الجزیره نوشت: امروز در آستانه پایان سال 2025 ایستاده ایم. سالی که مجموعه ای از رویدادهای اقتصادی و ژئوپلیتیکی شکل جهان را تغییر داد.
به گزارش سرویس بین الملل «میهن تجارت»، در ادامه این مقاله آمده است: امسال شاهد تحولات عمدهای بودیم که ساختار اتحادها، الگوهای تامین مالی و تجاری و نقشه نفوذ اقتصادی را تحت تاثیر قرار داد و دروازهای را به سوی مرحله جدیدی گشود که در آن ابعاد اقتصادی و ژئوپلیتیکی بیش از هر زمان دیگری در هم تنیده شده است.
بازگشت دونالد ترامپ به ریاست جمهوری آمریکا یکی از عوامل بارز تشدید این نوسانات بود. چه از طریق سیاست های تجاری و چه از طریق تغییر رویکرد استراتژیک ایالات متحده. این موضوع زمینه ساز تحولاتی شده است که ادامه دارد و ممکن است مسیر سال 2026 را نیز رقم بزند.
برای درک مسیر آینده، باید بررسی کرد که در این سال چه اتفاقی افتاده است، این تحولات چگونه انباشته شده اند و چه واقعیتی را به اقتصاد جهانی ارائه کرده اند.
در این مقاله به بررسی مهمترین رویدادهای اقتصادی سال 2025 می پردازیم و سعی می کنیم از طریق آنها مسیر محتمل سال 2026 را درک کنیم.
1- بازگشت ترامپ و بازتعریف نقش آمریکا
سال 2025 با بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید شاهد تغییر مهمی بود. این رویداد تأثیر مستقیمی بر ساختار نظام جهانی به ویژه در حوزه سیاست های تجاری و اتحادهای بین المللی داشت.
این بازگشت در فضای ملتهب سیاسی و داخلی آمریکا و با اقداماتی برای بازتعریف نقش آمریکا در جهان همراه بود:
بازنگری در قراردادهای تجاری
زیر سوال بردن تعهدات گذشته
اتخاذ یک رویکرد سختگیرانه تر در مورد مهاجرت، جهانی شدن و زنجیره تامین
این تغییر نه تنها یک تغییر ظاهری در قدرت بود، بلکه گذار به یک سیاست بسته تر و سخت تر بود که باعث بی ثباتی در بازارهای جهانی و سازماندهی مجدد استراتژیک بسیاری از کشورها به ویژه کشورهایی شد که وابستگی زیادی به بازار آمریکا یا حمایت امنیتی آن دارند.
2- «روز آزادی» … تعرفه های تجاری که مرحله جدیدی را رقم زد
در آوریل 2025، دولت ایالات متحده بسته گسترده ای از تعرفه ها را بر واردات عمده از چین، اروپا و سایر کشورها اعلام کرد. اقدامی که نقطه عطفی در مسیر تجارت جهانی محسوب می شود.
پیامدهای این تصمیم:
سقوط شدید در بازارهای مالی، به ویژه سهام فناوری و نیمه هادی ها
صدها میلیارد دلار ارزش بازار در عرض چند ساعت از دست رفت
اقدامات تلافی جویانه از سوی دیگر کشورها
افزایش تنش های تجاری، افزایش قیمت جهانی کالاها و فشارهای تورمی
این روز آغاز مرحله جدیدی از حمایت گرایی شدید ایالات متحده بود و جهان را به بازنگری در روابط تجاری و یافتن راه های جایگزین سوق داد.
3- حمله اسرائیل به ایران … امنیت و انرژی دوباره تحت فشار است
حمله نظامی اسرائیل به ایران یکی از مهم ترین رویدادهای امنیتی سال 2025 بود و منطقه را بار دیگر به آستانه تنش بزرگ کشاند.
عواقب:
افزایش فوری قیمت انرژی
نگرانی در مورد گسترش عملیات و تهدید تأسیسات انرژی و مسیرهای حمل و نقل حیاتی
بازگشت ریسک های خاورمیانه به عنوان عامل اصلی قیمت گذاری کالاها
اگرچه این حمله به جنگی گسترده تبدیل نشد، اما خطرات ژئوپلیتیکی منطقه را بار دیگر به خط مقدم توجه جهانی بازگرداند.
4- محدودیت های چین برای فلزات کمیاب و تشدید جنگ فناوری
در اواسط سال 2025، چین محدودیت های گسترده ای را بر صادرات برخی از فلزات کمیاب و استراتژیک اعمال کرد. مواد حیاتی برای فناوری و صنایع دفاعی ایالات متحده.
عواقب:
افشای وابستگی شدید آمریکا به مواد خام چینی
اختلال فوری در کارخانه های آمریکایی
افزایش قابل توجه هزینه ها در صنایع نیمه هادی، باتری و خودروهای الکتریکی
ایالات متحده تلاش کرد منابع جایگزین در آفریقا و گرینلند بیابد، اما مشخص شد که ظرفیت چین نمی تواند به سرعت جایگزین شود. این امر آمریکا را وادار کرد تا در جنگ تکنولوژیک با چین به سمت «آتش بس شکننده» حرکت کند.
