بورس انرژی در آبان ماه سال 1404 مشخص شود.
بنزین سوپر وارداتی; از قیمت بر اساس نرخ فوب خلیج فارس مطلع شوید؟
شرکت های حقوقی واجد شرایط دارای مجوز واردات و توزیع سوپر بنزین به عنوان تامین کننده شناخته می شوند و عرضه به صورت عمده در بورس انرژی انجام می شود. حتی قیمت بنزین فوق وارداتی نیز مشخص شده و قرار است قیمت آن بر اساس عرضه و تقاضا در قالب نرخ شناور کشف شود.
بنزین فوق وارداتی احتمالاً با قیمت بسیار بالایی به دست مصرف کننده می رسد (چیزی نزدیک به نرخ فوب خلیج فارس به اضافه هزینه های واردات و توزیع)، که گام مهمی در جهت حذف قیمت گذاری دستوری در بخش انرژی است. در عین حال این کار می تواند زمینه را برای توجیه پذیرش نرخ سوم (5000 تومان) برای بنزین عادی غیر سهمیه ای در جایگاه ها فراهم کند.
طرح سه نرخی بنزین 5000 تومانی چه زمانی اجرا می شود؟
در نهایت اگر شنیده های تاکنون را کنار هم بگذاریم، می توان به این نتیجه رسید که دولت علی رغم تاکید بر ثبات نرخ سهمیه های شخصی (1500 و 3000 تومانی)، قصد دارد با ارائه نرخ سوم 5000 تومانی، عملاً قیمت سوخت گیری از کارت جایگاه ها را افزایش دهد.
این تصمیم اقدامی چند جانبه با هدف جلوگیری از قاچاق و مدیریت بهینه مصرف سوخت است. اجبار تدریجی استفاده از کارت سوخت شخصی و اعمال «جریمه» برای استفاده از کارت پارک رایگان نیز می تواند از ابزارهای اجرایی این طرح باشد.
در عین حال دولت در تلاش است تا با کاهش تعرفه واردات خودروهای کم مصرف ضمن اصلاح قیمت بنزین در بخش های غیر سهمیه ای، راهکاری ساختاری برای کاهش تقاضای سوخت در بلندمدت بیابد. تنها موضوع حل نشده زمان اجرای ملی طرح است وگرنه اجرای آزمایشی طرح بنزین سه نرخی از اواخر آبان ماه 1404 در برخی استان ها امکان پذیر به نظر می رسد.
