رئیس فرهنگستان علوم با بیان اینکه از هر 400 تا 450 مقاله ایرانی در سطح جهانی تنها یک مقاله منجر به ثبت اختراع می شود، گفت: این در حالی است که ژاپنی ها از هر دو مقاله یک پتنت ارائه می کنند. بنابراین نرخ تبدیل مقالات به ثبت اختراع ایرانی باید به زیر 100 برسد.
به گزارش ایسنا، دکتر محمدرضا مخبر دزفولی ضمن بیان این مطلب با اشاره به وضعیت کلی علم و فناوری در کشور، اظهار کرد: خوشبختانه امروز جریان علم در کشور رو به جلو است و به بلوغ قابل قبولی رسیده است، اما این تحولات نباید مانع از شناسایی دقیق نقاط ضعف شود.
وی به تربیت دانشمندان توانمند در کشور اشاره کرد و گفت: این امر باعث شد یک درصد دانشمندان کشور در سطح جهانی باشند. به طوری که بیش از 2000 دانشمند برجسته ایرانی در سطح جهانی حضور دارند.
رئیس فرهنگستان علوم با اشاره به آمارهای جهانی، تولید علم ایران را دستاورد مهمی دانست و تاکید کرد: در حال حاضر جمعیت ایران یک درصد جمعیت جهان است اما دو درصد از تولید علم دنیا را تولید می کنیم. پس این چیزی است که نمی توان آن را پنهان کرد.
وی افزود: در فناوری های پیشرفته مانند هوش مصنوعی، سلول های بنیادی و فناوری های بیولوژیکی (بیوتکنولوژی) نام ایران در رتبه های جهانی در کنار چند کشور برتر دیده می شود. اگرچه رتبه کلی علم ایران در سطح جهانی با افت دو پله ای از رتبه پانزدهم به هفدهم رسید. اما این رتبه بندی ها نشان دهنده سهم آشکار کشور در بازی رقابت های علمی جهان است.
دکتر مخبر بزرگترین چالش پیش روی اکوسیستم علمی کشور را ضریب تبدیل دانش به محصول دانست و اظهار داشت: با این وجود نمی توان اهمیت مقالات علمی را به عنوان شاخص قدرت دانش کشور انکار کرد. اما باید روی ثبت اختراع و تولید محصولات در دنیا نیز تمرکز کنیم.
رئیس فرهنگستان علوم با تاکید بر اینکه نسبت تبدیل دانش ما به پتنت و محصول ممکن است کمتر از بسیاری از کشورها باشد و باید این را جبران کنیم، گفت: در حال حاضر از هر 400 تا 450 مقاله منتشر شده در ایران در سطح جهانی یک پتنت رخ می دهد. در حالی که این برای کشورهای دیگر خوب نیست. به عنوان مثال، حق اختراع ژاپنی از هر دو مقاله و ترکیه از هر 100 مقاله، یک مورد را ثبت می کند.
به گفته این مقام مسئول، تعداد ثبت اختراعات ایرانی در سطح جهانی باید به زیر 100 مورد برسد، یعنی برای هر 50 تا 60 مقاله می توانیم یک پتنت یا یک محصول طراحی کنیم. به طوری که این زنجیره ارزش تا انتها پیش می رود و به مرحله تجاری سازی می رسد.
دکتر مخبر همچنین به ضرورت اصلاحات ساختاری در آموزش عالی اشاره کرد و گفت: هندسه نامتعادل را می توان در افزایش کمیت ها مشاهده کرد. این بدان معنی است که گاهی اوقات مقدار بدون توجه به مزیت های نسبی جغرافیایی افزایش یافته است. بنابراین وزارتخانه های علوم، آموزش عالی و دانشگاه آزاد باید خود را با روند کشور منطبق کنند. بنابراین اگر به صورت بی رویه دانشجو جذب شده است، رشته ای که مزیت منطقه ای نسبی ندارد و یا اعضای هیات علمی کارایی لازم را ندارند، باید بررسی و به روز شود.
