بازسازی زندگی پس از ویرانی؛ مسیری از تاریکی اعتیاد تا روشنایی امید

به گزارش خبرگزاری به گزارش میهن تجارت، گاهی اوقات ممکن است افراد در ابتدا با مصرف مواد مخدر و محرک ها تجربه کاذب و کوتاه مدت انرژی یا آرامش داشته باشند، اما این احساس زودگذر به سرعت جای خود را به آسیب های جسمی و روحی جدی می دهد، سیستم ایمنی بدن ضعیف می شود و فرد بیشتر در معرض بیماری های عفونی قرار می گیرد. قلب و رگ‌های خونی تحت فشار قرار می‌گیرند و احتمال سکته یا بیماری قلبی افزایش می‌یابد و کبد و کلیه‌ها که وظیفه پاکسازی بدن را بر عهده دارند، در نهایت توانایی خود را از دست می‌دهند و دچار نارسایی می‌شوند. مغز نیز با تغییرات شیمیایی شدیدی مواجه است که حافظه، تمرکز و قدرت تصمیم گیری را مختل می کند و این آسیب ها نه تنها سلامت فرد را تهدید می کند، بلکه کیفیت زندگی روزمره را به شدت کاهش می دهد.

اعتیاد به مواد مخدر به شدت ذهن و روان انسان را تحت تأثیر قرار می دهد و در ابتدا مصرف مواد به عنوان راهی نادرست برای کاهش اضطراب یا فرار از مشکلات روزمره تلقی می شود اما بعداً افسردگی، بی خوابی، توهم و اضطراب شدید جایگزین آن می شود. فرد به تدریج توانایی کنترل احساسات و تصمیم گیری منطقی را از دست می دهد و احساس بی ارزشی و ناامیدی بر زندگی او سایه می افکند و این چرخه روانی وابستگی را عمیق تر می کند و ترک را دشوارتر می کند. روانشناسان تاکید می کنند که این عواقب می تواند حتی پس از کناره گیری فیزیکی نیز ادامه داشته باشد و نیاز به درمان روانشناختی طولانی مدت دارد.

اعتیاد نه تنها بر مصرف کننده تأثیر می گذارد، بلکه خانواده و جامعه نیز آسیب جدی می بیند، روابط خانوادگی متشنج، بی اعتمادی و حتی گاهی فروپاشی می شود، بسیاری از افراد شغل خود را از دست می دهند و موقعیت اجتماعی آنها فرو می ریزد و این وضعیت باعث انزوای فرد و افزایش مشکلات اجتماعی مانند بزهکاری، خشونت و حتی بی خانمانی می شود و خانواده ها نیز با آسیب های روانی و اقتصادی سنگین و چرخه مواجه می شوند. شکل می گیرد که جامعه را درگیر می کند.

مصرف مواد مخدر هزینه های سنگینی را بر فرد و خانواده تحمیل می کند، بسیاری از افراد برای تامین مالی مواد مخدر با مشکلات مالی جدی مواجه می شوند و حتی به رفتارهای غیرقانونی مانند سرقت روی می آورند و از سوی دیگر جامعه نیز با هزینه های سنگین درمانی، کاهش بهره وری نیروی کار و افزایش آسیب های اجتماعی مواجه است.

برخلاف تصور بسیاری از مردم، اعتیاد تنها وابستگی جسمی نیست، بلکه وابستگی روانی را نیز در بر می گیرد.

محمدرضا شاعرفلوشیپ فوق تخصص روانپزشکی و بیماری های روان تنی به خبرنگار به گزارش میهن تجارت با اشاره به اینکه مصرف مواد خاص شامل دو دسته عمده مواد مخدر و محرک است، می گوید: مواد مخدر شامل تریاک و مشتقات آن و مواد محرک شامل شیشه، گل، حشیش و موادی از این دست است که همگی می توانند اعتیادآور باشند و حتی مصرف یکبار آن عوارض جدی در فرد ایجاد می کند که غیرقابل جبران است.

وی با تاکید بر اینکه تصور اینکه مصرف گهگاهی یا تفریحی این مواد خاص بدون خطر بوده و همواره خطر اعتیاد و آسیب های جسمی و روانی وجود دارد اشتباه است، می افزاید: باید توجه داشت که اعتیاد بر خلاف تصور رایج تنها وابستگی جسمی نیست، بلکه وابستگی روانی را نیز در بر می گیرد که می تواند عواقب بسیاری داشته باشد.

