به گزارش خبرگزاری به گزارش میهن تجارت، اعتیاد به مواد مخدر و دخانیات یکی از مهم ترین بحران های عصر امروز است که مرزهای فردی و اجتماعی را درنوردیده است. این پدیده نه تنها به عنوان یک بیماری جسمی و روحی، بلکه به عنوان یک معضل اجتماعی و فرهنگی نیز شناخته می شود و فردی که معتاد می شود به تدریج آزادی انتخاب و توانایی کنترل رفتار خود را از دست می دهد و در چرخه وابستگی و نیاز کاذب گرفتار می شود که به گونه ای عمل می کند که فرد مجبور به مصرف مواد برای ادامه زندگی روزمره خود می شود و این نشان می دهد که اعتیاد یک عادت ساده نیست، بلکه فقط یک بیماری نیست. مزمن و پیچیده است که نیاز به توجه همه جانبه دارد.
پیامدهای فردی اعتیاد بسیار گسترده و عمیق است و از نظر جسمی مصرف مواد مخدر و دخانیات باعث تخریب تدریجی اندام های حیاتی مانند قلب، ریه، کبد و مغز می شود. به ویژه سیگار عامل اصلی ابتلا به سرطان ریه و بیماری های تنفسی است و مواد مخدر نیز می تواند سیستم عصبی را به شدت مختل کند و از نظر روانی فرد درگیر اعتیاد با مشکلاتی مانند افسردگی، اضطراب، بی خوابی، کاهش اعتماد به نفس و اختلال در تمرکز مواجه می شود.
در سطح اجتماعی، اعتیاد به صورت زنجیره ای از آسیب ها عمل می کند و عواقب آن به سرعت به اطرافیان و جامعه منتقل می شود. خانواده افراد درگیر اعتیاد معمولا با مشکلات جدی مالی، روانی و عاطفی مواجه می شوند و کودکان در چنین فضایی دچار آسیب های تحصیلی و عاطفی می شوند و این می تواند چرخه آسیب های اجتماعی را در نسل های آینده ادامه دهد. اعتیاد در سطح کلان موجب افزایش جرایم، خشونت، فروپاشی خانواده ها و کاهش بهره وری اقتصادی می شود و هزینه های سنگین درمان و کنترل اعتیاد نیز فشار مضاعفی بر نظام سلامت وارد می کند.
ترک اعتیاد یکی از سخت ترین مسیرهایی است که انسان می تواند در زندگی طی کند، زیرا وابستگی جسمانی به مواد باعث بروز علائم شدید ترک مانند درد جسمی، لرزش، بی قراری و بی خوابی می شود و در کنار آن وابستگی روانی و فشارهای اجتماعی اغلب فرد را به بازگشت سوق می دهد. مصرف دوستان، مشکلات اقتصادی، عدم حمایت خانواده و تغییرات شیمیایی در مغز، همگی عواملی هستند که بهبودی از اعتیاد را به یک فرآیند طولانی و چالش برانگیز تبدیل می کنند و این ترکیب پیچیده نشان می دهد که بهبودی اعتیاد تنها با اراده فردی امکان پذیر نیست، بلکه نیازمند حمایت های چند جانبه است.
زخم های پنهان فردی و اجتماعی اعتیاد
زهرا سادات کاظمی، روانشناس و مشاور آموزشی به خبرنگار به گزارش میهن تجارت با بیان اینکه اعتیاد به مواد مخدر و دخانیات به معنای وابستگی جسمی و روحی فرد به مصرف مستمر این مواد است، گفت: در این صورت جسم و روان فرد به گونه ای عادت می کند که بدون مصرف این ماده دچار اختلال و ناراحتی می شود و اعتیاد نه تنها یک عادت ساده است، بلکه یک بیماری مزمن و پیچیده عصبی و تصمیم گیری برای کاهش اختلالات روانی در فرد است. کنترل رفتار
وی با بیان اینکه اعتیاد از منظر فردی سلامت جسمی و روانی را از بین می برد، افزود: مصرف مواد مخدر می تواند منجر به بیماری های قلبی، ریوی، کبدی و مغزی شود و دخانیات نیز عامل اصلی سرطان ریه و بیماری های تنفسی است و علاوه بر آن فرد درگیر اعتیاد دچار افسردگی، اضطراب، از دست دادن اعتماد به نفس و اختلال در کاهش توانایی تحصیلی و کاهش روابط اجتماعی می شود.
