به گزارش خبرگزاری به گزارش میهن تجارت، با شروع فصل امتحانات، فضای آموزشی تغییر محسوسی پیدا میکند، کلاسها لحن جدی به خود میگیرند، خانوادهها بیشتر به عملکرد فرزندان خود میپردازند و دانشآموزان در معرض فشار روانی قرار میگیرند و این درس نه تنها یک رویداد تحصیلی است، بلکه تجربهای اجتماعی و روانشناختی است که میتواند در مسیر رشد فردی و جمعی دانشآموزان تأثیر بگذارد و این واقعیت را باید نه تنها یک آزمون امتحانی دانست. همچنین برای توانایی های ذهنی و عاطفی در نظر گرفته می شود.
مطالعات روانشناسی نشان می دهد که اضطراب امتحان یکی از رایج ترین چالش های دوران تحصیل است، این اضطراب می تواند به صورت بی خوابی، کاهش تمرکز، دل درد یا حتی از دست دادن انگیزه ظاهر شود و آنچه مهم است درک این نکته است که اضطراب امتحان واکنشی طبیعی به موقعیت ارزیابی است و نباید به عنوان ضعف یا ناکارآمدی دانش آموز تلقی شود. رسانه ها با بازنمایی مناسب این موضوع می توانند به خانواده ها و معلمان یادآوری کنند که اضطراب دانش آموز بخشی از فرآیند یادگیری است و نیاز به حمایت و مدیریت صحیح دارد.
از منظر اجتماعی، فشار خانواده و انتظارات فرهنگی نقش مهمی در تشدید اضطراب دارند. در بسیاری از خانواده ها نمره و رتبه به عنوان معیار اصلی موفقیت معرفی می شود و این دیدگاه بار روانی سنگینی بر دوش دانش آموزان وارد می کند. این فشار اگر با حمایت عاطفی همراه نباشد می تواند منجر به کاهش اعتماد به نفس و شکل گیری نگرانی های بیمارگونه شود و تغییر نگرش عمومی در این راستا مورد توجه قرار گیرد و ارزش تلاش فردی و پیشرفت تدریجی جای خود را به نگاه نمره محور بدهد.
از منظر روانشناسی شناختی، افکار منفی و خودگویی درونی محرک های اصلی اضطراب هستند و دانش آموزانی که مدام جملات منفی را برای خود تکرار می کنند، ذهن خود را در چرخه ای مخرب درگیر می کنند و انتشار محتوای آموزشی می تواند اهمیت مهارت های بازسازی شناختی را برجسته کند که به دانش آموزان کمک می کند افکار منفی را شناسایی کرده و باورهای مثبت و واقع بینانه را جایگزین آن کنند.
استرس امتحان را می توان یک پیام هشدار داخلی در نظر گرفت / آموزش مهارت های خودتنظیمی هیجانی برای کاهش اضطراب
فاطمه رضازاده، روانشناس و مشاوره کودک و نوجوان به گزارش میهن تجارت با بیان اینکه استرس امتحان را می توان یک پیام هشدار درونی دانست که ذهن برای درک اهمیت موقعیت به دانش آموز می دهد، به خبرنگار به گزارش میهن تجارت گفت: اگر این پیام به درستی مدیریت شود می تواند به انرژی سازنده تبدیل شود اما اگر نادیده گرفته شود یا تشدید شود به مانعی جدی در مسیر یادگیری تبدیل می شود.
وی با بیان اینکه یکی از رویکردهای روانشناختی برای کاهش اضطراب آموزش مهارت های خودتنظیمی هیجانی است، افزود: دانش آموزان با یادگیری تکنیک هایی مانند نوشتن احساسات، تمرین ذهن آگاهی یا مدیتیشن کوتاه می توانند احساسات منفی را رها کرده و آرامش بیشتری را تجربه کنند و این تمرینات به آنها کمک می کند تا ذهنی شفاف تری در لحظه امتحان داشته باشند.
