شاهین شجری کهن در اعتماد نوشت: سریالی که داستانی در حوزه تاریخ فرهنگی یک کشور آسیای شرقی را روایت می‌کند و سازندگان آن باید از عناصری پیروی می‌کردند که شاید بسیاری از آنها با آنها ناآشنا باشند.
از آنجایی که این سریال یک محصول بین المللی است و محصول ملی نیست، می توان گفت همه سازندگان آن ژاپنی هستند. با توجه به این نکته، محصول یک اثر بسیار محترم و ظریف، پر از جزئیات است که مشخص است تحقیقات بسیار قوی پایه و اساس سریال بوده است.
به عبارت دیگر، اینطور نیست که سازندگان با کنار هم گذاشتن دیالوگ ها و داستان ها و تنها استفاده از لباس های قدیمی و لوکیشن های تاریخی، حس روایت تاریخی را به مخاطب القا کنند.
از منظری دیگر می‌توان «شوگان» را آیینه‌ای از فرهنگ ژاپنی دانست که فقط داستان جنگ و درگیری جنگجویان، سامورایی‌ها، اربابان و سربازان و… نیست، شوگون داستان یک انسان حساس و مهم است. مرحله ای در تاریخ یک سرزمین و یک ملت.
دورانی که ژاپن در معرض حملات خارجی و مبلغان مذهبی و مبلغان مسیحی و کسانی که به طور طبیعی در آن دوران مستعمره شده اند و وارد مرزهای ژاپن می شوند، البته این اتفاق برای بسیاری از کشورها از جمله کشور خودمان رخ داده و ما نتوانستیم از مرزها عبور کنیم. از نظر جغرافیایی و فرهنگی خود را از نفوذ استعمار محافظت کنیم، همانطور که هند و برزیل نتوانستند، همانطور که دو سوم کشورهای جهان نتوانستند، اما ژاپن می توانست. دلیل آن عزم برخی از شخصیت های مهم سیاسی تاریخی آن زمان است که تصمیم مهمی می گیرند و همه خارجی ها را از ژاپن بیرون می کنند.
اگرچه این تصمیم آنها پیامدهای زیادی دارد، مثلاً ژاپن را به مدت دو قرن در انزوای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی فرو می برد، مردم را فقیر می کند، باعث عقب ماندن یا عقب ماندن آنها از تحولات جهانی می شود. اختراعات و دستاوردهای تکنولوژیکی، اما از سوی دیگر باعث فرهنگ ژاپنی ها می شود، عناصر سنتی مانند لباس، زبان، ادبیات، معماری، حتی گل آرایی، نوع پوشش و غذا خوردن و آداب و رسوم آنها دست نخورده باقی می ماند.
به همین دلیل است که فرهنگ ژاپنی با سایر نقاط جهان متفاوت است، از طرز لباس پوشیدن گرفته تا فلسفه و فرهنگ جهان بینی و حتی غذای آنها متفاوت است، این باعث می شود هر سنت ژاپنی بر اساس آن باشد، تحت تأثیر قرار گیرد. دنیای بیرون به مدت 400 سال ایمن باشید این موضوع مزایایی دارد و باید نتایج منفی نیز داشته باشد.
اما درسی که در سریال شوگان برای ما که همیشه در سینما و تلویزیون به بحث فرهنگ و بازنمایی سنت ها و تاریخ سرزمینمان می پرداختیم.
هیچ وقت راه مستقیم و روشنی برای ما وجود نداشته است. این احترامی است که سازندگان سریال به فرهنگ میزبان، معماری خانه های ژاپنی، طرز لباس پوشیدن مردم، حتی زبانشان در بسیاری از دیالوگ ها، در نسخه اصلی ژاپنی است و در نظر گرفتن چنین نکته ای طبیعی است. برای شرکت ها تهیه کننده با خطر از دست دادن مخاطب همراه است و آن را نمی پذیرند، اما در سریال شوگون آن را می پذیرند و ریسک می کنند تا کارشان واقعی تر شود و فضا به واقعیت های تاریخی نزدیک شود.
