تحلیل قرعه‌ کشی ۱۰ میلیونی ایران‌خودرو؛ شش راهکار برای آرامش بازار خودرو

بعدی- ثبت نام 10 میلیون نفر برای شرکت در قرعه کشی ایران خودرو در آذر 1404 ضرورت بازنگری در مدل توزیع محصول را یادآوری می کند. بدون شوخی! تقریباً از هر پنج ایرانی بالای 18 سال، یک نفر وارد این عرصه شده است.

به گزارش فردا؛ شکاف بین عرضه و تقاضا در بازار به شکل بی سابقه ای افزایش یافته است. بنابراین جای تعجب نیست که الگوهای رفتاری بازار نیز از حالت سنتی خارج شده باشد. اولین سوال این است که چرا یک کالای مصرفی باید از نقش اصلی خود حذف شود و به سرمایه گذاری در سبد خانواده ها تبدیل شود؟ این تغییر عملکرد فشار مضاعفی را بر زنجیره تولید و توزیع وارد می کند و باعث می شود با وجود تلاش شبانه روزی در خطوط تولید و انجام قرعه کشی های ماهانه، صف انتظار همچنان افزایش یابد. حالا نوبت به پرسیدن سوال دوم رسیده است. برای برون رفت از این وضعیت و حرکت بازار خودرو به سمت آرامش چه باید کرد؟

عرضه خودرو در بورس کالا; راه حل پایان قرعه کشی 10 میلیونی

اولین اقدام منطقی برای حذف صف کاذب 10 میلیون نفری، بازگرداندن خودرو به سالن نقره ای است. بورس کالا ذاتا دارای مکانیزمی است که در آن قیمت توسط بخشنامه تعیین نمی شود، بلکه بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می شود. زمانی که خودرو به بازار عرضه می شود، تفاوت قیمت کارخانه و بازار به جای جیب دلال یا برنده خوش شانس قرعه کشی به حساب تولیدکننده برمی گردد.

تجربه کوتاه مدت فروش خودرو در بورس نشان داد که قیمت نهایی کشف شده معمولا در محدوده ای کمتر از قیمت بازار آزاد و بالاتر از قیمت سفارش کارخانه است. این بدان معناست که مصرف کننده واقعی محصول را ارزان تر از بازار خریداری می کند و تولید کننده از ضرر خارج می شود. مهمتر از همه، بورس کالا «تخته قرعه کشی» را جمع آوری می کند. شخصی که ماشین می خواهد، به جای اینکه منتظر چرخش چرخ باشد، در یک رقابت شفاف پیشنهاد قیمت می دهد.

تأثیر اصلاح قیمت کارخانه بر کاهش قیمت بازار آزاد و حذف دلالان

ریشه اصلی این قرعه کشی 10 میلیونی فروش اجباری کارخانه است. اصرار بر تثبیت قیمت کارخانه در حالی که هزینه های تولید با تورم افزایش می یابد چیزی جز توزیع رانت نیست. برای حل این مشکل باید به سمت آزادسازی تدریجی قیمت ها حرکت کرد.

یک راه حل میان مدت این است که اجازه دهیم قیمت کارخانه تا 20 درصد کمتر از قیمت بازار آزاد افزایش یابد. این فاصله 5 تا 8 درصدی که پیش از این به عنوان یک حاشیه مطمئن در نظر گرفته می شد، از جذابیت حدس و گمان بسیار می کاهد. قطعاً وقتی سود برنده شدن در قرعه کشی از 500 میلیون تومان به 50 میلیون تومان برسد، نیمی از جمعیت 10 میلیونی خود به خود از صف خارج می شوند. این جراحی پول نقد را به خط تولید هدایت می کند و کیفیت تولید را بهبود می بخشد.

توجه: هدف از نزدیک کردن قیمت کارخانه به بازار گرانی خودرو برای مشتری نیست. بلکه با حذف تقاضای کاذب، قیمت ها در بازار آزاد شروع به کاهش می کنند. در واقع، کل هزینه ای که یک مصرف کننده واقعی در بازار می پردازد، کمتر از هزینه فعلی خواهد بود.

ایران احتمالا تنها کشوری در جهان است که هنوز از روش قرعه کشی برای فروش خودرو در سال 2025 استفاده می کند.

