به گزارش ایرنا، گزارش نهایی تحقیقات کنوا که پس از چندین سال بررسی فعالیت یکی از منابع ارشد ارتش انگلیس در ارتش موقت جمهوری خواه ایرلند منتشر شد، تصویر تکان دهنده ای از عملکرد دستگاه اطلاعاتی و امنیتی این کشور ارائه می دهد که در آن جان شهروندان عادی و حتی اعضای مظنون به مظنون بودن به عنوان یک منبع مکرر برای حفظ «تصمیم مکرر به فداکاری» مخابره شده است.
این تحقیقات مستقل که در سال 2016 آغاز شد، وظیفه بررسی نقش یک مامور دوگانه موسوم به “Stickknife” در واحد امنیت داخلی ارتش جمهوری خواه ایرلند و همچنین نحوه رسیدگی ارتش و سرویس های امنیتی بریتانیا به اطلاعات وی را داشت. این منبع در همان واحد مخوفی کار می کرد که مسئول شناسایی، بازجویی، شکنجه و در بسیاری موارد، کشتن کسانی بود که مظنون به دادن اطلاعات به نیروهای انگلیسی بودند.
در گزارش پایانی تاکید شده است که سرویسهای امنیتی و نظامی انگلیس سالها از نقش این منبع در ربودن، شکنجه و کشتن افراد مظنون به خبرچینی آگاه بودهاند، اما با وجود این، بهجای توقف فعالیت وی یا تلاش جدی برای نجات قربانیان، حتی در برخی موارد از امکانات ویژه برای حذف وی از دسترس پلیس و جلوگیری از بازجویی استفاده کردهاند. به عبارت دیگر، حفاظت از این منبع عملا بر حفظ جان کسانی که به عنوان قابل نجات توصیف می شوند ترجیح داده می شود.
کنوا ریسرچ در مجموع 101 قتل و آدم ربایی مرتبط با واحد امنیت داخلی IRA را مورد بررسی قرار داد و به این نتیجه رسید که احتمالاً جانهای بیشتری در ارتباط با این منبع از دست رفته نسبت به اطلاعات او نجات یافته است. این گزارش اکنون روایت رسمی سال های گذشته لندن در مورد نقش صرفه جویی چنین منابعی را مورد تردید جدی قرار داده است.
یکی از نکات بحث برانگیز گزارش، نحوه همکاری MiFive و سایر آژانس های امنیتی با تیم تحقیقاتی Kenova است. مسئولان این تحقیق میگویند پس از سالها همکاری و در حالی که رسماً اعلام کرده بود که تمامی اسناد مربوطه را تحویل داده است، پس از انتشار گزارش میاندورهای و حتی پس از اتخاذ تصمیمات قضایی در خصوص پیگرد احتمالی افراد، حجم قابل توجهی از اسناد جدید مربوط به مدیریت این منبع را در زمانی که عملا فرصت بررسی و تحقیق تکمیلی از دست رفته بود، به کنوا ارسال کرد.
رئیس کانوا و همچنین رئیس پلیس ایرلند شمالی این رفتار را «دیرآمیز و آسیبزا» توصیف کرده و هشدار دادهاند که چنین رویکردی، یعنی نگهداری اسناد در آرشیو و ارائه آنها در صورت بسته شدن راه تحقیقات، نه تنها بر رنج خانوادههای قربانیان میافزاید، بلکه بیاعتمادی عمومی دستگاههای امنیتی و قضایی را تشدید میکند.
در گزارش کنوا از دولت انگلیس نیز به صراحت خواسته شده است که از سیاست موسوم به «عدم تأیید، بدون انکار» در خصوص هویت این منبع در این مورد اجتناب کند. این سیاست سالهاست که اجازه نمیدهد هویت نفوذیها حداقل در سطح رسمی تایید شود، هرچند سالهاست که نام فردی اهل بلفاست به عنوان مظنون اصلی این پرونده در رسانههای انگلیسی مطرح میشود. به گفته نویسندگان گزارش، ادامه این سکوت رسمی هیچ توجیه قانع کننده ای ندارد و تنها منجر به تداوم زخم بی اعتمادی خانواده های قربانیان و جامعه ایرلند شمالی می شود.