این فوق تخصص روانپزشکی و فلوشیپ بیماری های روان تنی تصریح می کند: در واقع بسیاری از افراد تصور می کنند اعتیاد تنها زمانی رخ می دهد که فرد در هنگام ترک یک ماده با علائم جسمی شدید مواجه شود، اما در واقع اعتیاد بیشتر یک وابستگی روانی است و فرد معتاد حاضر است به هر قیمتی به مصرف ادامه دهد، حتی از دست دادن شغل، روابط خانوادگی و حتی اثرات منفی مصرف و حتی سلامتی خود را از دست بدهد.

چه عواملی از اعتیاد جلوگیری می کند؟

شاعر وی با بیان اینکه این وابستگی روانی ممکن است به صورت هفتگی، روزانه و یا به انحای دیگر رخ دهد، ادامه می دهد: حتی در شرایطی که علائم جسمی واضحی از ترک وجود نداشته باشد، زندگی، سلامت جسمی و روانی، روابط اجتماعی و کاری فرد تحت تاثیر قرار می گیرد و مصرف ادامه می یابد.

وی با بیان اینکه علائم ترک در مواد مختلف متفاوت است، می‌گوید: در موادی مانند تریاک یا هروئین علائم جسمی ترک مشخص و مشخص است و افراد با قطع مصرف دچار درد، تهوع، تعریق و سایر علائم می‌شوند، اما در مواد محرک مانند گل، حشیش یا شیشه، قطع مصرف ممکن است علائم جسمی شدیدی ایجاد نکند و افراد تغییرات خود را آشکار نشان ندهند.

کارشناس فلوشیپ روانپزشکی و بیماری های روان تنی با بیان اینکه حتی در این شرایط هم وسوسه ذهنی و نیاز ذهنی به مصرف همچنان وجود دارد و عامل اصلی اعتیاد است، می افزاید: حتی اگر افراد دیگر متوجه نشوند که فرد مدتی است مواد مصرف نکرده است، احساس بی قراری، اضطراب و نیاز به مصرف، باز هم کناره گیری کامل را در فرد ایجاد می کند.

استفاده از داروها و مواد محرک پدیده ای چندوجهی است

ریحانه صادقی، روانشناس و مشاور خانواده و عضو سازمان نظام روانشناسی کشور به گزارش میهن تجارت با بیان اینکه مصرف مواد مخدر و محرک ها پدیده ای چندوجهی است که تحت تأثیر عوامل مختلف از جمله عوامل فردی و محیطی شکل می گیرد، به خبرنگار به گزارش میهن تجارت گفت: فشارهای روحی و روانی مانند اضطراب، افسردگی یا احساس شکست، افراد را به سمت مصرف مواد برای رهایی موقت از دردهای روحی سوق می دهد و این راه حل کوتاه مدت در درازمدت منشأ مشکلات جدی جسمی و روانی می شود.

وی با بیان اینکه در کنار عوامل فردی، محیط اجتماعی و گروه همسالان نقش برجسته ای در شروع مصرف مواد دارند، می افزاید: بسیاری از نوجوانان و جوانان تحت فشار دوستان یا پذیرفته شدن در گروه های اجتماعی مصرف مواد را تجربه می کنند و در جوامعی که مصرف مواد عادی شده یا به عنوان نشانه استقلال و جسارت تلقی می شود، احتمال مصرف مواد افزایش می یابد.

یک روانشناس و مشاور خانواده و یکی از اعضای سازمان نظام روانشناسی کشور با بیان اینکه ترک مواد مخدر و محرک ها فرآیندی دشوار است که با موانع جسمی و روحی همراه است، اظهار می کند. وابستگی جسمانی علائمی مانند لرزش، درد، بی خوابی و خستگی را به همراه دارد که فرد را به مصرف برمی گرداند و علاوه بر آن وابستگی روانی نیز چالش بزرگی است. فرد معتقد است که قادر به مدیریت احساسات یا مشکلات خود بدون ماده نیست و این خطر عود را حتی پس از پایان مرحله جسمانی بالا نگه می دارد.

