عراقچی در گزارشی از سفر اخیر خود به استان اصفهان نوشت: سفر کوتاه یک و نیم روزه به اصفهان فراتر از مشغله کاری بود، فرصتی برای شنیدن و گفت و گو بود. گفتگو با فعالان اقتصادی استان که همواره یکی از موتورهای اصلی تولید، تجارت و کارآفرینی در کشور بوده است.
در کنار دو دیدار دیگر با فعالان اقتصادی، حضور در اتاق بازرگانی اصفهان فضای خوبی را برای این بحث فراهم کرد. اتاق بازرگانی استان با نگاهی منظم و آینده نگر شش کشور هدف را شناسایی کرده و سعی دارد به روابط تجاری اصفهان انسجام و جهت دهد. رویکردی که دقیقاً منطبق بر منطق دیپلماسی اقتصادی است.
در این دیدارها سعی کردم صریح و مستقیم در مورد جایگاه وزارت امور خارجه در اقتصاد کشور صحبت کنم. گفتم دیپلماسی اقتصادی برای ما یک عنوان تزئینی یا صرفا اداری نیست. این یک مسئولیت واقعی است. مسئولیتی که امروزه بیش از هر زمان دیگری با زندگی روزمره مردم و آینده فعالیت های اقتصادی و تولیدی گره خورده است. در این چارچوب وزارت امور خارجه دو ماموریت همزمان و مکمل برای خود تعریف کرده است.
اول تلاش برای رفع تحریم ها
تحریم های ظالمانه آمریکا و برخی دیگر از کشورهای غربی سالهاست که هزینه های سنگینی بر اقتصاد کشور تحمیل کرده است و مردم و فعالان اقتصادی این فشار را احساس کرده اند.
وزارت امور خارجه در تمام این سال ها حتی در پیچیده ترین و پرتنش ترین لحظات از این ماموریت اساسی غافل نبوده است. اما باید با صداقت گفت که لغو تحریم ها جز با یک مذاکره واقعی، عادلانه و شرافتمندانه امکان پذیر نیست. مذاکره بر اساس احترام متقابل و منافع متقابل، نه بر اساس زور، تهدید و طمع.
در کنار این مسیر، ماموریت دوم نیز به همان اندازه مهم است.
لغو تحریم ها
کشور نمی تواند و نباید اقتصاد خود را برای تحولات بیرونی معطل کند. دیپلماسی اقتصادی دقیقا با همین نگاه وارد مرحله عملیاتی شده است. حضور میدانی در کنار پروژه های اقتصادی کشور، کمک به حل مسائل بانکی، حمل و نقل و حقوقی و تلاش برای هموارسازی مسیر همکاری با شرکای خارجی به ویژه در منطقه و همسایگان.
«دیپلماسی ولایی» نیز از همین رویکرد شکل می گیرد; به منظور ارتباط مستقیم ظرفیت های استان ها با سیاست خارجی اقتصادی و فعالان اقتصادی در سراسر کشور تا صدای آنها شنیده شود و مسائل آنها در سطح ملی پیگیری شود.
ضمناً نکته ای را نیز به صراحت مطرح کردم که بارها از زبان فعالان اقتصادی شنیده ایم:
خنثی کردن تحریم ها بدون بازکردن گره های مصنوعی داخلی ممکن نیست. علاوه بر فشارهای خارجی، گاه مجموعه ای از مقررات، رویه ها و تصمیمات داخلی باعث فرسایش قدرت و کاهش انگیزه فعالان اقتصادی می شود. برای اینکه تولید و اقتصاد کشور در این شرایط بچرخد، باید بیش از پیش به کارآفرینان، تولیدکنندگان و تجار ایرانی اعتماد کرد، آنها را همراهی کرد و فرآیندهای مربوط به کارآفرینی، تولید و تجارت را تسهیل کرد.
مهاجمان جنایتکار با تهاجم نظامی نتوانستند به اهداف شوم خود دست یابند. امروز نباید با ایجاد تنگناهای اقتصادی و فشار بر معیشت مردم، همین اهداف شوم را دنبال کرد. گذار از این مسیر با همکاری خلاقانه کارآفرینان و فعالان اقتصادی کاملا امکان پذیر است.
برای پیشبرد این رسالت بزرگ ملی، دیپلماسی اقتصادی باید در کنار فعالان عرصه های تولید، اقتصاد و تجارت باشد، صدای آنان را بشنود و خود را در این مسیر همراه و همکار آنان بداند.
من در حرفم گفتم و باز هم تاکید می کنم: می دانم تحریم یعنی چه، هزینه هایش را برای کشور می دانم، مشکلاتش را برای کشور می دانم، نگذارید کسی بگوید عراقچی نمی داند تحریم چیست! اما برکاتش را هم می دانم. باید با تحریم زندگی کرد.» این گفته نه به معنای موافقت با تحریم است و نه کاهش فشارهایی که بر مردم و اقتصاد کشور وارد شده است، بلکه بیان یک واقعیت تلخ و در عین حال آموزنده است.
تحریم ها به ما آموخت که کشور را نمی توان بر روی یک ستون اداره کرد. نه در نفت، نه در چند مسیر محدود، نه در چند بندر خاص و نه در چند شریک تجاری. تحریم ما را مجبور کرد بزرگتر فکر کنیم، گزینههای متنوعتری ببینیم و مقاومتر عمل کنیم. بیایید از اقتصاد نفتی فاصله بگیریم، صادرات غیرنفتی را جدی بگیریم، بازارهای جدید را شناسایی کنیم و راه های جدیدی برای تعامل تجاری و اقتصادی پیدا کنیم. بر اثر این فشارها استقلال و بلوغ صنایع مختلف کشور – به ویژه صنایع دفاعی و موشکی که در مواقع بحرانی از امنیت این سرزمین محافظت می کنند – شکل گرفت و پیشرفت علمی و فناوری شتاب گرفت.
وقتی می گویم «باید با تحریم زندگی کنید» یعنی نباید جریان تولید، تجارت و توسعه کشور را تا رفع تحریم به تعویق بیندازید و منفعلانه منتظر روزی نباشید که ممکن است تحریم ها برداشته شود.
اقتصاد ایران باید بر مجموعه ای متنوع و گسترده از ظرفیت های خود تکیه کند، مقاوم تر شود و مسیر رشد خود را حتی تحت فشار حفظ کند. این دیدگاه من از سیاست خارجی است: تلاشی مداوم برای رفع تحریم ها، در حالی که به ساختن اقتصادی کمک می کند که به منبع، مسیر یا تصمیم بیرونی وابسته نباشد.
