در زمینه دیرینه شناسی گاهی به مواردی برمی خوریم که اصلا منطقی به نظر نمی رسند. نمونه آن کشف فسیل گونه ناشناخته پرنده ای 120 میلیون ساله است که هنگام مرگ گلویش پر از سنگ بود.
این پرنده به اندازه گنجشک (که اکنون به نام کرومورنیس فانکی شناخته می شود) دندان های بزرگی در انتهای منقار خود داشت، شبیه به یک پرنده فسیلی بزرگتر به نام Longipteryx، اما از جهات دیگر کاملاً متفاوت بود. برای دکتر جینگمی اوکانر، معاون رئیس خزندگان فسیلی در موزه فیلد شیکاگو، واضح بود که با گونه جدیدی سروکار دارد، اما او هرگز حدس نمیزد که وقتی دقیقتر نگاه میکند چه چیزی پیدا میکند.
داخل گردن این پرنده انبوهی از سنگ های کوچک وجود داشت. نحوه فسیل شدن آنها نشان می داد که آنها پس از مرگ وارد بدن نشده اند، بلکه به احتمال زیاد عامل مرگ بوده اند: سنگ ها در گلوی پرنده گیر کرده و باعث خفگی آن شده اند. اما معمای بزرگ این است که چگونه این سنگ ها وارد گلوی او شده اند.
اوکانر می گوید: “اولین فکر من این بود که اینها سنگ کیسه صفرا هستند، اما بسیار عجیب بود که این توده در مری قرار دارد.” ابتدا فکر می کردم که این توده از دستگاه گوارش به سمت بالا رانده شده است، اما هر چه بیشتر تحقیق کردم، بیشتر مشخص شد که این توده از هر نظر غیرعادی است. نه تنها موقعیت آن، بلکه اندازه، شکل و حجم آن نیز عجیب بود.
سنگ کیسه صفرا یا “گاسترولیت” ابزاری برای هضم غذا است که امروزه برخی از حیوانات هنوز از آن استفاده می کنند. در واقع حیوان با قورت دادن تعدادی سنگ از آنها مانند هاون و هاون داخل بدن خود برای خرد کردن غذا استفاده می کند. خزندگان مانند کروکودیل ها و پرندگان از این روش استفاده می کنند.
اما مشکل اینجاست که در میان هزاران فسیلی که از پرندگان هم خانواده این گونه پیدا شده است، هرگز نشانه ای از وجود سنگ دیده نمی شود. اوکانر و همکارانش تصمیم گرفتند تمام فسیل های یافت شده با سنگ های گوارشی را بررسی کنند تا ببینند آیا این پرنده تنها در نوع خود است یا خیر.
آنها میانگین اندازه و تعداد سنگریزه ها را بر اساس اندازه بدن پرندگان محاسبه کردند و آنها را با این فسیل عجیب مقایسه کردند. نتیجه این شد که آنچه در گلوی این پرنده دیده می شد اصلا سنگریزه نبود.
این پرنده بسیار کوچک بیش از 800 سنگ در گلوی خود داشت که بسیار بیشتر از حد معمول بود. علاوه بر این، بر اساس تراکم، مشخص شد که برخی از آنها حتی سنگ نیستند، بلکه گلوله های ریز خاکی هستند.
در نتیجه با یک فسیل بسیار عجیب روبرو هستیم. در واقع، به گفته اوکانر، از بین تمام فسیلهایی که او میداند (و تعداد کمی از آنها وجود دارد)، او هرگز نشنیده است که کسی در گلوی یک حیوان سنگ پیدا کند. پس این پرنده چه شد؟
یک توضیح احتمالی بیماری است. می دانیم که پرندگانی که امروزه زنده هستند می توانند در هنگام بیماری رفتارهای بسیار عجیبی از خود نشان دهند و بلعیدن مقادیر زیادی از مواد عجیب و غریب می تواند یکی از این رفتارها باشد. هنگامی که توده سنگ با معده خود سازگار نیست، ممکن است پرنده سعی کند آن را بلند کند، اما توده در گلو گیر کرده است. فشار این توده بر گردن و مجاری تنفسی آخرین وعده غذایی کشنده او را رقم زده است.
یافتن علت خاصی برای مرگ در یک فسیل نادر است، اما غیرممکن نیست. اوکانر نمونه های جالب دیگری از فسیل ها دارد که داستان های شگفت انگیزی را روایت می کنند.
او گفت: “من همچنین فسیل یک پرنده دیگر از گروه انانتیورنیتین را بررسی کردم که یک تخم در داخل آن نگهداری شده بود. آن تخم نیز غیرعادی بود زیرا پوسته آن خیلی نازک بود.” ما به این نتیجه رسیدیم که پرنده به دلیل گیرکردن تخم مرده است (حالتی که به هر دلیلی نمی توان تخم را از بدن خارج کرد).
او ادامه داد: من همچنین روی یک پرنده فسیلی به نام یانورنیس کار کردم که روده ای مسدود داشت. در معده او سنگ هایی وجود داشت که ابتدا تصور می شد سنگ کیسه صفرا هستند، اما من نشان دادم که آنها در واقع سنگ های کوچکی هستند که روده ها را پر می کنند. این وضعیت زمانی رخ می دهد که انسداد روده رخ می دهد و در نهایت منجر به مرگ می شود.