چه عواملی می تواند ترک دارو را تسهیل کند؟

صادقی با بیان اینکه درمان شناختی-رفتاری (CBT) یکی از موثرترین روش های ترک است، ادامه می دهد: این روش به فرد کمک می کند تا الگوهای فکری ناسالم و باورهای نادرست در مورد مواد را شناسایی و اصلاح کند و همچنین با آموزش مهارت های مقابله ای مانند مدیریت استرس، کنترل هیجان و حل مسئله، چالش های مواد را برای فرد بدون نیاز به زندگی توانمند می کند.

وی با بیان اینکه حمایت اجتماعی و گروه درمانی نقش حیاتی در موفقیت ترک سیگار دارد، می افزاید: حضور در جلسات مشاوره جمعی یا گروه های ترک اعتیاد باعث ایجاد حس همدلی و تعلق و افزایش انگیزه فرد برای ادامه مسیر می شود و تلفیق درمان های روانشناختی با حمایت خانواده و جامعه بهترین فرصت را برای بازگشت به زندگی سالم و پایدار فراهم می کند.

روانشناس و مشاور خانواده و عضو سازمان نظام روانشناسی کشور با بیان اینکه در کنار همه این عوامل و راهکارها باید به اهمیت پیشگیری و آموزش همگانی توجه شود، می‌گوید: آگاهی می‌تواند نقش اساسی در کاهش گرایش به مصرف مواد داشته باشد و وقتی افراد از سنین پایین با مهارت‌های زندگی آشنا شوند، مدیریت عواطف و فشار روانی را به سمت روش‌های سالم مقابله با مواد مخدر سوق می‌دهند. محرک ها در آینده بسیار کمتر خواهد بود.

وقتی فردی تصمیم می گیرد که از اعتیاد خلاص شود، اولین مانع، وابستگی جسمانی است. بدن بعد از مدتی به این ماده عادت می کند و قطع آن علائمی مانند لرزش، درد، بی خوابی، خستگی و حتی حالت تهوع را به همراه دارد. این علائم جسمی فشار زیادی بر فرد وارد می کند و او را به سمت استفاده مجدد سوق می دهد، بسیاری از افراد در این مرحله شکست می خورند، زیرا شدت علائم جسمی به حدی است که تحمل آن بدون حمایت پزشکی و روانی دشوار می شود.

وابستگی روانی حتی دشوارتر از وابستگی جسمی است، فرد از نظر روحی و روانی به مواد وابسته می شود و تصور می کند که بدون آن قادر به مدیریت احساسات یا مشکلات نیست و این وابستگی روانی حتی پس از گذراندن مرحله جسمانی، خطر بازگشت به مصرف را بالا نگه می دارد. ممکن است فرد در مواجهه با کوچکترین فشار روانی یا اجتماعی مجدداً به مصرف روی بیاورد و روانشناسان تاکید دارند که درمان روانشناختی و آموزش مهارت های مقابله ای برای غلبه بر این وابستگی ضروری است.

روانشناسی بر اهمیت درمان شناختی-رفتاری (CBT) تاکید می کند، زیرا این روش به فرد کمک می کند تا الگوهای فکری ناسالم و باورهای نادرست در مورد مواد را شناسایی و تصحیح کند و همچنین مهارت های مقابله ای مانند مدیریت استرس، کنترل هیجان و حل مسئله را آموزش می دهد، فرد را برای رویارویی با چالش های زندگی بدون نیاز به این مواد توصیه می کند. توانایی مقابله با وسوسه ها را افزایش می دهد و مسیر ترک را پایدارتر می کند.

ترک مواد مخدر و محرک ها فرصتی برای بازسازی زندگی است و حضور در گروه های حمایتی، جلسات مشاوره گروهی و حمایت خانواده و دوستان، انگیزه فرد را برای ادامه راه افزایش می دهد. نگاه مثبت به روند ترک باعث می شود فرد آن را نه به عنوان محرومیت، بلکه به عنوان آزادی و آغاز راهی جدید برای زندگی سالم و پرانرژی تجربه کند و بازگشت به تحصیل، کار یا روابط سالم خانوادگی و اجتماعی کیفیت زندگی را بهبود می بخشد و احساس ارزشمندی را در فرد تقویت می کند و ترکیب امید، حمایت اجتماعی و آموزش روانی بهترین شانس را برای بازگشت به زندگی سالم و ترک ترک می دهد.