به گزارش خبرگزاری به گزارش میهن تجارت، زلزله یکی از پیچیده ترین و غیر قابل کنترل ترین بلایای طبیعی هر ساله جوامع مختلف را غافلگیر می کند. غیرقابل پیش بینی بودن آن کشورها را در معرض خطرات ناگهانی و گسترده قرار می دهد، بنابراین ایمنی لرزه ای باید به عنوان یک ضرورت استراتژیک در سطح جهانی شناخته شود.
مدیریت سنتی بحران معمولاً پس از وقوع حادثه فعال میشود، اما تجربیات موفق نشان داده است که تمرکز بر پیشگیری و کاهش ریسک قبل از وقوع، کلید اصلی کاهش خسارات است و این تغییر دیدگاه، زیربنای سیاستهای پایدار در حوزه ایمنی لرزهای است.
ساختمانها و تأسیسات حیاتی باید به گونهای طراحی شوند که حتی در زلزلههای شدید هم کار کنند و مقاومسازی بیمارستانها، مدارس، پلها و شبکههای انرژی اگرچه هزینه بر است، اما در درازمدت از خسارات جانی و اقتصادی هنگفت جلوگیری میکند.
رفتار صحیح مردم در لحظه زلزله می تواند تفاوت مرگ و زندگی باشد و آموزش همگانی، مانورهای منظم و فرهنگ سازی از دوران مدرسه ابزاری کم هزینه و موثر برای افزایش آمادگی جامعه است.
زلزله مرز نمی شناسد و تجربه کشورهایی مانند ژاپن، شیلی و نیوزلند نشان می دهد که تبادل دانش و فناوری نقش مهمی در کاهش خطرات دارد. ایجاد شبکههای جهانی برای به اشتراک گذاشتن دادههای لرزهای، استانداردهای ساخت و ساز و برنامههای آموزشی به کشورها کمک میکند از تجربیات موفق یکدیگر بیاموزند.
ایمنی لرزه ای تنها یک موضوع فنی نیست، بلکه با سیاست های اقتصادی نیز مرتبط است و ارائه وام های بلندمدت، تخفیف های مالیاتی و حمایت های دولتی می تواند مردم و بخش خصوصی را به مقاوم سازی و رعایت استانداردها ترغیب کند و این سیاست ها به کاهش چشمگیر خسارات در بسیاری از کشورها کمک کرده است.
ایمنی در برابر زلزله باید به یک سیاست دائمی فراتر از چرخه های مدیریت کوتاه مدت تبدیل شود. تنها با نگاه راهبردی، سرمایهگذاری مستمر و اجماع اجتماعی میتوان تابآوری جوامع را افزایش داد و سوال اصلی این نیست که زلزله چه زمانی رخ میدهد، بلکه این است که چگونه جوامع میتوانند با حداقل آسیب بر آن فائق آیند.
می توان گفت ایمنی در برابر زلزله تنها یک اقدام فنی نیست، بلکه رویکردی جامع برای حفاظت از جان مردم و تداوم زندگی اجتماعی است و این مفهوم ترکیبی از مقاوم سازی زیرساخت ها، آموزش عمومی، سیاست های حمایتی و همکاری های بین المللی را شامل می شود و هدف آن کاهش اثرات یکی از غیر قابل پیش بینی ترین بلایای طبیعی هستند و هر جامعه ای که ایمنی در برابر زلزله را به عنوان یک اولویت راهبردی بپذیرد نه تنها از خسارات ناشی از زلزله می کاهد، بلکه ظرفیت تاب آوری خود را در برابر سایر مخاطرات طبیعی افزایش می دهد.
با توجه به ارزیابی آمادگی و ایمنی کشور در برابر زلزله و سایر مخاطرات طبیعی، امکان پیشگیری، کنترل و یا پیشبینی دقیق زلزله، انعکاس هشدارهای علمی در اقدامات پیشگیرانه و مدیریتی، اولویتبندی اقدامات برای کاهش خطر زلزله، نقش آموزش عمومی در کاهش تلفات زلزله، وضعیت تهران در برابر زلزلههای استان و شهرهای دارای بیشترین خطر زلزله. فریبرز ناطکالهی، عضو هیأت علمی پژوهشکده بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله گفتگویی داشتیم که در ادامه می خوانید.
به گزارش میهن تجارت: آمادگی و ایمنی کشور در برابر زلزله و سایر مخاطرات طبیعی چگونه ارزیابی می شود؟
سخنگوي الهي: ایران از نظر زمین ساختی در یکی از فعال ترین کمربندهای لرزه ای جهان قرار دارد و این یک واقعیت علمی غیرقابل انکار است. شواهد تاریخی، داده های لرزه نگاری و مطالعات زمین ساختی همگی نشان می دهد که کشور همواره در معرض زلزله های متوسط تا بزرگ بوده است و در آینده نیز چنین خواهد بود و سوال اصلی این نیست که آیا زلزله رخ می دهد یا خیر، بلکه سوال اساسی این است که در زمان وقوع زلزله چقدر آمادگی داریم.