5- جنگ روسیه و اوکراین… مرحله جدیدی از درگیری
در سال 2025، جنگ وارد مرحله جدیدی شد:
امکان ارسال موشک های دوربرد مانند «تاماهاوک» به اوکراین
واکنش تند روسیه و اعلان تبدیل مناقشه به “جنگ تمام عیار”
ادامه پیشرفت های میدانی روسیه تا پایان سال 2025
فرسایش ارتش اوکراین و از دست دادن نزدیک به 20 درصد از خاک این کشور
آمریکا سعی کرد با تهدید چین، هند و ژاپن از خرید نفت روسیه جلوگیری کند، اما این کشورها نپذیرفتند و واشنگتن مجبور به عقب نشینی شد.
این رویداد محدودیت قدرت غرب در تغییر مسیر جنگ را نشان داد.
6- حمله اسرائیل به قطر… بازتعریف امنیت خلیج فارس و انرژی
حمله غیرمنتظره اسرائیل به قطر یکی از شوک های بزرگ سال 2025 بود.
قطر:
یکی از مهم ترین مراکز انرژی در جهان است
بازیگر مهم سیاسی در خلیج فارس
عواقب:
تغییر معادلات امنیت منطقه ای
تاکید مجدد بر اهمیت ثبات خلیج فارس در بازار انرژی
افزایش همکاری اعراب و تجدید نظر در اتحادها
7- بحران دریای سرخ … اختلال در یکی از حساس ترین مسیرهای تجاری
تنش های دریای سرخ در سال 2025 منجر به افزایش 300 درصدی هزینه های حمل و نقل شد.
نتایج:
افزایش هزینه بیمه و حمل و نقل
تاخیرهای گسترده در زنجیره تامین
بازگشت فشارهای تورمی به اقتصادهای اروپایی و آسیایی که وابسته به این مسیر هستند
8- فشارهای اقتصادی آمریکا و افزایش خطر رکود
اقتصاد ایالات متحده در سال 2025 نشانه های آشکاری از ضعف را نشان داد:
کاهش بی سابقه در اعتماد مصرف کننده
افزایش اخراج ها
رکود در بخش حمل و نقل داخلی
افزایش قیمت کالاهای اساسی
وضعیت بدهی:
بدهی خانوار: 17.5 تریلیون دلار
بدهی دانشجویی: 1.77 تریلیون دلار
هزینه بهره سالانه بدهی دولت: 1.2 تریلیون دلار
کل بدهی دولت: نزدیک به 38 تریلیون دلار
دلار همچنین:
نزدیک به 10 درصد ضعیف شد
سهم آن در ذخایر جهانی کاهش یافت
این مجموعه نشانه ای از چالش های عمیق ساختاری در اقتصاد آمریکا است.
9- سقوط بازار ارزهای دیجیتال و ارتباط آن با هوش مصنوعی
در سال 2025:
بسیاری از ارزهای دیجیتال سقوط شدیدی را تجربه کردند
بازار هوش مصنوعی نوسانات شدیدی را تجربه کرد
اصلاح سهام فناوری باعث گسترش موجی از فروش به بازار ارزهای دیجیتال شد
این تحولات ارتباط نزدیک بازار فناوری با ارزهای دیجیتال را نشان داد.
10- سردرگمی بازار اوراق قرضه جهانی … آینه بزرگ ریسک ها
در سال 2025، بازار اوراق قرضه دستخوش نوسانات بی سابقه ای شد:
افزایش بازده اوراق قرضه در ایالات متحده، ژاپن، بریتانیا و فرانسه
نگرانی در مورد توانایی دولت ها در مدیریت تورم و بدهی
افزایش بی سابقه ریسک در اوراق قرضه ژاپنی از سال 2008
بازار اوراق قرضه در حال حاضر نه تنها به سیاست های بانک های مرکزی واکنش نشان می دهد، بلکه نشان دهنده ریسک های ژئوپلیتیکی و مالی است.
نتیجه گیری و چشم انداز سال 2026
تحولات سال 2025 نشان داد که:
جهان وارد دوره چند قطبی شدن واقعی شده است
کشورها برای کاهش ریسک ها به سمت تنوع بخشیدن به روابط اقتصادی و سیاسی رفته اند
متحدان آمریکا در حال ایجاد تعادل جدید بین شرق و غرب هستند
در سطح سرمایه گذاری:
توجه بیشتر به دارایی های ایمن
سرمایه گذاران به سمت پرتفوی های متعادل تر و محافظه کارانه تر حرکت کرده اند
اما مهمتر از آن:
هیچ یک از بحران های 2025 حل نشده است – آنها به تازگی به سال 2026 منتقل شده اند.
بنابراین، سال 2026:
سال پرنوسانی خواهد بود
نه به خاطر بحران های جدید، بلکه به دلیل تداوم بحران های حل نشده
برای کشورهای خاورمیانه باید تحولات را با دقت مشاهده کرد و اقدامات پیشگیرانه را انجام داد.