این روانشناس و مشاور تربیتی با بیان اینکه اعتیاد نه تنها به فرد آسیب نمی رساند، بلکه جامعه را نیز تحت تأثیر قرار می دهد، بیان کرد: افزایش جرایم، خشونت، فروپاشی خانواده و کاهش بهره وری اقتصادی از پیامدهای اجتماعی آن است و خانواده فرد درگیر اعتیاد معمولاً با مشکلات مالی، روانی و اجتماعی جدی مواجه می شود و کودکان در چنین فضایی دچار آسیب های روحی و تربیتی می شوند.
بهترین راه برای مقابله با اعتیاد، پیشگیری از آن است
کاظمی ادامه می دهد: ترک اعتیاد فرآیند بسیار سختی است زیرا وابستگی جسمی و روانی ایجاد می شود. پس از قطع مصرف، بدن فرد با علائم ترک مانند درد، بی خوابی، اضطراب و تحریک پذیری مواجه می شود و از سوی دیگر فشارهای روانی و اجتماعی مانند دوستان مصرف کننده، مشکلات اقتصادی یا عدم حمایت خانواده ترک را دشوارتر می کند و تغییرات شیمیایی در مغز فرد را به شدت وسوسه می کند که دوباره مصرف کند.
وی با بیان اینکه ترکیبی از درمانهای پزشکی، روانشناختی و اجتماعی برای ترک اعتیاد موفقیتآمیز ضروری است، گفت: استفاده از داروهای جایگزین زیر نظر پزشک میتواند علائم ترک اعتیاد را کاهش دهد و مشاوره روانشناختی و شرکت در جلسات گروهی مانند انجمنهای ترک اعتیاد به فرد کمک میکند تا انگیزه و حمایت لازم را به دست آورد و نقش خانواده و دوستان در ایجاد محیطی امن و حمایتی بسیار حیاتی است.
این روانشناس و مشاور تربیتی می افزاید: بهترین راه مقابله با اعتیاد پیشگیری از آن است و آموزش در مدارس، اطلاع رسانی عمومی از مضرات مواد مخدر و دخانیات، ایجاد اشتغال سالم و فرصت های تفریحی برای جوانان و تقویت مهارت های زندگی راهکارهای پیشگیرانه است و جامعه ای آگاه، حمایت کننده و ایجاد فرصت می تواند زمینه های اعتیاد را کاهش داده و مسیر زندگی سالم را هموار کند.
اعتیاد یعنی چه؟
رضا روزبهانی، متخصص پزشکی اجتماعی و خانواده به گزارش میهن تجارت با اشاره به تعریف کلی اعتیاد و بیان اینکه وابستگی به هر چیزی را می توان نوعی اعتیاد به حساب آورد، به خبرنگار به گزارش میهن تجارت گفت: از نظر علمی و بر اساس منابع معتبر پزشکی، اعتیاد تعریف دقیق تری دارد و به هر وابستگی ساده نمی توان آن را اعتیاد نامید.
وی با بیان اینکه اعتیاد از نظر علمی چند ویژگی اساسی دارد، می افزاید: اول اینکه فرد دچار نوعی اجبار برای مصرف یک ماده یا انجام یک رفتار می شود به طوری که اگر آن ماده را مصرف نکند یا آن رفتار را انجام ندهد دچار مشکل می شود.