اسکورسیزی در سال ۲۰۱۶ فیلمی به نام «سکوت» ساخت که داستان آن درباره راهبان و مبلغان مسیحی بود که از پرتغال و اسپانیا برای تبلیغ دین مسیح به ژاپن آمده بودند که دستگیر، تعدادی اعدام و برخی شلاق خوردند. در «سکوت» از ژاپن روایت می کند. در آنجا اسکورسیزی ژاپن را از دید یک جهانگرد غربی به تصویر می کشد، همانطور که در «آخرین سامورایی» با بازی تام کروز این دیدگاه غربی را می بینیم. یعنی ما به همه جنبه های ژاپنی از دیدگاه اروپایی، غربی و آمریکایی نگاه می کنیم، نکاتی که فکر می کنیم توریستی می شود، اما در «شوگان» اینطور نیست، در «شوگان» همان اصالتی است که در «شوگان» وجود دارد. کاگه موشا» اثر آکیرا کوروساوا. ، همان سرزندگی و بافت طبیعی زندگی روستایی را می بینیم که در آثار ناگیسا اوشیما می بینیم، در شوگون وارد یک خانه ژاپنی می شویم، با آنها وارد حیاط و آشپزخانه و خانه و زندگی آنها می شویم، وارد قلعه ها می شویم، ما بفهمید چرا آنها اینقدر لجباز هستند، چرا اینقدر از خارجی ها می ترسند، این نکات از دید یک توریست روایت نمی شود، دوربین از همان ابتدا با شخصیت های ژاپنی هماهنگ است، تنها فردی که در آن جمعیت غریبه است. یک کافر و یک انگلیسی است که خارجی است، اما بقیه آشنا هستند و در فضای کاملا شناخته شده هستند. زندگی می کنند و کار می کنند، سبک زندگی همه آنها شبیه به هم است، اتفاقاً برخلاف برخی فیلم هایی که از منظر غربی ها و دقیقاً از بالا به پایین و از منظر فرهنگ متمدن در مورد شرق ساخته می شود، به تصویر می کشد. تجربه حضور یک فرهنگ بدوی و عقب مانده. می کشند و ما مدام در این فیلم ها اشارات تحقیر آمیز می بینیم، مثلاً فیلم هایی که روایتگر افغانستان است، خشونت و بی سوادی، اسارت زنان و ضرب و شتم آنها توسط شوهران و پدرانشان، یا کوچه های خاکی و ماشین های اسقاط یا افراد بی سواد را می بینیم. . ، یا فقر عمومی که در نمایش هند حتی در فیلم های تجاری و جریان اصلی مانند میلیونر زاغه نشین دیده می شود. اما در شوگون، حتی نگاه ترحم آمیز نیست که عراق و هند را به مخاطب غربی نشان می دهد، نگاهی که با تاسف می گوید این افراد آدم بدی نیستند، انسان هستند و احساسات دارند، اما خشن هستند، چون فرهنگشان. توسعه نیافته و ابتدایی و عقب مانده هستند. ما باید آنها را به شاهراه تمدن راهنمایی کنیم.
در «شوگان» مطلقاً چنین نگاهی وجود ندارد، اتفاقاً آن که بی فرهنگ است انگلیسی است، انگلیسی که بی خیال مرگ پیرمردی می شود، انگلیسی که از حمام فرار می کند و رفتار غیر متمدنانه ای دارد، اما از طرف دیگر ژاپنی ها را می بینیم که بسیار آراسته، باسواد، فیلسوف و خردمند هستند، حتی مردان و زنان ساده و روستایی بسیار با فرهنگ هستند و کار خود را آگاهانه انجام می دهند.
وقتی انگلیسی پرمدعا وارد ژاپن می شود، فکر می کند که با وحشی ها طرف است، اما هنر سریال شوگان این است که به مرور زمان نشان دهد که میزبان و صاحبان اصلی ژاپن اصلا وحشی نیستند و صاحب تمدن هستند، چه انگلیسی و چه پرتغالی. آنها باید زمان زیادی را صرف کنند و بتوانند فرهنگ خود را با ادب و احترام درک کنند و بپذیرند.
برای من احترامی که شوگان برای فرهنگ میزبان قائل است بسیار جذاب است، علاوه بر جلوه های بصری چشمگیر، صحنه های عظیم، موسیقی گوش شکن، فیلمبرداری با تکنیک های پیشرفته، زوایای دوربین یا استفاده از تصحیح رنگ و نور، بازی های درجه یک، همه آنها در فیلم ها و سریال های دیگر دیده می شوند، حتی استفاده از داستان پر فراز و نشیب نکته جدیدی از شوگان نیست، می توانم بگویم که منحصر به فرد شوگان است، حتی صحنه های عظیم با اجرای با کیفیت یا طراحی صحنه درخشان. به نظر من موضوع و نکته مهم «شوگون» است. اینطور نیست، شوگان نمایشی ستودنی برای احترام به فرهنگ میزبان است. به همین دلیل سازندگان فصل های دیگری در دست ساخت دارند.
