ابراهیم حاتمی کیا گفته است: اگر اثر هنری موافقان و مخالفانی داشته باشد، نشانه زنده بودن آن اثر است. من به انتقاد منتقد احترام می گذارم. مشکل از زمانی شروع می شود که این افراد قصد دارند افکار مخالف خود را حذف کنند. در زمان نمایش فیلم «از کرخه تا راین» پانصد صفحه اعتراض به دفتر کارگردان ارسال شد تا از اکران فیلم جلوگیری شود.
به گزارش ایسنا، این کارگردان سینما سال ها پیش به بهانه نمایش «به نام پدر» این موارد را با خبرنگاران مطرح کرده بود و در ادامه گفت: بعد از گذشت سال ها چه گذشت، این فیلمی است که پخش شده است. بارها در تلویزیون و من مطمئن هستم که فرزندان این معترضان مدافع این آثار بودند.
و همچنین بارها فیلم کرخه تا راین و با بازی “سعید” قهرمان فیلم با بازی علی دهکردی در کنار رود راین را که فریاد می زند “خدایا چرا اینجا” را تماشا کرده ایم. گریه کردیم و موسیقی این فیلم ساخته مجید تعظمی را تکرار کردیم.
این فیلم که شب گذشته همزمان با 23 خرداد از تلویزیون پخش شد، ساخته سال 1371 است و سیمرغ بلورین بهترین فیلم جشنواره یازدهم فجر را از آن خود کرد.
منوچهر محمدی تهیه کننده این فیلم چند سال پیش در گفت و گو با خبرنگاران گفت: حتی فیلم «از کرخه تا راین» که امروز یکی از افتخارات نظام محسوب می شود در آستانه توقیف قرار گرفت. و پناهندگی یک جانباز به طور جدی زیر سوال رفت، جالب است بدانید که وزیر وقت با ما تماس گرفت و گفت پایان فیلم را عوض کنید و حتی پایانی را پیشنهاد داد که قهرمان داستان به کشور بازگردد و مورد استقبال قرار گیرد. در فرودگاه با سرود ملی و تاج گل در مورد استفاده عراق از سلاح های شیمیایی بود و طبیعی است که این شخص شهید شود. آقای دکتر، به نظر شما وقتی عراقی ها احتمالاً از پفک به عنوان سلاح شیمیایی در جبهه جنگ استفاده می کردند، این موضوع مطرح نمی شود؟
این تهیه کننده سینما در گفت وگو با ایسنا تلویحا به این موضوع اشاره کرده بود.
فیلم «از کرخه تا راین» به سرنوشت چند قربانی استفاده از سلاح شیمیایی در جنگ ایران و عراق می پردازد. از بازیگران این فیلم می توان به علی دهکردی و زنده یاد هما روستا اشاره کرد.
حاتمی کیا در سال 1388 موضوع کپی رایت و حقوق فیلم هایش را یک داستان یا غم قدیمی سینمای ایران دانست و گفت: شاید من جزو فیلمسازانی باشم که سالی 20 بار فیلم های مختلف آن از تلویزیون پخش می شود و در در این میان تنها چیزی که به ما می رسد این است که ممکن است دعای بینندگان باشد و البته مسئولین نسبت به این موضوع احساس مسئولیت نمی کنند و فقط دعا می کنند که ما بایستیم و کار کنیم حقوق فیلم موضوع مهمی است، هرچند این موضوع تاثیر چندانی روی کارگردان ندارد.»
این فیلمساز همچنین در بخشی از یادداشت خود که پس از درگذشت سیف الله داد در ایسنا منتشر کرد، نوشت: از خلوت او بگویم، از قدم زدن زیاد در کنار رود راین که گاهی مثل اشکی از غربت شیرین می شد. یک همسفر بودم که بدون او ماشین من به راین نمی رسید.”
و سپس به بهانه بازپخش «از کرخه تا راین» گوشه ای از گفت و گوی علی دهکردی با موزه سینما داریم که در آن به حضورش در این فیلم اشاره کرده است: «آقای عظیم پور در تولید. من و دستیار ابراهیم حاتمی کیا در فیلم «از کرخه تا راین» برای حضور در این فیلم معرفی شدیم این گفتگوها را برای تماشا و تجزیه و تحلیل دوباره.
