یک مطالعه جدید روی موش ها مکانیسم های قابل توجهی را نشان داده است که نشان می دهد بدن چگونه با آسیب سلولی مقابله می کند. فرآیندی که هم در پیری و هم در تشکیل سرطان نقش اساسی دارد. با افزایش سن، آسیب سلولی به تدریج سلول ها را ضعیف می کند و عملکرد طبیعی آنها را مختل می کند. در مورد سرطان، سلول های معیوب یا ترمیم نشده می تواند منجر به رشد کنترل نشده و تشکیل تومور شود.
این تحقیق ارتباط شگفت انگیزی را بین از دست دادن رنگدانه های مو و مکانیسم هایی که می تواند از بروز سرطان های کشنده جلوگیری کند، نشان می دهد.
نقش کلیدی سلول های بنیادی ملانوسیت
در قلب این کشف «سلول های بنیادی ملانوسیت» قرار دارند. این سلول ها در اعماق فولیکول های مو قرار دارند و به عنوان یک مخزن برای ملانوسیت ها عمل می کنند. سلول هایی که وظیفه تولید رنگدانه و تعیین رنگ مو و پوست را بر عهده دارند.
در شرایط عادی، سلول های بنیادی ملانوسیت، سلول های تولید کننده رنگدانه را از طریق بازسازی حلقوی تجدید می کنند. فرآیندی که شامل مراحل متوالی فعالیت، استراحت و تجدید است و با چرخه طبیعی رشد و ریزش مو هماهنگ است. این مکانیسم به مو اجازه می دهد تا رنگ طبیعی خود را در بیشتر سال های زندگی حفظ کند
اما سلول های بدن هر روز در معرض آسیب DNA قرار می گیرند. آسیبی که می تواند در اثر اشعه ماوراء بنفش، مواد شیمیایی یا حتی فرآیندهای طبیعی متابولیسم سلولی ایجاد شود. این آسیب ها هم به پیری و هم به افزایش خطر سرطان هایی مانند ملانوم، نوعی سرطان پوست کمک می کند.
“فدای سلولی” با موهای خاکستری
این مطالعه جدید نشان می دهد که وقتی سلول های بنیادی ملانوسیت دچار آسیب DNA می شوند چه اتفاقی می افتد. در چنین شرایطی، این سلولهای بنیادی ممکن است وارد فرآیندی به نام «تمایز جنسی» شوند.
به طور خلاصه، این بدان معنی است که سلول های بنیادی به طور غیرقابل برگشت به سلول های رنگدانه بالغ تبدیل شده و سپس می میرند و از استخر سلول های بنیادی خارج می شوند. نتیجه این فرآیند ظاهر شدن تدریجی موهای سفید است.
محققان دانشگاه توکیو خاطرنشان کردند: این فرآیند که توسط فعالسازی مسیر p53-p21 هدایت میشود، منجر به سفید شدن موها میشود و به طور موثری از ملانوم، نوعی سرطان پوست محافظت میکند.
این مکانیسم حفاظتی دقیقاً توسط مسیرهای سیگنال دهی داخل سلولی تنظیم می شود. حذف این سلول های بالغ از جمعیت سلول های بنیادی از تجمع و گسترش جهش های ژنتیکی یا آسیب DNA که در غیر این صورت منجر به سرطان می شود، جلوگیری می کند.
به عبارت دیگر، هر موی سفید می تواند نمادی از یک قربانی سلولی باشد، سلولی که ترجیح می دهد از بین برود تا تبدیل به سلول سرطانی نشود.
اگر موهای ما با وجود آسیب ژنتیکی سفید نشود چه؟
همه انواع آسیب DNA این مسیر محافظتی را فعال نمی کنند. در آزمایشها، محققان سلولهای بنیادی ملانوسیت موشها را در معرض عوامل سرطانزای قوی و همچنین اشعههای فرابنفش قرار دادند. نکته قابل توجه این بود که در این شرایط، سلول های بنیادی ملانوسیت به طور کامل فرآیند “تمایز” را نادیده گرفتند و در عوض سیگنال هایی از بافت های اطراف باعث شد این سلول های آسیب دیده به تقسیم و تکثیر ادامه دهند، حتی اگر DNA آنها آسیب دیده باشد.
این وضعیت محیط مناسبی را برای تشکیل «ملانوم» یا تومور پوستی ایجاد کرد. دانشمندان از این پدیده به عنوان «سرنوشت های متضاد» یاد می کنند. وضعیتی که در آن یک جمعیت واحد از سلول های بنیادی بسته به شرایط می توانند دو مسیر کاملاً متفاوت را طی کنند.
پیری و سرطان؛ دو روی سکه در یک فرآیند واحد
این یافته ها موهای سفید و ملانوما را نه به عنوان دو پدیده نامرتبط، بلکه به عنوان دو طرف یک فرآیند تکاملی باستانی دوباره تعریف می کنند. فرآیندی که هدف آن ایجاد تعادل بین بازسازی بافت و پیشگیری از سرطان است.
پیری به خودی خود محافظت در برابر سرطان نیست، بلکه یک اثر جانبی مکانیسم دفاعی است که سلول های پرخطر را از بین می برد. برعکس، زمانی که این مکانیسم های کنترلی مختل می شوند یا تحت تاثیر عوامل سرطان زا قرار می گیرند، خطر ابتلا به سرطان افزایش می یابد. این می تواند توضیح دهد که چرا خطر ابتلا به سرطان با افزایش سن افزایش می یابد.
محدودیت ها و چشم اندازهای آینده
البته باید تاکید کرد که بیشتر این یافته ها بر اساس آزمایش های انجام شده بر روی موش ها به دست آمده است. بنابراین، تحقیقات بیشتری برای تعیین اینکه آیا سلول های بنیادی ملانوسیت انسانی به همان شیوه عمل می کنند، مورد نیاز است. تفاوتهای بیولوژیکی بین گونهها و پیچیدگیهای سبک زندگی انسان و ژنتیک، ارتباط بین موهای سفید و خطر ابتلا به سرطان را همچنان به یک موضوع پیچیده تبدیل میکند.
با این حال، این کشف افق های جدیدی را در تحقیقات سرطان و پیری می گشاید. درک سیگنالهایی که سلولهای بنیادی را به سمت تمایز یا تکثیر در معرض خطر سوق میدهند، میتواند به توسعه درمانهای آینده منجر شود که دفاع طبیعی بدن را تقویت کرده و خطر ابتلا به سرطان را با افزایش سن کاهش میدهد.
منبع: یورونیوز