در بخشی دیگر از این گزارش به ابعاد انسانی و اخلاقی ماجرا اشاره شده است. کنوا در جریان تحقیقات خود بیش از 3500 گزارش اطلاعاتی منتسب به این منبع را بررسی کرد که 377 مورد آن تنها در یک دوره هجده ماهه صادر شده است. اما نویسندگان گزارش می گویند علیرغم داشتن اطلاعاتی که می توانست جان مردم را نجات دهد یا از حملات جلوگیری کند، اقدامات لازم صورت نگرفته و در عمل حفظ امنیت و محرمانه بودن منبع در اولویت قرار گرفته است.
در پاسخ به یافته های کنوا، رئیس MI5 از ارائه دیرهنگام برخی از اسناد ابراز تاسف و عذرخواهی کرد و گفت که یک افسر ارشد سابق پلیس لندن را مأمور انجام تحقیقات مستقل کرده است.
او می گوید اسناد به صورت عمدی پنهان نبوده و ضعف در جست و جو و سازماندهی آرشیو باعث شده تا در مرحله اول برخی از آنها شناسایی نشود. با این حال، این توضیح برای بسیاری از ناظران و خانواده های قربانیان قانع کننده نیست، زیرا از دیدگاه آنها در مورد این حساسیت، «خطای اداری» نمی تواند توجیهی برای از دست دادن فرصت های تحقیق و پاسخگویی باشد.
گزارش کنوا، ضمن تمرکز بر نقش سرویس های امنیتی بریتانیا، به زمینه گسترده تر درگیری ایرلند شمالی نیز اشاره می کند. این درگیری از اواخر دهه 1960 بین گروههای جمهوریخواه با اکثریت کاتولیکهایی که میخواستند از انگلیس جدا شوند و به ایرلند بپیوندند و شبهنظامیان پروتستان به نفع تداوم حاکمیت لندن و نیروهای امنیتی بریتانیا ادامه داشت و در حدود سه دهه هزاران کشته و مجروح برجای گذاشت و هنوز هم بخش مهمی از سیاست بریتانیا است.
در این گزارش پیشنهاد شده است که 21 ژوئن (31 ژوئیه) طولانی ترین روز سال، به عنوان روز بزرگداشت همه کشته شدگان، مجروحان و یا مجروحان این درگیری تعیین شود تا شاید بتوان گامی نمادین برای اذعان به رنج مشترک همه طرفین برداشت.
این گزارش در حالی منتشر شده است که در سال های اخیر بارها نحوه برخورد دولت و سرویس های امنیتی انگلیس با پرونده های مربوط به گذشته ایرلند شمالی زیر ذره بین قرار گرفته است. خانوادههای قربانیان و گروههای جامعه مدنی میگویند لندن با محدود کردن دسترسی به اسناد، وضع قوانین بحثبرانگیز در برخورد با جنایات دوران درگیری و تکیه بر استدلالهای امنیتی، عملاً راه حقیقت و عدالت را مسدود کرده است.
پرونده «چاقویی» اکنون فراتر از سرنوشت یک جاسوس مضاعف، به نمادی برای این سؤال تبدیل شده است که آیا سرویسهای اطلاعاتی و امنیتی بریتانیا حاضرند بهای شفافیت کامل در مورد گذشته را بپردازند یا اینکه هنوز ترجیح میدهند برای پنهان نگه داشتن فصلهای تاریک درگیریها به رازداری و سکوت تکیه کنند. انتشار گزارش Canova نه تنها پاسخ قانع کننده ای به این سوال داده است، بلکه با برجسته کردن سال ها پنهان کاری، آن را جدی تر و جسورتر کرده است.
