ایران در نظم نوین | دیپلماسی موازی با شمال و شرق برای عبور از تحریم‌ها

به گزارش خبرگزاری به گزارش میهن تجارت، دنیای امروز دیگر مانند نظم نیست آشنایی نه دهه های گذشته ساختاری که سال ها توسط یک مرکز ثقل خاص اداره می شد، به تدریج فرسایش می یابد و نظمی که در آن قدرت بین چندین بازیگر توزیع می شود جایگزین می شود. این انتقال آهسته اما مستمر باعث شده است که جلسات و نشست های دیپلماتیک دیگر صرفاً رویدادهای تشریفاتی نباشند، هر یک از آنها نشانه ای از انتقال قدرت و بازتعریف نقش بازیگران در نظم نوظهور جهانی است.

در این چارچوب، نشست «صلح و اعتماد» در عشق آباد فراتر از یک گردهمایی منطقه ای قابل تحلیل است. این نشست بخشی از روند حرکت به سوی دنیای چندقطبی است که جمهوری اسلامی ایران سال هاست بر آن تاکید داشته و تلاش می کند جایگاه خود را در آن تثبیت کند و حضور ایران در چنین نشست هایی در راستای تعاملاتی است که در قالب سازمان هایی مانند شانگهای و ترمز ردیابی می شود؛ مسیری که هدف آن افزایش همگرایی منطقه ای و کاهش وابستگی به نظم غالب قبلی است.

این مسیر برای ایران پاسخی به شرایط عینی حاکم بر روابط بین الملل کشور است. در فضایی که تحریم ها همچنان یکی از ابزارهای فشار است، تقویت روابط با کشورهای آسیای مرکزی، چین و روسیه می توانند بخشی از این فشار را تعدیل کنند. کشورهایی مانند قزاقستان و ترکمنستان نه تنها همسایگان جغرافیایی هستند، بلکه به بازیگران تأثیرگذار در معادلات امنیتی و اقتصادی منطقه تبدیل شده‌اند. معادلاتی که در آن رقابت بازیگران فرامنطقه ای بیشتر شده است.

پزشکان-پوتین; تمرکز بر حل موانع عملی همکاری دوجانبه

از این منظر دیدارهای دوجانبه نیز اهمیت مضاعفی پیدا می کند. گفتگوی رئیس جمهور ایران و ولادیمیر پوتین را باید در این زمینه تحلیل کرد. نشستی که نه تنها بر تکرار درک گذشته، بلکه بر بررسی موانع اجرایی و چگونگی غلبه بر آنها متمرکز بود. در مورد چنین مذاکراتی معمولاً فراتر از اظهارات رسمی است و وزن واقعی طرفین، انتظارات متقابل و ظرفیت های عملی همکاری را روشن می کند.

مسائلی مانند کریدور مواصلاتی شمال به جنوب و پروژه راه آهن رشت از این منظر قابل درک است. ایران و روسیه اخیرا یک قرارداد اجرایی رسمی امضا کردند فنی – مالی برای ساخت راه آهن رشت – آستارا امضا کرده اند بر اساس این قرارداد، شرکت روسی کاسپین سرویس به عنوان پیمانکار اصلی پروژه انتخاب شده و ساخت این خط ریلی را بر عهده خواهد داشت. تامین مالی این پروژه از طریق وام دولت روسیه به ارزش حدود 1.6 میلیارد یورو انجام می شود و بازپرداخت این اعتبار طبق مفاد قرارداد بر عهده ایران خواهد بود.

پروژه راه آهن رشت – آستارا که بخش کلیدی کریدور حمل و نقل بین المللی است شمال-جنوب در نظر گرفته شده است که با هدف اتصال شبکه ریلی ایران به آذربایجان و روسیه طراحی شده و تکمیل آن می تواند نقش مهمی در افزایش ظرفیت ترانزیت کالا از ایران داشته باشد و به افزایش درآمد ارزی کشور کمک کند. در صورت تحقق کامل، این مسیرها یکی از ابزارهای عملی ایران برای کاهش تاثیر تحریم ها خواهد بود. اگرچه تجربه نشان داده است که شکاف بین توافق و اجرا همیشه نیازمند پیگیری و اراده سیاسی مستمر است.

در نهایت ارزیابی سیاست خارجی دولت جدید بیشتر به استفاده عملی از این ظرفیت ها گره خورده تا مواضع اعلامی. حضوری که امروز در جلسات منطقه‌ای، همکاری‌های امنیتی و گفت‌وگوهای دوجانبه دیده می‌شود، زمانی معنا پیدا می‌کند که به نتایج ملموس در عرصه اقتصادی و استراتژیک منجر شود. بحثی که در ادامه می آید سعی دارد با نگاهی تحلیلی و واقع بینانه به بررسی این مسیر و الزامات آن بپردازد.

برگزاری نشست های منطقه ای در چارچوب گذار به دنیای چندقطبی کاملاً در راستای منافع ایران است.

مهدی سیف تبریزی در گفت و گو با خبرنگار به گزارش میهن تجارتوی با اشاره به برگزاری نشست صلح و اعتماد در عشق آباد ترکمنستان گفت: این نشست باید در چارچوب گذار نظم بین المللی و حرکت به سمت دنیای چندقطبی تحلیل شود. روندی که جمهوری اسلامی ایران خود را بر اساس آن تعریف می کند و معتقد است نظام جهانی باید در این مسیر حرکت کند. برگزاری چنین نشست هایی می تواند کاملا مثبت و در راستای اهداف جمهوری اسلامی ایران و همچنین کشورهایی مانند چین و روسیه باشد. این نشست ها در راستای نشست ها و همکاری های کشورهای آسیای میانه، ایران و چین در قالب سازمان هایی مانند شانگهای و ترمز شکل گرفته است و می تواند سطح بالایی از همگرایی را برای ایران ایجاد کند.

