شانگهای در نقطه عطف؛ ایران چگونه جایگاه خود را در بلوک شرقی تثبیت می‌کند؟

به گزارش خبرگزاری به گزارش میهن تجارت، بیست و چهارم نشست نخست وزیران سازمان همکاری شانگهای (SCO) دیروز – سه شنبه بیست و هفتم آبان – با حضور محمدرضا عارف معاون اول رئیس جمهور در مسکو برگزار شد.

سازمان همکاری شانگهای (SCO) یک سازمان منطقه‌ای اوراسیا است که برای تقویت همکاری بین کشورهای عضو در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، امنیتی و فرهنگی تأسیس شده است. این سازمان از ابتدا با محوریت امنیت منطقه ای (در برابر افراط گرایی، تروریسم و ​​تجزیه طلبی) تشکیل شد و به تدریج سیاست های اقتصادی و توسعه ای در اولویت آن قرار گرفت.

کشورهایی مانند چین، روسیه، هند، پاکستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان و ایران از جمله کشورهایی هستند که دارای جمعیت زیاد و منابع استراتژیک قابل توجهی هستند.

تلاش برای کاهش وابستگی اقتصادی به غرب

یکی از اهداف اصلی سازمان همکاری شانگهای ترویج چندجانبه گرایی و کاهش وابستگی به نظام اقتصادی و مالی غرب است.

این سازمان بستری را برای همکاری های اقتصادی، ترانزیت، سرمایه گذاری مشترک، توسعه زیرساخت ها و امنیت منطقه ای فراهم می کند.

اهمیت حضور ایران در سازمان همکاری شانگهای

عضویت در شانگهای برای ایران به معنای افزایش وزن دیپلماتیک در سازوکار بزرگ منطقه ای، دسترسی به بازارهای آسیایی، همکاری در پروژه های حمل و نقل و سرمایه گذاری و همچنین کاهش تاثیر تحریم های غرب است.

ایران سال ها در تلاش بود تا جایگاه کاملی در این سازمان به دست آورد. تهران پس از تغییر وضعیت از عضو ناظر به عضو دائم، توانسته نقش راهبردی تری در زمینه همکاری های چندجانبه در شرق ایفا کند.

عضویت ایران فرصتی را برای تقویت تجارت با کشورهای عضو، سرمایه گذاری مشترک در انرژی، زیرساخت ها و حمل و نقل به ویژه با کشورهایی مانند چین و هند که بازارهای مهمی برای ایران هستند، فراهم می کند.

همچنین از نظر امنیتی نیز ایران با حضور در این سازمان می تواند بخشی از استراتژی «موازنه شرق» را پیش ببرد و نفوذ فشارهای یکجانبه غرب را تضعیف کند.

ایفای نقش در ساختارهای اقتصادی نوظهور

احسان محدیان در گفت و گو با خبرنگار به گزارش میهن تجارت گفت: به طور خاص عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای، مهم ترین ظرفیت ایجاد شده برای کشور، این است که ایران بتواند در دور زدن تحریم ها مشارکت کند و در ساختارهای نوظهور اقتصادی ایفای نقش کند. این به ایران کمک می کند تا موقعیت مناسبی برای خود در گذار از نظم بین المللی تک قطبی به نظم بین المللی چند قطبی ایجاد کند.

وی افزود: کشورهایی مانند روسیه، چین، هند، قزاقستان، ازبکستان و پاکستان در سازمان همکاری شانگهای حضور دارند. ایران با همکاری با این کشورها می تواند شرکای تجاری خود را متنوع کرده و مسیرهای تجاری جدیدی ایجاد کند. این اقدام نه تنها تعداد شرکای محدود قبلی را افزایش می دهد، بلکه امکان صادرات و واردات کالاهای اساسی با هزینه کمتر را نیز فراهم می کند.

کاهش وابستگی به دلار و فشارهای ناشی از محدودیت فروش نفت

کارشناس مسائل قفقاز تصریح کرد: یکی دیگر از مزایای عضویت در این سازمان کاهش وابستگی ایران به دلار است چرا که سازمان همکاری شانگهای قصد دارد سامانه های پیام رسان مالی مانند سوئیفت را کنار بگذارد و با ارزهای ملی تسویه حساب کند. با توجه به تحریم های آمریکا، ایران می تواند دلار و محدودیت های بانکی را دور بزند و ریسک تحریم های ثانویه و هزینه های مبادله ای را کاهش دهد.