این متخصص پزشکی اجتماعی و خانواده یکی دیگر از ویژگی های مهم آن را ادامه مصرف آن با وجود آگاهی از مضرات و پیامدهای منفی مصرف عنوان می کند و بیان می کند: این مصرف در برخی موارد حتی می تواند فرد را درگیر مسائل حقوقی کند اما با وجود این عواقب مصرف آن متوقف نمی شود.
ایجاد وابستگی در مغز با دارویی به نام نیکوتین
روزبهانی با بیان اینکه در چنین شرایطی کارکردهای اجتماعی، اقتصادی، شغلی و خانوادگی فرد به شدت تحت تاثیر قرار می گیرد اما فرد همچنان به استفاده خود ادامه می دهد، ادامه داد: این مجموعه ویژگی ها تعریفی است که به تعریف علمی اعتیاد بسیار نزدیک است.
وی با اشاره به اینکه سختی ترک اعتیاد به این دلیل است که دخانیات و مواد اعتیاد آور تاثیر مستقیم بر مواد شیمیایی مغز دارند، می گوید: سیستمی در مغز انسان وجود دارد که به آن سیستم یا سیستم پاداش می گویند. پاداش گفته می شود وقتی فردی ماده ای مانند سیگار مصرف می کند، نیکوتین باعث آزاد شدن برخی از انتقال دهنده های عصبی در مغز می شود که مهم ترین آنها دوپامین است.
این متخصص پزشکی اجتماعی و خانواده با بیان اینکه دوپامین واسطه لذت و شادی است و مغز به نوعی به فرد پاداش می دهد، می افزاید: این پاداش باعث شرطی شدن مغز می شود به این معنا که مغز یاد می گیرد دوباره آن لذت را تجربه کند، همان ماده باید دوباره مصرف شود و این فرآیند به صورت بیولوژیکی در مغز اتفاق می افتد و اساس شکل گیری وابستگی است.
با وجود سختی ها، راهکارهایی برای ترک اعتیاد وجود دارد که می تواند راه رهایی را هموار کند، درمان های دارویی زیر نظر پزشک می تواند علائم جسمی ترک اعتیاد را کاهش دهد و مشاوره روانشناختی می تواند به فرد کمک کند تا انگیزه و اراده خود را تقویت کند. جلسات گروهی مانند انجمنهای ترک اعتیاد فرصتی برای به اشتراک گذاشتن تجربیات و دریافت حمایت اجتماعی فراهم میکند و نقش خانواده و دوستان نیز بسیار حیاتی است و ایجاد محیطی امن، حمایتکننده و بدون فشار میتواند شانس موفقیتآمیز ترک را به میزان قابل توجهی افزایش دهد.
پیشگیری از اعتیاد مهمترین راهبرد مقابله با این بحران است و آموزش همگانی مضرات مواد مخدر و دخانیات، اطلاع رسانی در مدارس و دانشگاه ها، ایجاد فرصت های شغلی و تفریحی سالم برای جوانان و تقویت مهارت های زندگی از جمله راهکارهای پیشگیرانه است و زمانی که جامعه بر آگاهی و فرصت های سالم سرمایه گذاری کند، می تواند زمینه های رشد و گرایش نسل آینده را کاهش دهد.
از منظر فرهنگی و اجتماعی باید توجه داشت که اعتیاد نه تنها نتیجه ضعف فردی نیست، بلکه محصول شرایط اجتماعی و فرهنگی است و باید توجه داشت که مبارزه با اعتیاد، پیشگیری از آن و زمینه سازی برای رهایی از این دام وحشتناک نیازمند رویکردی همه جانبه است که هم افراد و هم ساختارهای اجتماعی را در بر گیرد.
اعتیاد را باید چالشی چند بعدی دانست که مستلزم همکاری فرد، خانواده، جامعه و نهادهای دولتی است و تنها با رویکردی همه جانبه و هماهنگ می توان از اعتیاد رهایی یافت و مسیر زندگی سالم و پویا را برای نسل های آینده هموار کرد.
منبع : به گزارش میهن تجارت