وی افزود: این همگرایی برای ایران به ویژه در زمینه دور زدن یا غیرفعال کردن تحریم ها چه در حوزه امنیتی و چه در حوزه اقتصادی بسیار حائز اهمیت است. استفاده از ظرفیت کشورهای آسیای میانه مانند قزاقستان و ترکمنستان می تواند برای جمهوری اسلامی ایران مفید باشد. پربار به ویژه زمانی که ایالات متحده و برخی بازیگران دیگر سرمایه گذاری و برنامه ریزی جدی برای افزایش نفوذ خود در این منطقه دارند. در چنین شرایطی حفظ و گسترش روابط ایران با این کشورها و نگه داشتن آنها در دایره تعاملات منطقه ای ایران می تواند فضای مانور کشورهایی مانند رژیم صهیونیستی که برای منطقه برنامه دارند را محدود کند.

کارشناس مسائل روسیه ادامه داد: این روند هم برای منافع ملی ایران و هم در چارچوب گذار به نظام چندقطبی بسیار حائز اهمیت است. ایران حداقل نشان داده که از این ظرفیت ها استفاده می کند و در جلسات بعدی حضور فعال دارد. ترمز و سازمان همکاری شانگهای برگزار می شود. به عنوان مثال چند هفته پیش شاهد یک رزمایش ضد تروریستی در چارچوب سازمان شانگهای بودیم. در حال حاضر به نظر می رسد دولت آقای مدشکیان از این ظرفیت ها بهره برداری می کند، هرچند این رویکرد تا چه اندازه در عمل به نتایج ملموسی منجر خواهد شد، نیازمند گذشت زمان و ارزیابی دقیق تری است.

بازدید کنید پزشکان-پوتین; فراتر از تاکید نمادین

تبریزی درباره دیدار رئیس جمهور ایران با ولادیمیر پوتین نیز گفت: به نظر می رسد این دیدار دیدار خوبی بود و محوریت آن تاکید بر تفاهمات قبلی و بررسی موانع بر سر راه اجرای آنها بود. روس ها بار دیگر بر حمایت خود از ایران در مسائل بین المللی و دوجانبه تاکید کردند و از خواسته های ایران به عنوان خواسته های مشروع حمایت کردند.

وی افزود: در زمینه روابط دوجانبه به ویژه در خصوص پیگیری توافقنامه همکاری همه جانبه بین دو کشور، مذاکرات مثبتی انجام شد. یکی از محورهای مهم این مذاکرات کریدور مواصلاتی شمال به جنوب و پروژه راه آهن رشت بود. در همین زمینه آقای مزیکیان اعلام کرد که تا پایان سال جاری کلیه اراضی مربوط به مسیر 162 کیلومتری این پروژه تملک و در اختیار طرف روسی قرار می گیرد. پس از تملک کامل این اراضی، طرف روسی اعلام کرده است که نقشه برداری و اجرای پروژه حدود سه سال زمان می برد.

این کارشناس مسائل روسیه تاکید کرد: راه اندازی کامل کریدور شمال-جنوب می تواند با افزایش درآمدهای ارزی به ویژه از محل عوارض ترانزیتی و گمرکی تاثیر بسزایی در تجارت ایران داشته باشد و در رشد اقتصادی کشور نقش بسزایی داشته باشد. این مسیر می تواند یکی از ابزارهای موثر ایران برای کاهش اثر تحریم ها باشد. در مجموع مذاکرات انجام شده بین روسای جمهور دو کشور مثبت ارزیابی شده و امید است طرفین به تعهدات و قراردادهای منعقده پایبند باشند.

به گزارش به گزارش میهن تجارت، دیدار رئیس جمهور ایران با ولادیمیر پوتین نمادی از تلاش تهران برای تبدیل دیپلماسی منطقه ای و چندجانبه به دستاوردهای عملی است. این گفت وگوها نشان داد که روابط ایران و روسیه وارد مرحله ای شده است که تمرکز تنها بر اعلام مواضع سیاسی نیست، بلکه شناسایی گلوگاه های اجرایی و تعیین مسیرهای مشخص برای پیشبرد پروژه های مشترک است. در شرایطی که نظم جهانی به سمت چندقطبی شدن پیش می رود، چنین نشست هایی می تواند جایگاه ایران را به عنوان یک بازیگر فعال و موثر در معادلات منطقه ای تقویت کند.

در عین حال اهمیت واقعی این نشست به میزان تحقق توافقات و عبور از شکاف دائمی تفاهم و اجرا بستگی دارد. پروژه هایی مانند کریدور شمال-جنوب و راه آهن رشت اگر از سطح بحث خارج شود و به مرحله بهره برداری برسد می تواند نقش ملموسی در کاهش اثر تحریم ها و افزایش توان اقتصادی کشور داشته باشد. از این منظر، دیدار پزشکان و پوتین را نباید پایان، بلکه آغاز مرحله‌ای دانست که موفقیت آن در گرو پیگیری مستمر، اراده سیاسی دو طرف و تبدیل ظرفیت‌های بالقوه به نتایج ملموس خواهد بود.