شورای رقابت در پی حذف سامانه‌های عرضه یکپارچه هم خودرو

به گزارش اختاز نیوز به نقل از دنیای اقتصاد، سامانه یکپارچه عرضه خودروهای وارداتی پس از دو سال فعالیت و در حالی که کارایی چندانی از خود نشان نداد، اکنون در آستانه حذف قرار گرفته است. کرد گفت: شورای رقابت تصمیم گرفته است تا سامانه یکپارچه عرضه خودروهای وارداتی را حذف کند زیرا معتقد است این سامانه ها ذاتا کمکی به تنظیم بازار خودرو نمی کند. وی با بیان اینکه شورای رقابت پیش از این سامانه یکپارچه تخصیص خودروهای داخلی را به دلیل ناکارآمدی آن حذف کرد، افزود: در حال حاضر دو سامانه در زمینه فروش خودروهای وارداتی فعال هستند که یکی مربوط به خودروهای بنزینی و هیبریدی و دیگری مربوط به خودروهای بنزینی و هیبریدی است. به تمام خودروهای برقی بر اساس مصوبه شورای رقابت، الزامی برای عرضه خودروهای برقی در سامانه مورد نظر وجود ندارد، اما در مورد خودروهای هیبریدی و بنزینی، شورای رقابت هنوز آزادی فروش خارج از سامانه را تایید نکرده است.

یک منبع آگاه در گفت و گو با «دنیای اقتصاد» گفت: شورای رقابت به زودی آزادی فروش خودروهای هیبریدی خارج از سامانه را تصویب می کند و در گام بعدی این الزام از خودروهای بنزینی حذف می شود. اظهارات این منبع آگاه در شرایطی است که این روزها اخباری مبنی بر فروش خودروهای وارداتی خارج از سامانه به گوش می رسد.

شروع این ماجرا با خودروهای برقی رقم خورد به گونه ای که فروش خودروهای مورد نظر خارج از سیستم، مسئولان وزارت حریم خصوصی را به واکنش واداشت. ماجرا از این قرار است که برخی واردکنندگان خودروهای برقی سعی کرده اند محصولات خود را خارج از سامانه رسمی عرضه کنند. آنها حتی برای تشویق مشتریان به خرید این خودروها، اطلاعیه های فروش اقساطی خودروهای برقی را منتشر کردند. با توجه به تاکید سیاستگذار بر الزام به فروش خودروهای وارداتی در سامانه و اجرای چند مرحله فروش خودروهای وارداتی در سامانه های مورد نظر، این ابهام برای افکار عمومی ایجاد شده است که عرضه خودروهای وارداتی خارج از سامانه مجاز یا غیر قانونی؟

در پاسخ به این بلاتکلیفی، مدیر پروژه واردات خودرو وزارت امنیت دو واکنش متفاوت به این موضوع داشت. مهدی ضیغمی ابتدا به صراحت اعلام کرد که «هر گونه فروش خودروهای وارداتی – اعم از بنزینی و برقی – خارج از سامانه ممنوع است». وی در نشست خبری آنلاین خود در پایان آذرماه امسال گفت: اخیراً برخی از واردکنندگان به صورت انبوه اقدام به ثبت نام و دریافت وجه علی الحساب از متقاضیان از طریق شبکه نمایندگی خود می کنند و برخی از شرکت ها بدون ثبت نام اقدام به پیش فروش یا فروش مستقیم خودرو می کنند. سفارشی که باید هرچه سریعتر از آن پرهیز شود، این در حالی است که هرگونه فروش خودروهای وارداتی و خودروهای برقی خارج از سامانه یا حتی واردات خودرو بدون ثبت سفارش غیرقانونی است.