روانشناس و مشاوره کودک و نوجوان بیان می کند: نقش محیط مدرسه در مدیریت استرس کمتر مورد توجه قرار می گیرد و کلاس هایی که فضای دوستانه و غیر رقابتی دارند باعث کاهش اضطراب دانش آموزان می شود. همچنین توصیه می شود معلمان با ایجاد فرصت هایی برای تمرین گروهی و بازخورد حمایتی، احساس امنیت روانی را در دانش آموزان تقویت کنند.
شکننده بودن هویت تحصیلی/مداخلات دانشآموزان باید با توجه به ویژگیهای شخصیتی و شرایط خانوادگی هر دانشآموز طراحی شود.
رضازاده با بیان اینکه از منظر روانشناسی رشد، نوجوانان در مرحله ای هستند که هویت و اعتماد به نفس آنها در حال شکل گیری است، ادامه داد: امتحانات می تواند این روند را تقویت یا تضعیف کند و اگر دانش آموزان فقط بر اساس نمره بها داده شوند هویت تحصیلی آنها شکننده می شود اما اگر تلاش و پیشرفت فردی در نظر گرفته شود اعتماد به نفس پایدار شکل می گیرد.
وی با تاکید بر اینکه یکی دیگر از ابزارهای روانشناسی آموزش مهارت حل مسئله است، می گوید: زمانی که دانش آموزان تحلیل مرحله به مرحله مسائل را یاد می گیرند، ذهن آنها کمتر درگیر دغدغه های عمومی می شود و این مهارت نه تنها در امتحانات، بلکه در زندگی روزمره نیز به کاهش اضطراب کمک می کند.
روانشناس و مشاوره کودک و نوجوان می افزاید: تفاوت های فردی باید در نظر گرفته شود. برخی از دانش آموزان ذاتاً مقاوم تر و برخی حساس تر هستند و مداخلات باید با توجه به ویژگی های شخصیتی و شرایط خانوادگی هر دانش آموز و تنها با این دیدگاه طراحی شود. شخص گرا می توان استرس امتحان را به فرصتی برای رشد و یادگیری تبدیل کرد.
تجربه اضطراب و فشار روانی در طول امتحانات امری طبیعی است / افکار منفی و خودگویی های درونی محرک های اصلی اضطراب هستند.
زهرا سادات کاظمی، روانشناس و مشاور آموزشی به گزارش میهن تجارت با بیان اینکه بسیاری از دانش آموزان در ایام امتحانات با اضطراب و فشار روحی مواجه می شوند، به خبرنگار گفت: این واکنش طبیعی است، زیرا ذهن و بدن نسبت به موقعیت های ارزیابی حساسیت نشان می دهد، اما اگر این اضطراب شدید شود می تواند تمرکز، حافظه و عملکرد شناختی را مختل کند و کمک به دانش آموزان برای شناخت این واکنش و مدیریت آن باید مورد توجه قرار گیرد.
وی با بیان اینکه یکی از عوامل مهم در شکل گیری استرس، توقعات بالای خانواده و جامعه است، می افزاید: زمانی که دانش آموز احساس می کند ارزش او فقط به نمره بستگی دارد، فشار روانی افزایش می یابد و توصیه می شود والدین و معلمان محیطی حمایتی ایجاد کنند و اشتباهات و شکست ها به عنوان بخشی طبیعی از مسیر یادگیری پذیرفته شود.
این روانشناس و مشاور آموزشی با اشاره به اینکه افکار منفی و خودگویی درونی از عوامل اصلی اضطراب هستند، خاطرنشان می کند: دانش آموزی که مدام با خود می گوید «شکست می خورم» یا «همه از من ناامید هستند»، ذهن خود را درگیر چرخه ای مخرب می کند و در جلسات مشاوره به دانش آموزان آموزش داده می شود که چگونه این افکار را شناسایی کرده و با بازسازی مثبت و واقعی باورهای خود را جایگزین آن کنند.
برنامه ریزی و مدیریت زمان، رکن اصلی کاهش استرس است/ دانش آموزی که احساس تعلق و حمایت می کند، کمتر دچار اضطراب شدید می شود.