محودیان با اشاره به منابع عظیم نفت و گاز ایران گفت: با توجه به منابع عظیم نفت و گاز ایران، برای استخراج و توسعه این منابع نیازمند جذب سرمایه گذاری است. از طریق همکاری با سازمان همکاری شانگهای می توان قراردادهایی برای توسعه منابع نفت و گاز به ویژه در دریای خزر و خلیج فارس منعقد کرد. این همکاری ها شامل پروژه های انتقال انرژی به سایر کشورها، ساخت پتروشیمی و توسعه زیرساخت های حمل و نقل و انتقال انرژی است. این اقدامات ایران را به کریدور جذابی برای سایر کشورها تبدیل کرده و مشکلات زیرساختی کشور را کاهش می دهد.

وی ادامه داد: در حوزه ترانزیت نیز باید مسیر شمال به جنوب و شرق به غرب تکمیل شود تا کالا از مرزهای ایران به ترکیه و عراق و کشورهای آسیای میانه و قفقاز منتقل شود. سرمایه‌گذاری‌های سازمان همکاری شانگهای می‌تواند فشار ناشی از محدودیت‌های فروش نفت را کاهش دهد و ایران را در قلب پروژه‌های ترانزیت قرار دهد، به‌ویژه در چارچوب طرح یک کمربند جاده چین، که درآمد ترانزیت و کاهش هزینه‌های تجاری را برای ایران به ارمغان می‌آورد.

کارشناس مسائل قفقاز ادامه داد: از نظر دیپلماسی اقتصادی و امنیتی، حضور فعال ایران در سازمان همکاری شانگهای شبکه های مهم منطقه ای و بین المللی را برای کشور ایجاد می کند. ایران می‌تواند همکاری‌های اقتصادی پایدار و بلندمدت با همسایگان خود را برنامه‌ریزی کند و تعاملات مرزی و امنیتی پایدارتری ایجاد کند. در مورد کشورهای آسیای مرکزی، ایران می تواند با گسترش قرائت ها مقابله کند رادیکال و ضد شیعه، به ثبات منطقه کمک کند.

محدیان افزود: عضویت در این سازمان موجب تسهیل توسعه اقتصادی ایران از جمله انتقال فناوری و مشارکت در پروژه های فناوری به ویژه از کشورهای چین و هند می شود که موجب افزایش بهره وری اقتصادی کشور و کاهش هزینه ها می شود. در مجموع، سازمان همکاری شانگهای ظرفیت سازی استراتژیک ایجاد کرده و به ارتقای اقتصاد ایران و اصلاحات داخلی کمک می کند، زیرساخت های جدید ایجاد می کند و تعاملات مالی کشور را از فشار تحریم های غرب و آمریکا رها می کند.

وی تاکید کرد: چین و روسیه در دومین سال عضویت خود با توجه به تحولات اخیر از جمله جنگ اوکراین، حمایت آمریکا از تایوان و تشدید تنش ها با کشورهای همسایه به دنبال کاهش وابستگی به غرب و گسترش روابط با کشورهای دیگر هستند. ایران می تواند فضای مناسب اقتصادی ایجاد کند و مشکلات را حل کند بوروکراتیک و قانونی، برای جذب سرمایه چینی در زمینه‌های زیرساخت، توسعه بندر، راه‌آهن، جاده، استخراج نفت و گاز، صنایع پایین دستی نفت و گاز، معدن و فناوری‌های ICT.

ایران گذرگاهی امن برای مسیرهای ترانزیتی شرق و غرب

کارشناس مسائل قفقاز گفت: ایران می تواند به گذرگاهی امن برای مسیرهای ترانزیتی شرق و غرب تبدیل شود و با استفاده از کریدور شمال به جنوب و مسیر ایران و هند به درآمد ارزی و کاهش هزینه های تجاری دست یابد. کاهش فشار تحریم های بانکی از طریق بلوک مالی شرق، ایجاد سیستم های مالی جایگزین مانند SPFS روسیه و سیستم یوان چین و تسویه حساب دوجانبه با ارزهای ملی، محدودیت های بانک های اروپایی و سوئیفت را کاهش می دهد.

