خلا نظارت در بازار برنج

امسال نوسانات قیمتی زیادی در بازار کالاهای اساسی وجود داشت. لبنیات، حبوبات، برنج، سبزی و … امسال نسبت به ابتدای سال افزایش قیمت داشته است.

یکی از وظایف وزارت جهاد کشاورزی مدیریت بازار کالاهای اساسی است که ارتباط مستقیمی با سفره مردم دارد. با کاهش سهم اعتبارات کالاهای اساسی وارداتی در بودجه 1404، صحبت از افزایش نرخ ترجیحی ارز و حتی حذف آن از برخی کالاهای وارداتی به گوش می رسد.

دولت چهاردهم در اولین لایحه بودجه تقدیم به شورای اسلامی، برای واردات کالاهای اساسی 11 میلیارد دلار در یورو تعیین کرده است.

در بند «شناسه بودجه 70411-خ» به دولت و نهادهای موضوع ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب 8/7/1386 از جمله بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اجازه داده می شود. واردات فقط کالاهای اساسی کشاورزی، دارو و مواد اولیه آن، مواد مصرفی پزشکی، شیر خشک و مواد اولیه آن باید با نرخ ترجیحی اعمال شود برای واردات اقلام فوق توسط سازمان برنامه و بودجه به بانک مرکزی ابلاغ می شود.

این در حالی است که بر اساس تجربه چند سال اخیر سالانه بین 15 تا 17 میلیارد دلار کالای اساسی وارد کشور می شود.

میزان تولید و نیاز کشور

پس از گندم، برنج دومین محصول پرمصرف ایران است و به گفته مدیر طرح گندم و برنج وزارت جهاد کشاورزی، در سال زراعی 1402 تا 1403، 750 هزار هکتار از اراضی کشاورزی کشور زیر کشت رفته است. با برنج، بیشتر آنها در استان های شمالی گیلان، گلستان و مازندران بوده است.

سهراب سهرابی گفته بود با احتساب کشت مجدد و راتون میزان شلتوک تولیدی 4.5 میلیون تن بوده که از این میزان 2.7 میلیون تن برنج سفید تولید شده است.

وی درباره نیاز کشور نیز اظهار داشت: با احتساب مصرف سرانه 35 کیلوگرم و 200 هزار تنی ذخایر استراتژیک، آمار نیاز بازار داخلی به این محصول پرمصرف 3 میلیون و 200 هزار تن است. در نتیجه با توجه به میزان تولید داخلی باید 500 هزار تن برنج خارجی وارد شود.

اما نکته حائز اهمیت در زمینه تولید برنج در کشور، کشت محصولات مرغوب و گران قیمت است که 70 درصد از آمار تولید ایران را تشکیل می دهد.

سهم ارقام مختلف برنج در تولید

در ایران دو نوع برنج محلی و ارقام پرمحصول تحقیق شده در پژوهشکده برنج کشت می شود.

واریته محلی عملکرد پایینی در واحد دارد اما محصولی با طعم و مزه بالاتر است. برنج های گروه صدر شامل صدری هاشمی، طارم، سیاه دم و … در این دسته قرار می گیرند.

ارقام مربوط به مطالعات پژوهشکده برنج ارقام پرمحصول با سطح عملکرد بالاتر در واحد هستند. برنج مصرفی که ممکن است طعم آن در مقایسه با ارقام محلی متفاوت باشد. برنج های فجر، شیرودی، ندا، نعمت و… در این گروه قرار دارند.

ارقام پرمحصول از نظر قیمت از نرخ مناسب تری برخوردارند ضمن اینکه به ازای هر متر مکعب آب مصرفی محصول بیشتری تولید می کنند. بین 20 تا 25 درصد تولید برنج در این ارقام است و مابقی برنج محلی و مرغوب و با قیمت بالا است. از این رو با وجود نرخ بالای تولید، اکثر مردم به دلیل کاهش درآمد، توان خرید انواع برنج محلی را ندارند.

اعداد و ارقام در مورد نوسانات بازار برنج چه می گویند؟

در جدول زیر نوسان قیمت ارقام بومی و پرمحصول از ابتدای سال تا اول بهمن آورده شده است.

در مجموع می توان گفت برنج هاشمی از 30 اردیبهشت تا 9 دی 56.82 درصد، برنج طارم از 20 اردیبهشت تا 9 دی 13.64 درصد و شمسیری از 20 اردیبهشت تا 9 دی 8.89 درصد افزایش داشته است.