مالیات بر حواله و فروش خودرو؛ ابزاری برای تحویل خودرو به دست مصرف کننده

اگر قرار است خودرو به عنوان کالای سرمایه ای باقی بماند، دولت باید ابزار مالیاتی خود را فعال کند. کسانی که خودرو را به قیمت کارخانه دریافت می کنند و بلافاصله در بازار آزاد می فروشند باید بیشتر سود را به عنوان مالیات بر عایدی سرمایه بپردازند.

مالیات ها را می توان درجه بندی کرد. به عنوان مثال اگر فردی خودرویی را کمتر از یک سال بفروشد باید 70 درصد سود را بپردازد. بنابراین بخشی از تقاضای سوداگرانه از بازار حذف می شود و فضا برای کسانی که واقعاً به خودرو برای مصرف شخصی نیاز دارند باز می شود. با اجرای این طرح صف 10 میلیون نفری کمتر از چند ماه دیگر به تقاضای واقعی کمتر از یک میلیون نفر می رسد.

توجه: درآمدهای حاصل از این مالیات می‌تواند مستقیماً به اعتبارات حمایتی برای تسهیل خرید خودرو توسط دهک‌های پایین‌تر یا نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی برای تکمیل چرخه عدالت در توزیع اختصاص یابد.

جایگزینی قرعه کشی با پیش فروش طولانی مدت؛ پرداخت سود مشارکت به خریدار

قرعه کشی به روش فعلی بدترین نوع توزیع کالا است. باید به سمت مدل های پیش فروش بلند مدت با قیمت نامشخص حرکت کرد. در این مدل متقاضی بخشی از پول را واریز می کند و بر اساس زمان ثبت نام در صف تحویل قرار می گیرد.

وقتی زمان تحویل شفاف است و قیمت نهایی بر اساس روز تحویل محاسبه می شود، فردی که به دنبال سود فوری است نمی خواهد سرمایه خود را بخواباند. این روش نه تنها حباب تقاضا را تخلیه می کند، بلکه به خودروساز کمک می کند خط تولید خود را با دقت بیشتری بر اساس پول نقد موجود برنامه ریزی کند.

توجه: در مدل پیش فروش مشوق هایی مانند تقسیم سود وجود دارد تا ریسک ناشی از نوسانات قیمت برای مشتری جبران شود و انگیزه لازم برای سرمایه گذاری در خط تولید (به جای خرید از بازار آزاد) ایجاد شود.

واردات خودروهای اقتصادی؛ راه حل شکستن انحصار و ایجاد بازار رقابتی

تا زمانی که انحصار عرضه در دست چند شرکت محدود داخلی باشد، عطش بازار سیراب نمی شود. تسهیل واردات خودروهای استاندارد در رده های قیمتی مختلف می تواند فشار تقاضا را از تولیدات داخلی برداشته و تعادل را به بازار بازگرداند. حضور رقبای خارجی در کلاس خودروهای میان رده، بازار را از حالت تک بعدی کنونی خارج خواهد کرد.

بسیاری از کسانی که اکنون در صف قرعه‌کشی ایستاده‌اند ترجیح می‌دهند بر اساس نیازها و بودجه خود در یک بازار رقابتی تصمیم بگیرند، زمانی که گزینه‌های مختلفی در دسترس است. رقابت سالم تنها راهی است که صنعت خودرو را مجبور می کند به جای تکیه بر مکانیزم های پشتیبانی، به فکر رضایت مشتری از طریق بهبود کیفیت و بهینه سازی قیمت باشد. به این ترتیب ورود خودروهای جدید نه تنها منجر به حذف تولید داخلی نمی شود، بلکه انگیزه حرکت به سمت استانداردهای جهانی را در آنها ایجاد می کند.

آیا قرعه کشی خودرو در سال 1405 حذف می شود؟

ایران احتمالا تنها کشوری در جهان است که هنوز از روش قرعه کشی برای فروش خودرو در سال 2025 استفاده می کند، این روش نه منصفانه است و نه اقتصادی. عدالت به این معناست که کالا به دست نیازمندان برسد و علم اقتصاد حکم می‌کند که سود حاصل از تولید برای توسعه صنعت مصرف شود نه اینکه در قرعه‌کشی توزیع شود.

توجه: نباید فراموش کرد که ثبات این راهکارها به ثبات اقتصاد کلان و کنترل تورم بستگی دارد. این خودرو تنها زمانی به موقعیت اولیه خود باز می گردد که سایر بازارهای موازی از تلاطم دور باشند.