کاظمی با بیان اینکه برنامه ریزی و مدیریت زمان رکن اصلی کاهش استرس است، ادامه می دهد: وقتی دانش آموزان مطالب را به قسمت های کوچکتر تقسیم می کنند و با تکنیک هایی مانند مرور فعال یا جمع بندی پیش می روند، احساس کنترل بیشتری می کنند و این حس کنترل باعث کاهش اضطراب و تقویت اعتماد به نفس می شود.
وی با بیان اینکه سبک زندگی سالم نیز نقش مهمی را ایفا می کند، می گوید: خواب کافی، تغذیه مناسب و فعالیت بدنی منظم به تنظیم هورمون های استرس و بهبود عملکرد مغز کمک می کند و همواره تاکید می شود که موفقیت در امتحان تنها به ساعات مطالعه بستگی ندارد، بلکه به کیفیت مراقبت از جسم و روان نیز بستگی دارد.
این روانشناس و مشاور آموزشی با اشاره به اینکه حمایت اجتماعی و ارتباط مثبت با معلمان و همسالان، سپر ذهنی در برابر فشار امتحانات ایجاد می کند، می افزاید: دانش آموزی که حس تعلق و حمایت دارد، کمتر دچار اضطراب شدید و انگیزه بیشتری برای تلاش می شود و مدیریت استرس در دانش آموزان نیازمند رویکردی چند بعدی است که شامل مهارت های شناختی و حمایتی، سبک زندگی سالم است.
محیط مدرسه و نحوه تعامل معلمان با دانش آموزان نیز نقش اساسی در مدیریت استرس دارد. کلاس هایی که بر همکاری، تمرین گروهی و بازخورد سازنده تاکید دارند، اضطراب امتحان را کاهش می دهند و از طرفی محیط های رقابتی و تنبیهی باعث افزایش سطح استرس و حتی افت عملکرد تحصیلی می شود. تأمل در تجارب موفق مدارس می تواند الگویی برای ایجاد محیطی امن و حمایتی باشد و نقش معلمان را در کاهش اضطراب برجسته سازد.
از منظر روانشناسی رشد، امتحان بخشی از فرآیند شکل گیری هویت تحصیلی نوجوانان است و تجربه موفقیت یا شکست در این مرحله می تواند تأثیر عمیقی بر اعتماد به نفس و تصویر آنها از خود داشته باشد. اگر این تجربیات با حمایت و پذیرش همراه باشد، حتی شکست میتواند به فرصتی برای یادگیری و رشد تبدیل شود و گفتن داستانهای واقعی از دانشآموزانی که توانستهاند مسیر موفقیت پس از شکست را بیابند، میتواند الهام بخش نسل جوان باشد.
عوامل بیولوژیکی و سبک زندگی نیز در مدیریت استرس نقش دارند و خواب کافی، تغذیه سالم و فعالیت بدنی منظم به تنظیم احساسات و افزایش توانایی ذهنی کمک می کند. روانشناسی سلامت تاکید می کند که بی توجهی به این عوامل اغلب منجر به خستگی، کاهش تمرکز و افزایش حساسیت عاطفی می شود و تولید برنامه های آموزشی و اطلاع رسانی می تواند خانواده ها را به اهمیت این عوامل آگاه کرده و فرهنگ مراقبت از سلامت جسم و روان را تقویت کند.
به طور کلی مدیریت استرس امتحان نیازمند رویکردی چند بعدی است و در این رویکرد باید به ذهن، جسم و روابط اجتماعی توجه شود. رسانه ها، خانواده ها و موسسات آموزشی باید با همکاری یکدیگر چارچوبی را فراهم کنند تا دانش آموزان این دوران حساس را با آرامش، اعتماد به نفس و انگیزه بیشتری پشت سر بگذارند و تنها با چنین نگاه جامعی می توان اضطراب امتحان را از یک تهدید روانی به فرصتی برای رشد و یادگیری تبدیل کرد.
منبع : به گزارش میهن تجارت