اگرچه تاکید اصلی دیغمی در این جلسه بر موضوع ممنوعیت فروش خودروهای ثبت نامی نبود، اما به صراحت گفت که فروش خودروهای برقی خارج از سامانه ممنوع است. این در حالی است که وی روز گذشته واکنش دیگری به عرضه خودروهای برقی در سامانه داشت و اعلام کرد «براساس مصوبه شورای رقابت، شرکت های واردکننده تنها می توانند خارج از سامانه خودروهای برقی عرضه کنند». بنابراین با عنایت به آخرین اظهارات مدیر طرح واردات خودرو، وزارت ایمنی رسما پذیرفته است که واردکنندگان خارج از سامانه خودروهای برقی عرضه کنند. یعنی عرضه خودروهای برقی خارج از سامانه تخلف نیست و واردکنندگان در این مورد آزاد هستند.

اما وزارت حراست با استناد به مصوبات شورای رقابت اجازه فروش خودروهای غیربرقی – بنزینی و هیبریدی – را در خارج از سامانه نمی دهد. به گفته وزارت امنیت، بر اساس دستورالعمل شورای رقابت، خودروهای بنزینی و هیبریدی باید در سامانه مورد نظر عرضه شوند و فروش خارج از سامانه تخلف است.

اخیرا اخبار ضد و نقیضی مبنی بر فروش خودروهای غیربرقی خارج از سامانه منتشر شده است که بر اساس آن برخی شرکت ها اقدام به فروش خودروهای غیربرقی خارج از سامانه کرده اند. این موضوع واکنش وزارت صمت را به دنبال داشت و مجری طرح واردات خودرو این وزارتخانه تاکید کرد که فروش خودروهای وارداتی [غیر برقی] خارج از سیستم ممنوع است. این در حالی است که یکی از واردکنندگان خودرو در گفت وگو با «دنیای اختسون» وقوع چنین تخلفی را به صورت گسترده تکذیب کرد.

وی که نخواست نامش فاش شود، تاکید کرد: سازمان توسعه تجارت بر واردات خودرو از صفر تا صد نظارت دارد بنابراین احتمال تخلف واردکنندگان صفر است. به گفته وی، شاید تخلفات بسیار کمی صورت گرفته باشد، اما با توجه به نظارت دقیق سازمان توسعه تجارت، واردکنندگان نمی توانند محصولات غیربرقی خود را خارج از سامانه به فروش برسانند.

اما چه تخلفی در عرضه خودروهای وارداتی صورت گرفته باشد یا نه، به نظر می رسد چیزی به پایان عمر سامانه های فروش خودروهای وارداتی باقی نمانده باشد.

از ابتدای آزادسازی واردات خودرو در سال 1401، سیاستگذار برای جلوگیری از تخلف واردکنندگان و کمک به تنظیم بازار خودرو، واردات صفر تا صد را بر عهده گرفته است.

تا قبل از ممنوعیت واردات خودرو در سال 1396، واردکنندگان در قیمت گذاری، فروش، نحوه فروش و کسب سود آزادی عمل داشتند، اما در دور جدید واردات، سیاستگذار تقریباً همه این اختیارات را از آنها سلب کرد. با این حال، هیچ نتیجه مثبتی از سفارش واردات خودرو حاصل نشد، به ویژه اینکه بسیاری از خودروهای وارداتی که در این سامانه فروخته می‌شد، به نمایشگاه‌ها ختم می‌شد و مشتریان برای خرید آنها باید مبلغی بسیار بیشتر از قیمت نمایندگی بپردازند.

