زینب موسوی طنزپرداز اخیرا به دلیل انتشار مطالب طنز درباره فردوسی و شاهنامه مورد حمله و انتقاد شدید قرار گرفت. بسیاری این طنز را توهین به او می دانستند و آخرین اقدام او شکایت در دادسرا و صدور حکم از سوی دادگاه بود. او اخیراً در مصاحبه ای توضیح داده است که آنچه در مورد شاهنامه و فردوسی گفته شوخی بوده و بابت آن عذرخواهی نمی کند.
در مقایسه با جوامع، جامعه برتر جامعه ای است که دایره اولیای آن از نظر کمیت و کیفیت کمتر باشد. افزایش حرمت نوعی خودزنی است. مقدس، یعنی چیزی که نه قابل بررسی و تغییر است و نه قابل سؤال، بلکه قابل انتقال است. هرکس اعم از اینکه معتقد باشد یا نداشته باشد محکوم به حفظ حرمت است، یعنی خودداری از نقد یا تردید یا بیان روایت و موقعیت متفاوت; طنز و کنایه که جای خود دارد. مقدس قابل مشاهده نیست.
گسترش دایره مقدس به شاعر و کتاب شاعر ختم نمی شود، بلکه ممکن است چشم باز کنیم و هر چیزی را در این دایره ببینیم. آنچه وارد سبد مقدس شد تقریباً غیرممکن است که خارج شود.
آنهایی که هر روز بر دیوارهای مقدس دیوار می کشند غافل از این هستند که خودشان در پشت این دیوارها زندانی هستند و این دیوارسازی را تا بی نهایت بازتولید می کنند تا اوضاع تبدیل به موقعیت کمدی و مضحک «تقدیس» شود. بهترین نمونه را می توان در واتیکان دید.
میزان حرمت در جامعه با آزادی بیان نسبت معکوس دارد. هر چه چیزها مقدس تر باشند، قطعاً آزادی بیان کاهش می یابد. سطح و کیفیت آزادی بیان یکی از افتخارات واقعی هر جامعه و نشانه مدارا است.
جامعه مترقی در نسبت دادن فعل «توهین» به دیگران محتاط است و گفتار و رفتار دیگران را به راحتی با وصف «توهین» همراه نمی کند، زیرا می داند که ممکن است این تکنیک بر خلاف نظر فرد مورد استفاده قرار گیرد. به خصوص روزنامه نگاران و رهبران افکار، که هر کدام ممکن است نظری بحث برانگیز، متفاوت یا زاویه دار داشته باشند. این شاخ که تیز می کنند ممکن است روزی شکمشان پاره شود.
شاعران در هر سطحی مقدس نیستند، نه شوخی و نه شوخی با آنها جرم و تخلف و تابو و حرام است. هر چقدر هم که شاعر بزرگی باشد.
مردم می توانند از هر شوخی خوششان بیاید یا بدشان بیاید یا احساس بدی در آنها ایجاد کند، نمی توانند این جوک ها را دنبال کنند و نبینند، اما اینکه سریع به هر شوخی برچسب توهین بزنند و به دنبال سرکوب گوینده باشند، نشانه رشد ذهنی و تمدن نیست، بلکه اتفاقا برعکس است.
بدون استثنا هر گونه انتقاد، شوخی و طنزی را می توان در قالب «توهین» قرار داد تا در مرحله بعد به جرم «توهین» به «متخلف» حمله و تخریب شود. حمله به یک “توهین کننده” بسیار آسان تر، ارزان تر و موجه تر از حمله به یک “کمدین” است.
هرکسی ممکن است از مطالب هر کسی ناراحت شود و آن را بایکوت کند و به آن گوش دهد، اما «توهین» خواندن و تیز کردن انگ «اهانت آمیز» برای حمله به گوینده و ساکت کردن او (بخوانید خفقان) نه کار خوبی است و نه شرافتمندانه، بلکه در دایره هوچیگری قرار می گیرد و رفتار اراذل و اوباش است.
بر اساس استانداردهای جهانی، محتوای نژادپرستانه، نفرت انگیز، دعوت به انتقام و خشونت، قضاوت منفی افراد بر اساس رنگ پوست، ملیت، زبان، نژاد، محل زندگی، لهجه و کلیشه های منفی بر اساس این ویژگی های ذاتی و غیر اکتسابی مردود و ممنوع است. این ممنوعیت قابل دفاع است. البته تطبیق هر محتوا با این چارچوب ها نیاز به تحلیل و فعالیت حرفه ای جداگانه دارد.
آنچه مورد دفاع قرار می گیرد جلوگیری از گسترش دامنه مقدسات و در عین حال حق آزادی و بیان طنز و شوخی با موضوعات مختلف است. قطعا این به معنای تایید یا دفاع از محتوای طنز و شوخی نیست و این دو با هم متفاوت هستند.
می توان با مطالب طنز زینب موسوی درباره فردوسی، شاهنامه یا هر شخص یا چیز دیگری موافق یا مخالف بود، اما باید در طنز و شوخی با این موضوعات از حق آزادی او دفاع کرد.
اینکه یک شاعر و کتابش دستمایه طنز یک کمدین می شود و اکثریت یا قشر قابل توجهی از جامعه و نخبگان آن تاکید می کنند که محتوا «توهین آمیز» است و باید با آن برخورد شود، قطعا نشانه خوبی از این جامعه و میزان تسامح در آن نیست، اما نگران کننده است.
رسانه ها به طور کلی و به ویژه در اخبار و گزارش ها حق موضع گیری و قضاوت در مورد توهین آمیز بودن یک محتوای طنز را ندارند. رسانه ها و خبرنگاران قاضی یا دادگاهی نیستند که برای برخی مطالب طنز حکم توهین آمیز صادر کنند. رسانه ها و خبرنگار باید در این شرایط بی طرفی خود را حفظ کنند.
هر آنچه گفته می شود و مردم آن را نمی پسندند و انگ می زنند بهتر است با دخالت مستقیم قوه قضائیه همراه نباشد. بهتر است از کنش و واکنش درونی جامعه راضی باشیم. هر چند حق شکایت شخصی و دادرسی عادلانه دادگاه محفوظ است