رئیس فرهنگستان علوم تصریح کرد: جبران اشتباهات آموزش عالی در یک حرکت گسترده علمی رو به جلو امری طبیعی است و باید با دقت انجام شود تا گره های بعدی مسیر علمی کشور باز شود.
دکتر مخبر با اشاره به دستاوردهای علمی کشور پس از انقلاب، این موفقیت ها را مرهون «جهادگرایی علمی» و تلاش محققان دانست و هشدار داد: روش های قبلی برای حفظ نخبگان کارساز نخواهد بود.
رئیس فرهنگستان علوم در این خصوص چالش اصلی علم در ایران را نیروی انسانی عنوان کرد و گفت: متأسفانه نیروی کار قابل قبول و کارآمدی را در ایران تربیت کرده ایم اما در نگهداری آنها با مشکل مواجه هستیم. به طوری که اکوسیستم مناسب برای حفظ این ذهن های متفکر طراحی نشده است.
دکتر مخبر به مولفه های اصلی اکوسیستم علم اشاره کرد و گفت: اولین مولفه توجه به کرامت محققین است. به طوری که دانشمندان باید ارزش قابل قبولی را در جامعه احساس کنند. جزء دوم معیشت قابل قبول است. این در حالی است که سطح زندگی پژوهشگران در مقایسه با منطقه در سطح «بسیار پایین» قرار دارد و نگهداری اساتید فعلی بیشتر «بی خود» است و همین امر موجب افول نخبگان شده است.
رئیس فرهنگستان علوم با انتقاد از وضعیت بودجه، سهم تحقیق و توسعه (R&D) از تولید ناخالص داخلی (GDP) را تنها شش دهم درصد دانست و تصریح کرد: تقریباً این رقم به این معناست که بودجه ای برای این بخش در نظر گرفته نشده است. این در حالی است که کشورهای دانش بنیان بیش از دو درصد در این زمینه سرمایه گذاری می کنند که این رقم در برخی کشورها به بیش از 6 درصد می رسد.
وی با بیان اینکه با این روش فعلی دیگر نمی توان همه نخبگان را در کشور نگه داشت، افزود: نخبگان جوان ما ظرفیت های بالایی دارند و باید برای آنها برنامه ریزی کرد. علاوه بر این، فرسودگی تجهیزات و امکانات علمی، دانشگاهی و پژوهشی در تمامی بخشها (مهندسی، علوم پایه، پزشکی، کشاورزی و علوم انسانی) از دیگر عوامل حفظ نخبگان است که باید «سرمایهگذاری ویژه» در این حوزهها باشد.
دکتر مخبر در خصوص استفاده از نخبگان جوان راه حل خود را «تعریف خوشه های نخبگان در حوزه های علمی اولویت دار» دانست و اظهار داشت: در حال حاضر مواردی مانند غذا، آب، انرژی، سلامت، خدمات دیجیتال و زندگی کشور جزو اولویت های کشور است. بنابراین، جوانان و نخبگان ما دارای نبوغ، خلاقیت و نوآوری هستند. بر این اساس می توان با تشکیل این خوشه ها برای آنها طرح و پروژه تعریف کرد.
رئیس فرهنگستان علوم به حوزه علم حکمرانی پرداخت و تصریح کرد: در حوزه سیاست گذاری جریان علمی کشور، تکثرگرایی را ایده خوبی نمی دانم. بر این اساس، سیاستها باید «همافزایی واحد و متمرکز» داشته باشند تا از تعارض سیاستها و عقبنشینی جلوگیری شود، اگرچه در مرحله اجرا، «تعدد هدفمند براساس مأموریت کاملاً صحیح است.
دکتر مخبر بر لزوم رسیدن مسئولان و دولت به این نتیجه تاکید کرد و گفت: با وجود مشکلات تامین مالی، باید سهم تحقیق و توسعه حداقل به دو درصد تولید ناخالص داخلی افزایش یابد تا تاثیر دانش در زندگی مردم ملموس شود.