در دهههای اخیر توجه بیشتری به مدیریت بحران پس از زلزله شده و کمتر به پیشگیری و کاهش خطرات توجه شده است، در حالی که تجربه جهانی ثابت کرده است که بیش از 70 درصد تلفات زلزله ناشی از ضعف ساختاری، عدم آموزش و عدم برنامهریزی پیشگیرانه است و کشورهایی که امروزه تلفات بسیار پایینی دارند، کشورهایی هستند که سالها پیش سرمایهگذاری بلندمدت در زمینه ایمنی انجام دادند.
با وجود دانش فنی مناسب و نیروی انسانی متخصص، ایمنی لرزه ای هنوز به اولویت ملی تبدیل نشده است و عدم انسجام مدیریتی، تغییرات و نگاه کوتاه مدت به مسائل زیرساختی باعث ایجاد فاصله بین دانش و اجرا شده است و برای جلوگیری از بحرانی شدن زلزله، ایمنی لرزه ای باید در اولویت قرار گیرد.
به گزارش میهن تجارت: آیا امکان پیشگیری، کنترل و یا پیش بینی دقیق زلزله وجود دارد؟
سخنگوي الهي: از دیدگاه علمی، زلزله یک پدیده طبیعی و نتیجه آزاد شدن انرژی انباشته شده در پوسته زمین است و تاکنون هیچ فناوری در دنیا نتوانسته آن را متوقف کند یا به طور دقیق آن را پیش بینی کند. پیشبینی زلزله به معنای تعیین زمان، مکان و بزرگی دقیق آن، هنوز در حوزه علمی محقق نشده است و آنچه گاهی از آن به عنوان پیشبینی یاد میشود، در واقع پیشبینی آماری یا برآورد ریسک است.
این بدان معنا نیست که انسان در مقابله با زلزله ناتوان است و تفاوت مهمی بین پیش بینی و کاهش خطر وجود دارد. کاهش خطر زلزله به معنای کاهش تلفات و خسارات مالی از طریق مقاوم سازی سازه ها، بهبود مقررات ساخت و ساز، آموزش عمومی و برنامه ریزی صحیح شهری است که بشر در این زمینه پیشرفت چشمگیری داشته است.
کشورهایی مانند ژاپن، شیلی و نیوزلند نشان دادهاند که حتی زلزلههای بالای 7 ریشتر نیز میتواند تلفات محدودی را به همراه داشته باشد، به شرطی که زیرساختها ایمن باشند، بنابراین تمرکز باید از این سوال که “زلزله چه زمانی اتفاق میافتد؟” به “وقتی زلزله می آید چه اتفاقی می افتد؟” تغییر و این تغییر دیدگاه اساس سیاست موفق در مدیریت ریسک زلزله است.
به گزارش میهن تجارت: هشدارهای علمی مرتبط با زلزله چگونه باید در اقدامات پیشگیرانه و مدیریتی منعکس شود؟
سخنگوي الهي: موضوع زلزله ماهیت طولانی مدت دارد و ایمنی لرزه ای نیازمند برنامه ریزی است چند دهه قدمت داردسرمایه گذاری مستمر و ثبات مدیریت است و چرخه های مدیریتی کوتاه مدت در این زمینه موثر نخواهد بود و گاهاً مشاهده می شود که منابع محدودی صرف پروژه هایی می شود که نتایج آنها سریعتر دیده می شود.
مقاوم سازی هزینه بر است و ایمنی در برابر زلزله مستلزم تعمیر ساختارهای فرسوده، تغییر الگوهای ساخت و ساز و نظارت دقیق است. اگرچه این اقدامات در کوتاه مدت پرهزینه به نظر می رسند، اما از زیان های متعدد در بلندمدت جلوگیری می کنند، به این معنی که این نگاه اقتصادی بلندمدت کمتر در تصمیم گیری ها مورد توجه قرار می گیرد.
زلزله تا زمانی که اتفاق نیفتد برای عده ای امری ضروری محسوب نمی شود و این با وجود تجربیات تلخ بم، رودبار و سرپل برو باید به ما می آموخت که بی توجهی به پیشگیری هزینه های جبران ناپذیری دارد و جدی نگرفتن علم و بی توجهی به هشدارهای کارشناسان بزرگترین ضعف در این زمینه است.
به گزارش میهن تجارت: مهمترین اقدامات اولویت دار برای کاهش خطر زلزله در کشور چیست؟
سخنگوي الهي: اولین و فوری ترین اقدام، ایمن سازی و تقویت ساختمان های حیاتی است. بیمارستان ها، مراکز درمانی، ایستگاه های آتش نشانی، مراکز مدیریت بحران، تاسیسات آب، برق، گاز و حمل و نقل عمومی باید در اولویت مطلق قرار گیرند، زیرا در صورت از کار افتادن این مراکز در هنگام زلزله، امکان امداد رسانی از بین می رود.
