بلومبرگ نوشت: از هشدار به گردشگران تا توقف واردات غذاهای دریایی، چین از الگوی معمول مجازات ژاپن به دلیل اظهارات سانائه تاکایچی، نخست وزیر ژاپن که تنش بر سر تایوان را به امنیت کشورش مرتبط می کند، پیروی می کند. اما یک سلاح در غلاف باقی می ماند: عناصر کمیاب.
بر اساس گزارش میهن تجارتاین اهرمی است که چین قبلاً علیه ژاپن استفاده کرده است. در سال 2010، یک اختلاف ارضی منجر به این شد که پکن عملاً این مواد را تحریم کرد. اقدامی که توکیو را بر آن داشت تا برای یافتن جایگزینهایی برای مواد حیاتی مورد استفاده در خودروهای الکتریکی، گوشیهای هوشمند و موشکها تلاش کند.
اما این بار، به گفته مقامات سابق آمریکا و تحلیلگران چینی، پکن احتمالاً عقب نشینی خواهد کرد. در حالی که ژاپن 15 سال پیش هدف قرار گرفت، رویدادهای اخیر وابستگی جهان به چین را برجسته کرده و همچنین نشان داده است که پکن آماده است تا از سلطه خود در استخراج و فرآوری این مواد علیه کشورهای جهان استفاده کند.
تغییر تعادل
ژاپن برای کل تجارت خود به طور قابل توجهی به چین وابسته است.
علاوه بر این، دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا ماه گذشته پس از گفتگو با شی جین پینگ در کره جنوبی اعلام کرد که آنها در مورد محدودیت صادرات عناصر کمیاب “برای جهان” به توافق رسیده اند. اقدام تهاجمی علیه ژاپن در حال حاضر می تواند این تنش زدایی را تضعیف کند و توجه رئیس جمهوری را به خود جلب کند که به تاکایچی «هرچه می خواهد» قول داده است، حتی در شرایطی که ترامپ تلاش می کند توافق تجاری شکننده با پکن را حفظ کند.
جورج گلس، سفیر ایالات متحده در ژاپن، روز پنجشنبه بر این حمایت تاکید کرد و گفت که کشورش پشت تاکایچی در این مناقشه است.
وندی کاتلر، مذاکرهکننده ارشد سابق ایالات متحده و عضو فعلی موسسه سیاست جامعه آسیا، گفت: استفاده از کارت عناصر کمیاب میتواند یک حرکت خطرناک برای پکن باشد. پکن در معرض خطر از دست دادن دیگر شرکای تجاری است که چنین حرکتی را نشانه ای از نیاز فوری به توسعه منابع جایگزین می دانند. این ممکن است آنها را به همکاری بیشتر با ایالات متحده سوق دهد.
در حالی که به احتمال زیاد تنش ها بین چین و ژاپن در آینده نزدیک ادامه خواهد یافت، به نظر می رسد اقدامات پکن تا کنون برای ایجاد درد بدون ورود به حوزه تحریک واکنش هماهنگ جهانی طراحی شده است.
پکن تا کنون از سرگیری تدریجی واردات غذاهای دریایی از ژاپن را متوقف کرده و به گردشگران نسبت به سفر به این کشور هشدار داده است. مجموعه ای از اجراهای هنرمندان ژاپنی در چین نیز به طور ناگهانی لغو شده است.
هی یونگ کیان، سخنگوی وزارت بازرگانی چین، روز پنجشنبه تهدید کرد که اگر تاکایچی “به مسیر اشتباه خود ادامه دهد” اقدامات بیشتری انجام خواهد شد. پکن از رهبر ژاپن خواسته است که اظهارات خود را پس بگیرد، در حالی که ژاپن می گوید موضعش در مورد تایوان تغییر نکرده است. چین جزیره خودگردان تایوان را به عنوان قلمرو خود میداند و تهدید کرده است که در صورت لزوم آن را با زور بازپس خواهد گرفت.
به نظر نمی رسد دیدار مقامات دیپلماتیک ژاپن و چین در ابتدای هفته از تنش ها بکاهد.
احتمال تشدید بیشتر چقدر است؟
هرگونه تشدید تنش احتمالاً شامل ممانعت از ورود بیشتر کالاهای ژاپنی به بازار چین، جلوگیری از گردشگران چینی و آسیب رساندن به شرکتهای ژاپنی فعال در چین خواهد بود – درست همانطور که پکن در مناقشه خود با کره جنوبی تقریباً یک دهه پیش انجام داد، زمانی که فروش خودروهای کرهای در چین به شدت کاهش یافت و هرگز بهبود نیافت.
این وضعیت خطرات قابل توجهی را برای شرکت هایی مانند تویوتا به همراه دارد که امسال اعلام کرد یک کارخانه 2 میلیارد دلاری در شانگهای خواهد ساخت تا تولید خودروهای برقی خود را تسریع کند و جای پای خود را در بازار چین به دست آورد. برندهایی مانند Uniqlo یا فروشگاه های زنجیره ای ژاپنی نیز ممکن است با تلافی مواجه شوند.
از دیدگاه کارشناسان آمریکایی
فیلیپ لاک، مدیر اقتصاد در مرکز مطالعات استراتژیک و بینالمللی، گفت: «حرکتی برای هدف قرار دادن عناصر کمیاب در حال حاضر شگفتانگیز خواهد بود». به گفته وی، ترجیح چین همیشه محدود کردن دسترسی به بازار چین بوده است زیرا هزینه اعتبار کمتری دارد.
وی افزود، چین هزینه بی اعتمادی به عنوان یک تامین کننده غیرقابل اعتماد را آموخته است، به خصوص که به دنبال تبدیل شدن به یک مرکز تولید جهانی است.
وابستگی ژاپن و درس های سال 2010
پس از تجربه تلخ سال 2010، ژاپن شروع به ایجاد یک زنجیره تامین از عناصر کمیاب کرد که به چین وابسته نیست. توکیو وابستگی خود را به حدود 60 درصد کاهش داده بود. با این حال، این رقم اخیراً دوباره به بیش از 70 درصد رسیده است.
ژاپن همچنین ذخایر داخلی ایجاد کرده و در حال توسعه منابع جایگزین است. شرکت لیناس به تازگی اقدام به تولید عناصر کمیاب سنگین کرده است که مکمل تولید عناصر کمیاب سبک این شرکت است.
چین احتمالا سخت ترین گزینه را میهن تجارت نخواهد کرد
حتی اگر چین بخواهد صادرات به ژاپن را مسدود کند، بعید است که اقدام جدی انجام دهد. اقدامی که می تواند تلاش های جهانی برای ایجاد زنجیره های تامین جدید را سرعت بخشد و کشورهای میانه رو که با تعرفه های ترامپ به چین نزدیک شده اند را نگران کند.
در عوض، پکن ممکن است با تشریفات اداری، تصویب آهسته و راهنمایی غیررسمی به فروشندگان برای محدود کردن قراردادهای فروش با خریداران ژاپنی مانع از صادرات شود.
آلن کارلسون، استاد دانشگاه کرنل، گفت: «هرچه چین بیشتر از چنین اهرمی استفاده کند، شرکای تجاری غیرهدف در مورد تعمیق روابط اقتصادی با چین محتاط تر خواهند بود. چنین اقدامی کشورها را به این فکر میاندازد: “اگر چین میتواند با ژاپن این کار را انجام دهد، چرا با ما نه؟”