محدیان افزود: همچنین رقابت ژئوپلیتیکی چین و روسیه فرصت های اقتصادی مهمی را برای ایران ایجاد می کند و امکان امضای قراردادهای اقتصادی، پروژه های انرژی، زیرساختی و حتی پروژه های نظامی با هزینه کمتر را فراهم می کند. این امر مستلزم دیپلماسی اقتصادی چندجانبه و استفاده از فناوری های پیشرفته در زمینه های مختلف است.

کارشناس مسائل قفقاز در پایان گفت: ایجاد زیرساخت های مالی و سیستم تسویه پولی مستقل از زیرساخت های غربی، سرمایه گذاری در پروژه های نفت و گاز، انرژی سبز، حمل و نقل و امنیت و مشارکت در شبکه مشترک منطقه آزاد اقتصادی همگی از فرصت های مهمی هستند که می توانند از فشار تحریم ها، افزایش درآمد ترانزیتی و رونق صنایع داخلی ایران بکاهند.

به گزارش به گزارش میهن تجارت، نشست بیست و چهار شورای نخست وزیری سازمان همکاری شانگهای در 26 و 27 نوامبر در مسکو برگزار شد. محمدرضا عارف، نماینده ایران، معاون اول رئیس جمهور برای شرکت در این نشست مهم به همراه هیئتی متشکل از مقامات سیاسی و اقتصادی به مسکو سفر کرد.

عارف در حاشیه این دیدار با میخائیل نخست وزیر روسیه دیدار کرد شما بشوییددر خصوص تقویت روابط دوجانبه، همکاری های اقتصادی، امنیت منطقه ای و مسائل مهم ایران و روسیه گفتگو و تبادل نظر شد.

آنچه در آن نشست بیست و چهار گذشت

در این دیدار عارف و هیات ایرانی “پیش نویس های مهم اسناد همکاری” را بررسی و در برخی موارد به توافق اولیه رسیدند. موضوعات این اسناد شامل برنامه اقتصادی و تجاری چندجانبه برای دوره 2026-2030، نقشه راه توسعه اجتماعی برای دوره 2026-2028، توسعه زیرساخت های مالی، تجارت الکترونیک و سرمایه گذاری مشترک است.

در بیانیه پایانی این نشست بر گسترش همکاری‌های سرمایه‌گذاری، زیرساخت‌های ترانزیتی و لجستیکی، تسهیل تجارت بین اعضا از گمرک و هماهنگی در استانداردهای تجاری تاکید شد. همچنین کشورهای عضو بر اهمیت توسعه اقتصادی پایدار، محیط زیست، بهداشت عمومی و آمادگی در برابر بلایای طبیعی تاکید کردند.

همچنین پیشنهادهایی برای ایجاد یک پلت فرم دیجیتال سازمانی مشترک (سکوی دیجیتال SCO) برای مدیریت حمل و نقل بین المللی ارائه شد. موضوع سرمایه گذاری در انرژی های پایدار از جمله منابع قابل تجدید و هیدروژن نیز در دستور کار قرار دارد.

در بیانیه این نشست، کشورها مخالفت خود را با تحریم ها و اقدامات قهری یکجانبه (به ویژه اقتصادی) اعلام کردند. این مواضع نشان دهنده همگرایی اعضا برای مقابله با فشارهای بین المللی است.

عارف با حضور در این اجلاس روابط دوجانبه را با شرکای مهم منطقه ای تقویت کرده و پیام ایران به جامعه جهانی را در قالب چندجانبه گرایی و همکاری های منطقه ای برجسته کرده است. همچنین این نشست فرصتی است تا ایران نقش فعال تری در سازوکارهای اقتصادی اوراسیا ایفا کند.

آن طور که به نظر می رسد اسناد امضا شده و توافقات اولیه در این نشست می تواند فرصت های اقتصادی جدیدی را برای ایران به ویژه در حوزه سرمایه گذاری، حمل و نقل و تجارت با اعضای کلیدی از جمله چین، روسیه و کشورهای آسیای میانه فراهم کند. همچنین مواضع مشترک در برابر فشارهای یکجانبه غرب، بخشی از راهبرد ایران برای کاهش تأثیر تحریم ها و ترویج چندجانبه گرایی در ساختارهای منطقه ای است.

جمهوری اسلامی ایران در یکی از مهمترین اهداف، تقویت نفوذ خود در معادلات اوراسیا و کاهش اتکای اقتصادی به نظام غربی با استفاده از این سازمان است و این نشست نکته مهمی در این راستا تلقی می شود.