اقدام دوم بازنگری و اجرای دقیق مقررات ملی ساختمان است. قوانین خوبی وجود دارد اما مشکل اصلی در نظارت و اجراست و ساخت و سازهای غیرمجاز و بی کیفیت یکی از عوامل اصلی افزایش تلفات در زلزله است.
ایجاد انگیزه های اقتصادی برای مردم از دیگر مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد و ارائه وام های بلندمدت، تخفیف های مالیاتی و حمایت های مالی می تواند مردم را به مقاوم سازی خانه ترغیب کند و این سیاست در بسیاری از کشورها موفقیت آمیز بوده است.
در نهایت آموزش و فرهنگ سازی عمومی باید به عنوان یک سیاست همیشگی دنبال شود و جامعه ای آگاه در مواقع بحران تصمیمات بهتری بگیرد و آسیب کمتری ببیند.
به گزارش میهن تجارت: نقش آموزش همگانی در کاهش تلفات زلزله چگونه ارزیابی می شود؟
سخنگوي الهي: آموزش همگانی یکی از موثرترین و کم هزینه ترین ابزار برای کاهش خسارات ناشی از زلزله است و تحقیقات نشان می دهد که بخش قابل توجهی از تلفات ناشی از رفتار نادرست مردم در حین و پس از زلزله است. آموزش می تواند جان هزاران نفر را بدون نیاز به هزینه های سنگین ساختمانی نجات دهد.
مردم باید بدانند که چگونه محیط زندگی خود را قبل از زلزله ایمن کنند، در هنگام وقوع زلزله چگونه رفتار کنند و پس از آن چگونه عمل کنند و این آموزش ها باید ساده، مستمر و فراگیر باشد و ارائه آموزش به صورت مرحله ای موثر نخواهد بود.
در بسیاری از کشورها آموزش زلزله از مدرسه شروع می شود و با تمرینات منظم ادامه می یابد. این موضوع به یک فرهنگ عمومی تبدیل شده است و اگر رسانه ها، آموزش و پرورش و سایر دستگاه ها به صورت هماهنگ کار کنند، می توان در مدت زمان نه چندان طولانی میزان آمادگی عمومی را به میزان قابل توجهی افزایش داد.
نباید فراموش کرد که آموزش مکمل مقاومسازی است و حتی امنترین ساختمانها نیز بدون رفتار صحیح ساکنان نمیتوانند امنیت کامل را تضمین کنند.
به گزارش میهن تجارت: وضعیت تهران در برابر زلزله را چگونه توصیف می کنید؟
سخنگوي الهي: تهران از منظر لرزهخیزی یکی از خطرناکترین کلانشهرهای جهان است و قرار گرفتن آن بر روی گسلهای فعال یا مجاور آن، بافت فرسوده گسترده، تراکم بالای جمعیت و زیرساختهای آسیبپذیر، این شهر را به شدت آسیبپذیر کرده است و زلزله بزرگ تهران نه یک احتمال دور، بلکه یک واقعیت علمی قطعی است.
بخش قابل توجهی از ساختمانهای شهر تهران قبل از تدوین آییننامه لرزهای ساخته شدهاند و فاقد مقاومت لازم هستند. شبکه های گاز، برق و آب نیز در بسیاری از مناطق فرسوده شده و در صورت وقوع زلزله می تواند منجر به آتش سوزی گسترده و بحران های ثانویه شود.
از سوی دیگر گسترش بیش از حد شهر و تمرکز امکانات در تهران آسیب پذیری را چند برابر کرده و در صورت وقوع زلزله بزرگ سیستم حمل و نقل، امداد و مدیریت بحران دچار اختلال می شود.
امروز تهران به یک طرح نجات نیاز دارد که باید از آن فراتر رفت نمای مقطعی با اجماع ملی دنبال شود.
به گزارش میهن تجارت: کدام شهرها و استان های کشور بیشترین خطر زلزله را دارند؟
سخنگوي الهي: علاوه بر تهران، مناطق وسیعی از کشور در معرض زلزله های بزرگ است و استان های خراسان، آذربایجان شرقی، کرمان، کرمانشاه، کردستان، فارس، سیستان و بلوچستان و بوشهر از جمله مناطق با خطر لرزه ای بالا هستند.
این مناطق دارای سابقه زلزله های مخرب بوده و از نظر زمین شناسی فعال محسوب می شوند و تجربه نشان داده است که هر منطقه ای که در گذشته زلزله بزرگی داشته باشد می تواند در آینده شاهد اتفاقی مشابه یا حتی شدیدتر باشد و در بسیاری از این مناطق بافت های فرسوده و ساخت و سازهای ناایمن وجود دارد و توجه به ایمنی در برابر زلزله باید به عنوان یک سیاست ملی در کل کشور اجرا شود.
منبع : به گزارش میهن تجارت