در همین راستا برنج فجر نیز از 20 اردیبهشت که هر کیلوگرم 100 هزار تومان بود تا 9 آذرماه به 115 هزار تومان افزایش قیمت را تجربه کرده است.

باید گفت؛ قیمت های درج شده در جدول مربوط به خرده فروشی های برنج در سطح شهر (مناطق نزولی مرکزی) است و این نرخ در فروشگاه های زنجیره ای به دلیل هزینه های بسته بندی و غیره بیشتر است. به عنوان مثال در زمانی که برنج هاشمی در شالی فروشی های کوچک سطح شهر کیلویی 88 هزار تومان بود در فروشگاه های زنجیره ای 120 هزار تومان فروخته می شد.

حجم واردات امسال

نکته دیگر حجم واردات در سال جاری است. به گفته سخنگوی انجمن واردکنندگان برنج، در 4 ماهه نخست سال جاری و قبل از ممنوعیت واردات (از اول مرداد تا پایان آبان) بین 450 تا 500 هزار تن برنج وارد و در بازار توزیع شده است. این عدد پس از رفع ممنوعیت 150 هزار تن بود که مربوط به بارهایی است که تا 9 تیر وارد گمرکات کشور شده اما مجوز ترخیص برای آنها صادر نشده است.

ثبت سفارش جدید 19 آذرماه است که 200 هزار تن واردات و مقدار کمی از آن توزیع و مابقی روزانه در حال ترخیص است. همچنین از 9 آذرماه سامانه ثبت سفارش مجددا باز می شود و سهمیه واردات برنج 200 هزار تن طی 30 تا 40 روز آینده در بازار توزیع می شود.

به نظر می رسد واردات برنج امسال تاثیری بر قیمت برنج ایرانی نداشته است و در خردادماه شاهد کاهش نسبی دو رقم طارم و شمشیری بودیم. در ادامه در 22 شهریور که قیمت برنج ایرانی کاهش دیگری را تجربه کرد، مربوط به ورود برنج داخلی بود که باعث افزایش بیشتر قیمت این محصول پرمصرف در بازار شد.

آیا بازار برنج توسط سازمان های نظارتی نظارت می شود؟

رصد هفتگی بازار کالاهای اساسی نشان می دهد که در 6 ماهه نخست سال شاهد خالی شدن قفسه های برنج خارجی بودیم (البته این تخلیه فقط به این محصول محدود نشد و در مورد خامه، کره، روغن و … نیز تجربه شد. همچنین کره و روغن با حجم در فروشگاه های زنجیره ای و خرده فروشی های سطح شهر توزیع می شود) این امر برای برنج ایرانی در 3 ماهه آخر سال نیز تکرار می شود. در همین رابطه یکی از کارشناسان فعال در فروشگاه های زنجیره ای گفت: نرخ اعلام شده خرید این محصول افزایش زیادی داشته و برخی حتی از فروش برنج به صاحبان فروشگاه خودداری می کنند.

نزدیک شدن به ماه مبارک رمضان و عید نوروز، تامین بازار کالاهای اساسی را ضروری می کند و حتی در چنین زمانی، دولت سال گذشته طرح “فجرانه” را اجرا کرد تا اقلام با قیمت مناسب تری در اختیار مردم قرار گیرد. -خانوارهای درآمدی در کشور

بخشی از نظارت بر بازار کالاهای اساسی بر عهده وزارت جهاد کشاورزی است و نهادهای نظارتی سایر نهادها نیز در این امر دخیل هستند.

شکاف نظارتی مدیریت شده در بازار کالا می تواند چالش هایی ایجاد کند که مطمئناً جلوگیری از آن برای دولت هزینه کمتری خواهد داشت.

یکی از معضلات جامعه فقر کالری است که عرضه کنندگان بازار کالاهای اساسی باید به صورت مدیریت شده عمل کنند و اگر قرار است محصولی حذف شود با کالای دیگری با قیمت مناسب تری جایگزین شود.

به گفته مجری طرح گندم و برنج وزارت جهاد کشاورزی با افزایش نرخ ارز مردم به تدریج به برنج تولید داخل گرایش پیدا کردند. سیاست وزارت جهاد در تولید برنج افزایش سهم محصول برنج نسبت به برنج بومی است تا نقش خود را در خوداتکایی دومین محصول پرمصرف داخلی افزایش دهد.

اما تا زمانی که این امر محقق نشود، آیا نیازی به واردات برنج با قیمت مناسب و متناسب با سطح درآمد اکثر مردم نیست؟

منبع:

تمبر