بر این اساس اگر اخبار مربوط به تخلفات نیز صحت داشته باشد، این خود نشانه دیگری از ناکارآمدی سامانه یکپارچه خودروهای وارداتی است. نباید فراموش کرد که واردکنندگان نیز سیستم یکپارچه را نمی پسندند و برخی از آنها معتقدند وجود این سامانه حتی در مقاطعی مانع عرضه خودرو به بازار شده است. به عنوان مثال برخی از واردکنندگان به «دنیای اقتصاد» گفتند که وزارت حراست گاهی به بهانه به حد نصاب نرسیدن کالاهای وارداتی به درخواست ما برای عرضه محصولات وارداتی پاسخ نمی دهد و می گوید باید صبر کنید تا تعداد خودروهای وارداتی افزایش یابد. افزایش می یابد. وقتی تقاضای فروش خودروهای خارج از سامانه را داریم، وزارتخانه سکوت را نمی پذیرد و می گوید عرضه خارج از سامانه ممنوع است. این اظهارات واردکنندگان را می توان نشانه دیگری از ناکارآمدی سامانه یکپارچه برای عرضه خودروهای وارداتی دانست، چرا که این سامانه عملاً بعضاً به مانعی برای عرضه خودرو تبدیل شده است.

آزادی قیمت با حذف سیستم

مدت هاست که خبر ناکارآمدی سامانه یکپارچه عرضه خودروهای وارداتی به گوش شورای رقابت رسیده است. از این رو این شورا که در دور جدید فعالیت خود نشان داده تمایلی به اعمال سیاست های بخشنامه ای در حوزه خودرو ندارد، ابتدا الزام فروش خودروهای برقی را در سامانه مربوطه حذف کرد و اکنون به دنبال حذف این قانون است. سیستم های باقی مانده شورای رقابت در نظر دارد به زودی تعهد عرضه خودروهای هیبریدی در سیستم یکپارچه را حذف کند. با حذف این الزام، تامین کنندگان خودروهای هیبریدی مانند عرضه کنندگان مدل های برقی می توانند محصولات خود را خارج از سیستم مربوطه به فروش برسانند.

گام بعدی شورای رقابت حذف سامانه یکپارچه عرضه خودروهای وارداتی است. با حذف این سامانه، عرضه خودروهای بنزینی وارداتی در خارج از سامانه مجاز می شود. البته نباید فراموش کرد که شورای رقابت نسبت به عرضه خودروهای غیربرقی در سامانه یکپارچه حساسیتی ندارد، اما وزارت حراست با استناد به مصوبات شورا بر عرضه خودرو در سامانه تاکید دارد. این در حالی است که فروش خودروهای وارداتی – اعم از بنزینی، هیبریدی و برقی – خارج از سیستم یکپارچه از نظر شورای رقابت تخلف نیست. یعنی اگر مثلاً شکایتی از یک واردکننده مبنی بر فروش خودروهای خارج از سیستم به شورای رقابت برسد، این شورا به واردکننده رأی منفی نمی دهد.

این در حالی است که شورای رقابت می خواهد با حذف الزام فروش خودروهای بنزینی و هیبریدی در سامانه، سامانه یکپارچه را حذف کند تا وزارت امنیت نتواند دستور فروش خودروهای موجود در سامانه را بدهد. با حذف سامانه یکپارچه عرضه خودروهای وارداتی، این احتمال وجود دارد که فروش این خودروها به حالت سنتی قبلی بازگردد. در حال حاضر سازمان حمایت مصرف کننده و تولیدکننده، قیمت خودروهای وارداتی را بر اساس اسناد واردکنندگان تعیین می کند. این در حالی است که در گذشته واردکنندگان در تعیین قیمت آزادی عمل نسبی داشتند. در واقع واردکننده قیمت محصول خود را تعیین می کرد اما اگر شکایتی از سوی مشتریان به وزارت حریم خصوصی می رسید، این نهاد وارد ماجرا می شد و موضوع را پیگیری می کرد.

حال اگر سیستم یکپارچه حذف شود، بحث قیمت گذاری خودروهای وارداتی خود به خود حل می شود. با حذف سامانه، واردکنندگان همانند دوران قبل از ممنوعیت واردات، قیمت، فروش و نحوه فروش محصولات خود را تعیین می‌کنند و در این بین در صورت گزارش تخلف، سازمان حمایت به عنوان زیرمجموعه وزارت حریم خصوصی، آن را پیگیری می کند، اما دیگر نقش مستقیمی در قیمت گذاری نخواهد داشت.