آقای عظیم پور من و صادق صفایی را برای نقش جانباز معرفی کرده بود و در بین ممیزی ها و بحث ها، من برای نقش سعید انتخاب شدم، بعد از انتخاب وارد بحث ها و تمرین های جدی تری شدیم و شاهد بودم که ابراهیم حاتمی. تکه ای از روح، قلب و روح او بود. برای ساخت فیلم «از کرخه تا باران» و بخش مهم ساخت این فیلم خاطره سیف الله داد بود.
یادم هست آن زمان نگران بودم که خانواده شهدا و رزمندگان پس از دیدن نقش، واکنش بدی نشان ندهند، اما در نهایت بدون اینکه بدانیم در نهایت چه می شود، کار را شروع کردیم. بسیاری از آلمانی‌ها به ما به‌عنوان یک گروه جهان سومی نگاه می‌کردند، اما بعداً متوجه شدند که این یک گروه حرفه‌ای است تا جایی که هانس نیمن (بازیگر آلمانی که نقش شوهر هما روستا را در فیلم بازی می‌کرد) در زمان حضورش در کنار ما می‌ماند. انجام شده یا روزهایی که کار می کرد. ناده با خانواده به سر فیلمبرداری آمد و در کنار ما بود.»
دهکردی بهترین انتخاب در این فیلم را هما روستا عنوان کرد و گفت: خانم روستا بازیگر درجه یک، چهره برجسته فرهنگی و هنری، مسلط به زبان آلمانی و همچنین مسلط به فرهنگ یک ایرانی مقیم آلمان بود.
وی همچنین با بیان اینکه نقش سختی بود، یادآور شد: خوشبختانه جانبازان و رزمندگان را از نزدیک دیده بودم و آنها هم در خانواده ما بودند و این نکته مثبتی برای من به حساب می آمد، با خودم گفتم آنها را می شناسم اما از سوی دیگر، تجربه بازیگری زیادی نداشتم تا مطمئن شوم که بتوانم به خوبی با لحظات نابینایی یا دراماتیکی که برای شخصیت فیلم پیش می آید کنار بیایم کار می کردم و باید آن را به خوبی و به بهترین شکل انجام می دادم.
یادم می آید مدت ها عینک آفتابی زدم و دستمالی روی چشمانم گذاشتم و مثل یک آدم نابینا چند دقیقه راه رفتم و با همان حالت به ایستگاه اتوبوس رفتم. با صادق صفایی مشغول تمرین این موارد بودیم و خیلی زود با انتظارات ابراهیم حاتمی کیا از این شخصیت و بخصوص صادق صفایی که به خوبی از پس نقش برآمد و باید بگویم بازی سعید در فیلم «از کرخه تا باران» را قبول کردم. برای من اتفاق افتاده. مهم و عالی بود.”
ابراهیم حاتمی کیا پس از درگذشت صادق صفایی از ایفای نقش ماندگار «نوذر» در فیلم «از کرخه تا باران» با بازی این بازیگر به تازگی درگذشت نوشت.
او در مقاله ای که سه سال پیش در اختیار ایسنا قرار داده و ما از آن برای نتیجه گیری این بررسی استفاده می کنیم، نوشت:
“یا شاهد
او صادق بود و صداقت و صراحتش اجازه نمی داد که کمتر نفوذ کند. برای بازی در «از کرخه تا راین» با او شرط گذاشتیم که در دوران غیربازیگری – که زمان کمی هم نبود – به تیم فیلم کمک کند تا کمتر از عوامل آلمانی استفاده کنیم. قول همکاری داد. او ابتدا به قولش عمل کرد، اما هر چه جلوتر رفتیم کمتر تمایلی به همکاری داشت. از دستش ناراحت بودم چون شرطش را برآورده نکرد، غافل از اینکه صادق صفایی آنقدر در نقش نوذر غوطه ور بود که دیگر مثل بچه های شیمیایی حوصله اش را نداشت. در نتیجه نقش «نوذر» در فیلم «از کرخه تا راین» ماندگار شد.
خداوند او را بیامرزد و در محاصره شهدای جنگ تحمیلی به ویژه شهدای مظلوم شیمیایی قرار دهد.
6 شهریور 1400 / ابراهیم حاتمی کیا
صادق صفایی برای فیلم «از کرخه تا باران» موفق به دریافت دیپلم افتخار بازیگر نقش مکمل از جشنواره فیلم فجر شد.
